Mondros Mütarekesi Sonrasında Osmanlı Devleti’nde Bulunan Alman ve Avusturya Vatandaşlarının Ülkelerine Gönderilmesi Meselesi

I. Dünya .Savaşı’nı Osmanlı Devleti açısından sona erdiren Mondros Mütarekesi, yalnızca doğrudan doğruya Türkiye’ye yönelik askerî ve siyasî uygulamalarla değil, savaş boyunca Türk askerî ve sivil teşkilâtlarında önemli görevlerde bulunan Alman ve Avusturya vatandaşlarının durumlarını ilgilendirmesi bakımından da önem arzetmektedir. Zira mütarekenin 19. maddesi Türkiye’de bulunan Almanya ve Avusturya’ya mensup askerî ve sivil şahısların en kısa zamanda ülkeyi terk etmeleri ile ilgili hükümler içermekteydi. Nitekim Mütareke hükümlerinin uygulanması ile beraber Osmanlı Devleti’nde bulunan Alman ve Avusturya vatandaşlarının memleketlerine gönderilme çalışmalarına da başlandı. Ancak sayılarının çok oluşu ve vasıta yetersizliği, Alman ve Avusturya vatandaşlarının İstanbul’un, özellikle Haydarpaşa, Kadıköy ve Adalar olmak üzere çeşitli semtlerinde yığılmalarına neden olmuştu. Bu durum hem Alman kumandanlar hem de İstanbul hükümetleri açısından büyük serzenişlere ve şikayetlere yol açmıştı. Ancak bu şikayetlere rağmen uygulamalarda herhangi bir düzelme olmamış, özellikle İngilizlerin baskısı üzerine Alman ve Avusturya vatandaşlarının memleketlerine şevki süratli bir şekilde devam etmiş ve Mart 1919’da tamamlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Mondros, Osmanlı Devleti, Almanya, Avusturya, Vatandaş

The Qustion of Being Sent of German and Austrian Aitizens in Ottoman State to Their Country After Mudros Armistice

Terminated Word War I from the point of Ottoman State Mudros Armistice, was important not only for the militay and political activities towards Turkey directly but also for the sıtuation of German and Austrian citizens who was charged with militay and civil duty during the war. 19 th article of the armistice, included the processes relating to being returned of German and Austrian citizens, military and civil in Turkey the shortest time. Just as, together with application of the sentences of the armistice, it was started to be returned German and Austrian citizens to their countries. But too many citizens of theese countries crowded in various regions of İstanbul such as Haydarpaşa, Kadıköy, Adalar. Because the number of these people was too much and there vvcrcn’t adequate vehicles. This stuation caused a lot of comlainings of German commanders and İstanbul Goverments. But it wasn’t obtained a result of these complainings and this procedure continued fast due to the pressing of England and completed in March 1919.

Keywords:

Mudros, Ottoman State, Germany, Austrian, Citizens,

PDF

___

Türk İstiklal Harbi I Mondros Mütarekesi ve Tatbikatı (Haz: Tevfik Buyıklıoğlu), Ankara, 1999
Cemil Koçak, Türk - Alman İlişkileri 1923 - 1939, Ankara, 1991
Eriş Ülger, Alman Basınında Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti (1910 - 1944), Ankara, 1995
Ülger, Alman Basınında Atatürk, Aynı antlaşmanın 291. maddesi ise, Türkiye’de İtilaf
Ülger, Alman Basınında Atatürk
Koçak, Türk -Alman İlişkileri
İsmail Soysal, Türkiye’nin Siyasal Antlaşmaları I (1920 - 1945), Ankara, 1989
Y.Hikmet Bayur, Türk İnkılabı Tarihi III/IV, Ankara, 1991
Metin Ayışığı, Mareşal Ahmet İzzet Paşa (Askeri ve Siyasi Hayati), Ankara, 1997
Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Arşivi, İstiklal Harbi Katalogu, K. 254, G. 30, B.30-1
Liman Von Sanders, Türkiye’de 5 Yıl, İstanbul, 1968
ATAŞE, İSH, K.135, G.2, B.2-L
Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Dahiliye Nezareti Şifre Kalemi, 93/69-1
ATAŞE, İSH, K.248, G.133, B.133-1
ATAŞE, İSH, K.250, G.89, B.89-1
ATAŞE, İSH, K.250, G.103, B.103-1
ATAŞE, İSH, K.67, G.lll, B.lll-1
ATAŞE, İSH, K.261, G. 9, B.9-1
ATAŞE, İSH, K.261, G.10, B.10-1
ATAŞE, İSH, K. 5, G.2, B.2-1
ATAŞE, İSH, K.79, G.108, B.108-1,2
ATAŞE, İSH, K.48, G.4, B.4-1
ATAŞE, İSH, K.245, G. 199, B.199-1,2
ATAŞE, İSH, K.261, G.157, B.157-1
Tülay Alim Baran, “Mondros Mütarekesi Gereğince Osmanlı İmparatorluğu’ndan Ayrılan Alman ve Avusturya Vatandaşlarının Durumu”, Bell, LXVII/248, Nisan 2003
ATAŞE, İSH, K.284, G.108, B. 108-4
Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Dahiliye Nezareti Şifre Kalemi, 93/114-1
BOA, DH-ŞFR, 1-94/44-1
Baran, Osmanlı İmparatorluğu’ndan Ayrılan Alman ve Avusturya Vatandaşlarının Durumu
BOA, DH-ŞFR, 95/41-1
BOA, I1H-ŞFR, 1-94/154-1
BOA, DH-ŞFR, 1-95/251-1
ATAŞE, İSH, K.79, G.93, B.93-1,2
ATAŞE, İSH, K.82, G.50, B.50-1
ATAŞE, İSH, K.67, G.163, B.163-1
ATAŞE, İSH, K.79, G.105, B.105-1, 2
ATAŞE, İSH, K. 67, G.149, B.149-1
ATAŞE, İSH, K. 67, G.130, B.130-1
ATAŞE, İSH, K.67, G.153, B. 153-1
Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Dahiliye Nezareti Kalem-i Mahsus Müdüriyeti, 49- 2/4
ATAŞE, İSH, K. 67, G.153, B. 153-3
ATAŞE, İSH, K.74, G.71, B.7L-1
ATAŞE, İSH, K.79, G. 105, B.105-1
ATAŞE, İSH, K.74, G.74, B.74-1
ATAŞE, İSH, K.79, G.105, B.105-4
ATAŞE, İSH, K.67, G.138, B. 138-1
ATAŞE, İSH, K.79, G.132, B. 132-1, 2, 3
ATAŞE, İSH, K.79, G.132, B. 132-4, 5, 6
ATAŞE, İSH, K.79, G.128, B.128-1
ATAŞE, İSH, K-79, G429, B.129-1
ATAŞE, İSH, K.67, G.137, BJ37-1
ATAŞE, İSH, K.79, GJ16, B. 116-1
ATAŞE, İSH, K.67, G.159, B. 159-1
ATAŞE, İSH, K.74, G.55, B.55-1
ATAŞE, İSH, K.74, G.68, B.68-1
ATAŞE, İSH, K.79, G.122, B.122-1
ATAŞE, İSH, K.82, G.43, B.43-1.ATAŞE, İSH, K.82, G.30, B.30-1
ATAŞE, İSH, K.67, G.124, B.124-2
ATAŞE, İSH, K.67, G.164, B.164-2.ATAŞE, İSH, K.245, G.I31, B.131-3
ATAŞE, İSH, K.82, G.38, B.38-1
Joseph Pamİankowski, Osmanlı İmparatorluğu’nun Çöküşü (1914-1918 I. Dünya Savaşı), (Çev.: Kemal Turan), İstanbul, 2003.

ISSN: 1011-727X
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 1984
Yayıncı: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi