1924 Anayasası’nda Meclis-Yürütme İlişkileri

1924 Anayasası, 1921 Anayasasından beri açık bir şekilde ortaya çıkan ve fakat dağınık bir manzara arz eden gelişmeleri topluca ifade eden, sağlam yapılı, basit, kendi içerisinde tutarlı, kısa bir anayasadır. Tarihî gelişmenin ürünü olan, yapıldığı devrin ihtiyaçlarına cevapveren "millî karakterli" 34 ve "yerli" bir Anayasa olup, 1921 Teşkilât-ı Esasiye Kanunu'nun dayandığı ilkeleri büyük ölçüde benimseyip geliştirmeye çalışmıştır. Bu çalışmada, kimilerine göre "devrimci bir nitelik taşıyan 5 kimilerine göre ise "devrimciliği kösteklemiş bir metin" 6 olarak tavsif edilen ve "suçlu anayasa" olarak bir zamanlar ilân olunan, zannımızca Türk anayasaları içerisinde aslî kurucu iktidarın en demokratik biçimde kullanıldığı, çerçeve niteliği taşıyan 1924 Anayasasının Meclis-Yürütme Kuvveti İlişkilerini ve bu bağlamda hükümet sistemini ortaya koymaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler:

1924 Anayasası, Meclis-Yürütme İlişkileri, Meclis Hhükümeti

Impact Of The San Remo Terms On Turkey And British Polıcy

After the First World War, the victorious Allied powers were unable to dispose of the Turkish question despite months of deliberation. The rivalry of the Allİed powers, particularly of Great Britain and France, över the lands of the old Ottoman Empire, the Greek occupation of Smyma in May 1919 and the subsequent rise of the Nationalİst Movement in the interior under the leadership of Mustafa Kemal *1 which resisted the post-war Allied adjustments and defied the inability of the Ottoman govemment to save the country from foreign invasİon, ali combined to make such a treaty impossible for the Allies. When anti-Nationalist Damad Ferid Paşa, the Grand Vizier and the Sultan's son-in-law, was İn power on 5 April 1920 for the fourth time, the British were confident that the Ottoman government in Constantinople was önce again in their camp. In British eyes, Damad Ferid was perhaps more sincerely convinced than any other statesman of the first rank that Turkey’s sole hope of salvatioıı lay in a good understanding with Great Britain. 2 Now, İt was time for the Allies to complete the Turkish treaty and force Damad Ferid to sign it. The Supreme council met at San Remo on 18 April with such a purpose in mind.

Keywords:

Turkey, British, Polıcy,

PDF

___

Abadan, Yavuz - Savcı, Bahri , Türkiye'de Anayasa Gelişmelerine Bir Bakış, Ankara 1959.
Akın, İlhan, Türk Devrim Tarihi, İstanbul 1986.
Aldıkaçtı, Orhan, Anayasa Hukukumuzun Gelişmesi ve 1961 Anayasası, İstanbul 1982.
Aldıkaçtı, Orhan, Modern Demokrasilerde ve Türkiye’de Devlet Başkanlığı, İstanbul 1960.
Arsel, İlhan, Türk Anayasa Hukukunun Umumî Esasları, Ankara 1962.
Aydemir, Şevket Süreyya, İkinci Adam, C. I, İstanbul 1967.
Balta, Tahsin Bekir, Türkiye'de Yürütme Kudreti, Ankara 1960.
Balta, Tahsin Bekir, Türkiye'de Yasama Yürütme Münasebetleri, Ankara 1960.
Başgil, Ali Fuat, Esas Teşkilât Hukuku, C.I, F.I, Türkiye Siyasî Rejimi ve Anayasa Prensipleri, İstanbul 1960.
Demir, Fevzi ve Karatep, Şükrü, Anayasa Hukuku, 2.b., İstanbul 1989.
Duran, L, Reisicumhurun Nutku ve İstizah Usulü, İst. Huk. Fak. Mec. 1950, C.XVI, s. 1-2.
Eroğlu, Hamza, Türk İnkılâp Tarihi, İstanbul 1982.
Eroğlu, Hamza, "Millî Egemenlik İlkesi ve Anayasalarımız" Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 1985, C.I, s.2.
Gözübüyük, A.Şeref - Sezgin, Zekayi, 1924 Anayasası Hakkında Meclîs Görüşmeleri, Ankara 1957.
Kubalı, Hüseyin Nail, Türk Esas Teşkilâtı Hukuku Dersleri, İstanbul 1960.
Mumcu, Ahmet, Türk Devriminin Temelleri ve Gelişimi, 6.b., İstanbul 1981.
Okandan, Recai Galip, Umumi Amme Hukuku, İstanbul 1966.
Okandan, Recai Galip, "Parlamentarizm ve Bugünkü Şekli" İst Huk. Fak. Mec. 1935, C.I, S.3.
Okandan, Recai Galip, "Millî Hakimiyet, Millî İrade Mefhumlarının ve Kuvvetler Birliği Sisteminin Esas Teşkilât Hukukumuza Girişi", İst. Huk. Fak. Mec., 1962, C. XXVII, S. 1-4.
Özbugun, Ergun, Türk Anayasa Hukuku, Ankara 1986.
Özbudun, Ergun, "TBMM Hükümetinin Hukuki Niteliği" Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. 1985, C.I, S.2.
Özçelik, Selçuk, Anayasa Hukuku, C.I, Genel Esaslar, İstanbul 1983.
Özçelik, Selçuk, "Yeni Anayasamız Muvacehesinde Yasama", İst. Huk. Fak. Mec., 1962, C. XXVII, S. 1-4.
Özer, Y. Ziya, Mukayeseli Hukuku Esasiye, Ankara 1939
Soysal, Mümtaz, 100 Soruda Anayasanın Anlamı, Ankara 1980.
Soysal, Mümtaz, Anayasaya Giriş, Ankara 1968.
Soysal, Mümtaz, Dinamik Anayasa Anlayışı, Ankara 1969.
Tanör, Bülent, Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri (1789-1980), 2.b., İstanbul 1995.
Teziç, Erdoğan, Anayasa Hukuku, İstanbul 1986.
Tunaya, Tarık Zafer, "Reisicumhurun Hukuki ve Siyasi Durumu", Cumhuriyet Gazetesi, 26.1.1936.
Yayla, Yıldızhan, Anayasa Hukuku, İstanbul 1986.

ISSN: 1011-727X
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 1984
Yayıncı: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi