Atatürkçü Düşüncenin Temeli: Laiklik

Türkiye Cumhuriyeti’ne can veren siyasal felsefenin ana dayanaklarından biri hiç kuşkusuz laikliktir. Teokratik ve çok uluslu bir orta çağ imparatorluğundan modern bir ulusal devlet yaratma misyonunu üstlenmiş olan Cumhuriyetçi kadrolar, Osmanlı sistemini ayakta tutan geleneksel devlet felsefeni tabiî ki reddetmek dururumundaydılar. Bir toplumda hukuk sistemi, devlet ve toplum yönetimi felsefesi, dine, başka bir deyişle, İlahî emirlere ve kurallara dayandırılmışsa, ne siyasal ne de sosyal hayatta bu kural ve emirlerin dışına çıkmaya, onlar üzerinde değişiklik yapmaya imkân vardır. Her teokraside olduğu gibi, “İlahî nizam’în kurulmasını ve yaşatılmasını amaçlayan Osmanlı toplum ve devlet düzeninin dayandığı temel felsefe de tartışmaya, değiştirilmeye kapalı idi. Dolayısıyla din, durağan, değişmeye dirençli bir toplumun hem yaratıcısı hem güvencesi olmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Atatürkçülük, Laiklik, Türkiye Cumhuriyeti

Basis of Kemalist Thought: Secularism

One of the main pillars of political philosophy, giving life to the Republic of Turkey is undoubtedly secularism. Republican cadres, who undertook the mission of creating a modern national state from a theocratic and multinational medieval empire, of course had to reject the traditional state philosophy that sustained the Ottoman system. In a society, if the legal system, state and community management philosophy is based on religion, in other words, divine orders and rules, it is possible to go beyond these rules and orders in both political and social life. As in all theocracies, the basic philosophy on which the Ottoman society and state order, which aims to establish and maintain the divine order, was closed to debate and change. Therefore, religion has been both the creator and the guarantee of a stable, change-resistant society.

Keywords:

Kemalism, secularism, Republic of Turkey,

PDF

___

The Encyclopedia Americana (Int. Ed.), Cilt 24, Connecticut Gro-lier Inc, 1986
Encyclopedia of the Social Sciences, Vol. 13, New York: Macmillan, 1985
The New Encyclopedia Britannica (15th ed.), Vol. 9. Chicago: H.H. Benton, 1973-1974
Ziya Gökalp, Turkish Nationalism and Western Civilization (çev.), Niyazi Berkes, New York: Columbia Press, 1959
Niyazi Berkes, The development of Secularism in Turkey, Mon¬treal McGill University Press, 1964
Robert N. Bellah, “Religious Aspects of Modernization in Turkey and Japan”, The American Journal of Sociology, Cilt LXIV, Temmuz, 1958, s. 1-5
Enver Ziya Karal, “Nizam-ı Cedide Dair Lahiyalar”, Tarih Vesikaları. Cilt 1, No. 6 (Nisan, 1942)
Ahmed Cevdet Paşa, Tarih-i Cevdet, Cilt 8, İstanbul: Üç Dal Neşriyat, 1974, Ek Bilgiler: Cevdet Paşa Tarihinden Seçmeler (Yayına Hazırlayanlar) Sadi Irmak ve Behçet Kemal Çağlar. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1973 (2 Cilt)
Mehmet Asım (Ayıntabi), Tarih (2 Cilt). İstanbul: Ceride-i Havadis Matbaası, Tarihsiz, 2 Cilt
Howard A. Reed. “The destructions of the Janissaries by Mahmud II in June 1826”, (Yayınlanmamış doktora tezi), Princeton University, 1951.
Hıfzı Veldet Velidedeoğlu, “Kanunlaştırma Hareketleri ve Tanzimat” aynı yazarın Tanzimat adlı eserinde. İstanbul: İ.Ü. Hukuk Fakültesi, 1940, Cilt 1
Takvim-i Vekayi, kolleksiyonu
İhsan Sungu, “Mekteb-i Maarif-i Adliye’nin Tesisi”, Tarih Vesikaları, Cilt 1, No. 3 (Ekim, 1941), S. 212-225
Doğan Avcıoğlu, Türkiye’nin Düzeni, Ankara: Bilgi Yayınevi, 1968
Reşat Kaynar, Mustafa Reşit Paşa ve Tanzimat, Ankara: Tarih Kurumu Basımevi, 1954
Ebul’ula Mardin, Medeni Hukuk Cephesinden Ahmed Cevdet Paşa, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, No. 53, 1946
Mehmet Şerafettin Yaltkaya, Tanzimattan Evvel ve Sonra Medreseler. İstanbul: Maarif Basımevi, 1940
Ahmed Hamdi Tanpmar, 19. Asır Türk Edebiyat Tarihi, İstanbul: İbrahim Horoz Basımevi (İstanbul Üniversitesi Yayınları, No. 386), 1956
Şerif Mardin, The Genesis of Young Ottoman Thought. Princeton: Princeton University Press, 1962
Enver Ziya Karal, Osmanlı Tarihi Cilt, V (Nizam-ı Cedid ve Tanzimat Devirleri, 1789-1856). Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1973
Mahmud Celâiettin Paşa Mirat-ı Hakikat, Cilt 1. Derleyen (İsmet Miroğlu). İstanbul: Bereket Yayınları (No. 21), 1983
Bayram Kodaman, Abdülhamit Devrinde Eğitim Sistemi. İstanbul: Ötüken Neşriyatı. 1980; Cevdet Kudret, Abdülhamit Devrinde Sansür. İstanbul: Milliyet Yayıncılık, 1977
Arnold Toynbee, A Study of History, New York: Weathervane Books, 1972
Orhan Koloğlu, Abdülhamit Gerçeği: Ne Kızıl Sultan, Ne Ulu Hakan. İstanbul: Gür Yayınları, 1987
Gnrl. Dr. Cemil Topuzlu, İstibdat, Meşrutiyet, Cumhuriyet Devirlerinde 80 Devirlerinde 80 Yıllık Hatıralarım (2. Basım). İstanbul: Fatih Gençlik Vakfı Matbaa-İşletmesi, 1982
Hüseyin Cahit Yalçın, Edebiyat Anıları (Hazırlayan Rauf Mutluay). İstanbul: Baha Matbaası 1975 (T. İş Bankası Kültür Yayınları, No. 156)
Şevket Süreyya Aydemir, Enver Paşa ve İttihad ve Terakki. İstanbul: Remzi Yayınevi, 1970. Cilt 1
Yusuf Hikmet Bayur, Türk İnkılabı Tarihi (3 Cilt), İstanbul, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1940-1955; Recep Peker, İn¬kılap Dersleri. İstanbul: İletişim Yayınevi, 1984
Peyami Safa, Nasyonalizm (Milliyetçilik). İstanbul: Babıali Yayınevi, 1961
Tarık Zafer Tunaya, Türkiye’de Siyasal Partiler, Cilt 1, İstanbul: Hilal Matbaacılık, 1984
Osman Nuri Ergin, Türkiye’de Maarif Tarihi. İstanbul: Eser Matbaası, 1977
Beyan El Hak Kolleksiyonu: Özellikle 1908 yılı
Yusuf Akçura, Siyaset ve İktisat Hakkında Birkaç Hitabe ve Makale (16 Eylül, 1335-23 Nisan 1340). İstanbul. Yeni Matbaa, 1924
Ahmet Emin Yalman, Turkey in the World War. London: H. Milford, Oxford Üniv. Press, 1930
Hüsamettin Ertürk (Anlatan), iki Devrin Perde Arkası (Yazan Semih Nafiz Tansu). İstanbul: Pınar Yayınevi, 1964
Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, Cilt 2. İstanbul: T.C.M.E. Vekâleti, 1950-1959
İlhan Arsel “1921 Anayasası”, Aynı Yazarın, Anayasa Hukuku adlı eserinde. İstanbul: Sıralar Matbaası, 1968
T.B.M.M. Zabıtları
Tarık Zafer Tunaya, Türkiye’de Siyasal Partiler (2. basımı), Cilt. 2. İstanbul: Hilal Matbaacılık, 1984
H.V. Velidedeoğlu, Türk Medeni Hukuku, İstanbul: Nurgök Mat. 1959-1960
Atatürk’ün Maarife Ait Direktifleri. Ankara: T.C.M.E., G.S. Bakanlığı Yayını, 1985
Donald Everett Webster, The Turkey of Atatürk, Social Process in the Turkish Reformation. Philadelphia: The American Academy of Political and Social Science, 1939
William E. Shepard, “Islam and Ideology: Towards a Typology”, Int. J. of Middle East Studies, Cilt 19, (1987). S. 307-336
Doğu Ergil, “Secularization as Class Conflict: The Turkish Example”, Asian Affairs, Cilt 62, Part 1 (Şubat 1975), S. 69-80
Enver Ziya Karal, Atatürk’ten Düşünceler, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1986
Arı İnan (Derleyen), Düşünceleriyle Atatürk, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1983
Ş.S. Aydemir, İkinci Adam, Cilt. II. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1968
Muzaffer Sencer, Türkiye’de Sınıfsal Yapı ve Siyasal Davranışlar. İstanbul: May Yayınları, 1974
İsmail Hüsrev, Türkiye Köy İktisadı, Ankara: Kadro Neşriyatı, 1934. S. 176-192
Duygu Sezer, “Türkiye’nin Ekonomik İlişkileri”, Mehmet Gönlübol ve diğerleri, Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1973), (3- Basım), Ankara: Sevinç Matbaası (A.Ü.S.B.F. Yayını No. 279), 1974. S. 476-490
Reşat Aktan, Türkiye Ziraatinde Prodüktive, Ankara: Milli Prodüktivite Merkezi Yayını (2. Basım), 1966
1987 İstatistik Yıllığı, Başbakanlık D.İ.E., 1988
İsmail Cem, Türkiye’de Geri Kalmışlığın Tarihi, İstanbul: Cem Yayınevi, 1970
Cem Eroğul, Demokrat Parti: Tarihi ve İdeolojisi. Ankara: Sevinç Matbaası (A.Ü.S.B.F.) Yayını, No. 294, 1970
Fazlur Rahman, İslam (Çeviren: Mehmet Dağ ve Mehmet Aydın), İstanbul: Fakülteler Matbaası, 1981.
Selim A. Siddiki, İslam Devletinde Mali Yapı (Çeviren: Rasim Özdenören), İstanbul: Fatih Matbaası, 1972
Ahmet Debbağoğlu, İslam İktisadına Giriş. İstanbul: Dergah Yayınları, 1979
Seyyid Kutub, İslam-Kapitalizm Uyuşmazlığı (Çeviren: Abdurrahman Niyazioğlu), İstanbul: Hareket Yayınları, 1972
Menna Kattan, İslamda Mülkiyet Nizamı (Çeviren: Mustafa Varlı), İstanbul: Türkiye Basımevi, 1967
İcmal, Girişim, İslam, Köprü, Öğüt, Sızıntı ve Zafer isimli İlamî Dergiler
James A. Bill, “Resurgent İslam in the Persian Gulf”, Foreign Affairs, Cilt 63, No. 1 (Güz, 1984), S. 108-127
Wiliam E. Shephard, “Islam and Ideology: Towards a Typology” in International Journal of Middle East Studies, Cilt 19. (1987), S. 307-336
James P. Pisscatori Islam in a World of Nations. Cambridge: Cambridge University Press, 1986
Mustafa Mahmud, Islam vs. Marxism and Capitalism” in John J. Donohue and John L. Esposito (eds.), İslâm in Transition: Mus¬lim Perspectives. New York: Oxford University Press, 1982
Afsaneh Najmabadi, “Iran’s Turn to Islam: From Modernism to a Moral Order”, The Middle East Journal, cilt 41., No. 2 (Bahar, 1987), S. 202-217
R. Hrair Dekmejian, “The Anatomy of Islamic Revival: Legitimacy Crisis, Ethnic Conflict, and the Search for Islamic Alternatives”, in Micha¬el Curtis (ed.), Religion and Politics in the Middle East. Boulder, Colorado: Westview Press, 1981. S. 31-42
Stephen Humphreys, “Islam and Political Values in Saudi Arabia, Egypt and Syria”, The Middle East Journal, Cilt 33, (Kış, 1979), S. 1-19
Gencay Şayian, İslamiyet ve Siyaset, Türkiye Örneği, Ankara: V. Yayınları, 1987
Uğur Mumcu, Rabıta. İstanbul: Tekin Yayınevi, 1987
Mustafa Teksoy, Atatürk’ten Özdeyişler, Ankara: T.Ö.B. Yayını, 1963
Yekta Güngör Özden, “Laikliğin Türkiye için Ulusal ve Hukuksal Değeri” Atatürk ve Hukuk. Ankara: Anayasa Mahkemesi Yayınla¬rı, 1981. S. 44-89
Hamza Eroğlu, Türk İnkılap Tarihi, 1982, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi
Türk Devriminin Milli Değeri, Ankara 1973, Emel Matbaacılık
Gerçek Yönüyle Atatürkçülük, Türk Devletinin Temel Prensipleri ve Cumhuriyet Rejimi. Ankara: Kardeş Matbaacılık, 1964
Yücel Özkaya, Türk İstiklal Savaşı ve Cumhuriyet Tarihi Atatürk’ün 100. Doğum Yılı Armağanı. Ankara: Yaralıoğlu Matbaası, 1981
Gülnihal Bozkurt, “Atatürk’ün Hukuk Reformu”, 10 Kasım 1989’da A.U. Rektörlüğü’nde yapılan konuşma. 77. Dilip Hiro, Islamic Fundamentalism. London: Paladin, Grafton Books, 1988.

ISSN: 1011-727X
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 1984
Yayıncı: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi

Arşiv