KENTLERDE İYİ OLMA HÂLİNİ DESTEKLEYEN BÜTÜNSEL KENTSEL TASARIM YAKLAŞIMI

Bugün başta yoğun insan ve araç aktivitesi olmak üzere birçok sorun ile başa çıkmak zorunda kalan kentlerde yaşayan insanların fizyolojik ve psikolojik sağlığını korumak oldukça güç hale gelmiştir. Kentler; modern, büyük ancak kapladığı alanın ve yakın çevresinin büyük bir kısmının verimsiz topraklardan oluştuğu, doğal çevresi ile ilişkisinin tamamen koparıldığı alanlar haline dönmüştür. Nüfus artışı ve göç hareketleriyle de milyonlarca arazi her geçen yıl kırsal alandan kentsel alana katılmaktadır. Bu durum, kentte birçok olumsuzluğu beraberinde getirmektedir. Sosyal yaşam ve eğitim olanaklarına ulaşma zorluğu, trafik problemi, çarpık kentleşme, doğal kaynaklar ve hava kirliliği, güvenlik sıkıntısı vb. problemler her geçen yıl artmaktadır. Tüm bunlarla savaşan ancak eğitim, sağlık, sosyal hayat gibi getirilerinden dolayı kentte yaşamak zorunda olan insanoğlu kentlerin sahip olduğu bu koşullarda salgın hastalıklarla, kanser çeşitleriyle, kalp-damar rahatsızlıklarıyla, obeziteyle ve bunlar gibi fizyolojik rahatsızlıklarla ayrıca depresyon, kaygı bozukluğu, konsantrasyon eksikliği gibi psikolojik rahatsızlıklarla yüz yüze gelmektedir. Dolayısıyla kentler, bireyin sağlıklı ve iyi olma halini tehdit eden yapılara dönüşmektedir. Bu çalışma, kentlerin ve dolayısıyla kentlinin yüz yüze kaldığı bu problemlere çözüm olabilecek bütüncül ve disipliner bir yaklaşım önermektedir. Çalışma, kent insanının kent tasarımının merkezine alınması ve kent insanının çok yönlü gereksinimleriyle kent içinde mutlu edilmesini amaçlayan çözüm yollarının bulunması gerekliliğini vurgulamaktadır. Ayrıca bu çalışma, sosyo-mekânsal bir çerçeveden bakıldığında, doğru kentsel tasarım politikalarıyla kentlinin iyi olma halinin desteklenebileceğini savunmaktadır. Çalışmada kentlerde sağlıklı ve iyi olma halini bozan, fiziksel kent bileşenlerine bağlı kentsel sorunlar Ankara kenti özelinde örneklendirmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Kentsel Tasarım, Kent ve Kentli Sağlığı, İyi Olma, Disiplinlerarası Yaklaşım, Sosyomekânsal Yaklaşım, Ekolojik Kent

A HOLISTIC URBAN DESIGN APPROACH SUPPORTING WELL-BEING IN CITIES

Today, it has become very difficult to protect the physiological and psychological health of people living in cities that have to deal with many problems, especially intense human and vehicle activity. Cities; It has turned into a modern, large area where most of the area it covers and its immediate surroundings are made up of unproductive lands, and its relationship with its natural environment has been completely cut off. With population growth and migration movements, millions of lands are joining the urban area from the rural area every year. This situation brings with it many negativities in the city. Difficulty in accessing social life and educational opportunities, traffic problems, unplanned urbanization, natural resources and air pollution, security problems, etc. The problems are increasing every year. Fighting all these, but having to live in the city due to the benefits such as education, health and social life, human beings suffer from epidemic diseases, cancer types, cardiovascular diseases, obesity and physiological disorders such as these, as well as psychological disorders such as depression, anxiety disorder, lack of concentration, in these conditions of cities. is facing ailments. Therefore, cities are turning into structures that threaten the health and well-being of the individual. This study proposes a holistic and disciplinary approach that can be a solution to these problems that cities and therefore citizens face. The study emphasizes the necessity of putting urban people at the center of urban design and finding solutions that aim to make urban people happy in the city with their multi-faceted needs. In addition, this study argues that when viewed from a socio-spatial perspective, the well-being of the citizens can be supported with the right urban design policies. In the study, urban problems related to physical city components, which disrupt the state of health and well-being in cities, were exemplified in the city of Ankara.

Keywords:

Urban Design, Urban and Urban Health, Well-Being, Interdisciplinary Approach, Sociospatial Approach, Ecologıcal City,

PDF

___

Aktur, R., Çöl, M., Işık, A., İdil, A., Durmuşoğlu, M. & Tunçbilek, A. (1998). Halk Sağlığı. Ankara: Antıp Aş Tıp Kitapları ve Bilimsel Yayınlar, No:26.
Dede, O. ve Şekeroğlu, A. (2019). Sağlıklı Kent Kavramı için Nüfus Kriterinin Önemi. Journal of Urban Academy, 12(4), 703-713.
Dinçer, E. & Özçevik, Ö. (2012). Kentli Hakkı Olarak Kent Sağlığı ve Şehir Planlama, Ders Notları. https://www.skb.gov.tr/wp-content/uploads/2012/09/kentl%c4%b0-hakkı-olarak-kent- adresinden 25.11.2022 tarihinde erişildi.
Duany, A., Plater-Zyberk, E. & Speck, J. (2000). Surburban Nation: The Rise of Sprawl and the Decline of the American Dream. New York: North Point Press.
Evci Kiraz, E. D. (2018). Sağlıklı Şehirler Projesi’nde Türkiye Süreci. Kent ve Sağlık İçinde (s. 13-18). Bursa: Sağlıklı Kentler Birliği Başkanlığı Yayınları.
Frank, L. D., Sallis, J. F., Conway, T. L., Chapman, J. E., Saelens, B. E. & Bachman, W. (2006). Many Pathways from Land Use to Health: Associations between Neighborhood Walkability and Active Transportation, Body Mass Index, and Air Quality. Journal of the American Planning Association, 72(1), 75–87.
Gehl, J. (2010). Cities For People. Washington: Island Press.
Görmez, K. (2004). Bir Metropol Kent Ankara. Ankara: Odak Yayınevi.
Güler, Ç. & Çobanoğlu, Z. (1994). Kentleşme ve Çevre Sağlığı. Çevre Sağlığı Temel Kaynak Dizisi No:26. Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı Yayınları.
Günay, B. (2006). Ankara Çekirdek Alanının Oluşumu ve 1990 Nazım Planı Hakkında Bir Değerlendirme, (Der.: T. Şenyapılı). Cumhuriyet’in Ankara’sı İçinde (s. 60-118). Ankara: ODTÜ Yayıncılık.
Humpel, N., Neville, O. & Eva, L. (2002). Environmental Factors Associated With Adults’ Participation in Physical Activity. American Journal of Preventive Medicine, 0(22), 188–99.
Jacobs, J. (1961). The Death And Life of Great American Cities. New York: Random House.
Joffe, H. & Smith, N. (2016). City Dweller Aspirations for Cities of the Future: How Do Environmental and Personal Wellbeing Feature? Cities, 0(59), 102-112.
Jonathan, W., Duncan, S., Jarden, A. & Stewart, T. (2016). The Impact of Children’s Exposure to Greenspace on Physical Activity, Cognitive Development, Emotional Well-Being, and Ability to Appraise Risk. Health & Place, 0(40), 44-50.
Kartal, A. N. & Kartal, H. B. (2020). Sanayileşme, Fransız İhtilali ve Liberal Anlayışların 19. Yüzyıl Kentine Yansımaları. Uluslararası Sosyal Bilimler Akademik Araştırmalar Dergisi, 4(2), 46-56.
Keleş, R. (2018). Kent, Sağlık ve Planlama. Kent ve Sağlık İçinde (s. 42-48). Bursa: Sağlıklı Kentler Birliği Başkanlığı Yayınları.
Kellert, S. R. & Wilson, E. O. (1993). The Biophilia Hypothesis. Washington, D.C.: Island Press.
Krupat, E. (1985). People in Cities: The Urban Environment and Its Effects. Cambridge: Cambridge University Press.
Lefebvre, H. (1996). The Right to the City. Writings on Cities. UK: Blackwell Oxford.
Lynch, K. (1982). Good City Form. Cambridge MA: The MIT Press.
Maas, J., Robert A., Verheij, P., Groenewegen, P., de Vries, S. & Spreeuwenberg, P. (2006). Green Space, Urbanity, And Health: How Strong is the Relation? Journal of Epidemiology and Community Health, 0(60), 587–592.
McCormack, G., Billie, G., Andrea, L., Smith, T., Martin, K. & Pikora, T. J. (2004). An Update of Recent Evidence of the Relationship Between Objective and Self-Report Measures of the Physical Environment and Physical Activity Behaviours. Journal of Science and Medicine in Sport/Sports Medicine, 0(7), 81–92.
Mumford, L. (1956). Man’s Role in Chanching the Face of Earth. Chicago: University of Chicago Press.
Office for National Statistics, (2011). https://www.ons.gov.uk/census/2011census adresinden 27.11.2022 tarihinde erişildi.
Oldenburg, R. (1999). The Great Good Place: Cafes, Cofffee Shops, Community Centres, Beauty Parlors, General Stores, Bars, Hangouts, and How They Get You Through the Day. New York: Marlowe.
Özdemir Metlioğlu, S. (2021). Kentte İnsan Hakları ve Kent Hakkı. OPUS International Journal of Society Researches, 18(40), 2731-2743.
Pektaş, E. K. & Akın, F. (2010). Avrupa Kentsel Şartları Perspektifinde Bir Kentli Hakkı Olarak “Katılım Hakkı” ve Türkiye. Afyon Kocatepe Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(2), 23-49.
Purcell, M. (2002). Excavating Lefebvre: The Right to the City and its Urban Politics of the Inhabitant. GeoJournal, 58(2–3), 99–108.
Rajendran, L. P., Boyko, C. T., Coulton, C. J., Hale, J. D. & Cooper, R. F. D. (2020). A Socio-Spatial Approach to Enable Inclusive Well-Being in Cities: A Case Study of Birmingham, UK. Social Sciences, 9(6), 109.
Saelens, B. E., Sallis, J. F. & Frank, L.D. (2003). Environmental Correlates of Walking and Cycling: Findings from the Transportation, Urban Design, and Planning Literatures. Annals of Behavrial Medicine, 25(2), 80-91.
Sennett, R. (1996). Flesh and Stone: The Body and the City in Western Civilization. İstanbul: Metis Yayıncılık.
Swingewood, E. (1998). Sosyolojik Düşüncenin Kısa Tarihi, (çev. Osman Akınhay). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
Şenyapılı, T. (2004). Barakadan Gecekonduya Ankara’da Kentsel Mekânın Dönüşümü. İstanbul: İletişim Yayıncılık.
Tayfun, T. & Beşirli, A. (2008). Kentleşme Sürecinin Ruh Sağlığı Üzerine Etkileri. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 9(4), 238-243.
TDK, (2022). https://sozluk.gov.tr/ adresinden 01.12.2022 tarihinde erişildi.
Tözün, M. & Sözmen, M.K. (2015). Health Literacy with Perspective of Public Health. Symrna Tıp Dergisi, 0(0), 48-54.
Tsouros, A. D. (2019). City Leadership for Health and Sustainable Development-Critical Issues for Successful Healthy Cities. Ankara: Sağlık Bakanlığı Yayınları.
Türkkan, A. (2018). Temel Sağlık Hizmetleri 1978’den 2018’e. Kent ve Sağlık İçinde (s. 19-26). Bursa: Sağlıklı Kentler Birliği Başkanlığı Yayınları.
United Nations. (1949). United Nations Universal Declaration of Human Rights 1948. United Nations, 11.
Velibeyoğlu, K. (2019). Kentsel Çevre Tasarımında Halk Sağlığı Algısının Dönüşümü. Kent ve Sağlık İçinde (s. 83-88). Bursa: Sağlıklı Kentler Birliği Başkanlığı Yayınları.
WHO, (1997). Word Health Organization. https://www.who.int/whr/1997/en/whr97_en.pdf adresinden 29.11.2022 tarihinde erişildi.
WHO, (2014). Word Health Organization. https://www.who.int/whr/1997/en/whr97_en.pdf adresinden 29.11.2022 tarihinde erişildi.
WUP, (2015). World Urbanization Prospects. https://www.un.org/en/development/desa/publications/world-population-prospects-2015-revision.html adresinden 27.11.2022 tarihinde erişildi.
Yücel, C. (2020). 20. Yüzyıl Dünya ve Türkiye Kentleşmesi Üzerine Bir Derleme. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 0(50), 200-230.
Yüceşahin, M. M. & Tuysuz, S. (2011). Ankara Kenti’nde Sosyo-Mekânsal Farklılaşmanın Örüntüleri: Ampirik Bir Analiz. Coğrafi Bilimler Dergisi, 9(2), 159-188.