Selçuklu Devleti’nin Sınırları ve Ordusu’nun Sasani Devleti İle Benzerliği Meselesi

Öz Selçuklu Devleti, İran coğrafyasında kurulduktan sonra sınırlarını Suriye ve Anadolu’ya kadar genişletmiştir. İran’ın doğu ve batısında yaptıkları fetihler ile Sasani dönemindeki sınırlara eşdeğer ve hatta onlardan daha başarılı olmuşlardır. Selçuklular, fethedilen coğrafyadaki toprakları idari taksimata tabi tutarak eyaletler oluşturmuşlardır. Bu idari taksimat, kendilerinden önce bu coğrafyada hüküm sürmüş olan Sasanilerle benzerlik göstermektedir. Selçuklu Devleti, sadece doğu ve batıdaki fütuhatı neticesinde ulaşılan sınırlar itibarıyla Sasani Devleti ile benzerlik göstermemiş, ayna zamanda İran’ın güneyine ve Fars Körfezi’ne doğru yapılan fütuhat neticesinde ulaşılan sınırlar da aynı seviyeye ulaşmıştır. İki devlette fütuhatı gerçekleştiren düzenli orduların nizamı da aynı şekilde oluşturulmuştur. Askeri teşkilatları dikkatlice incelendiğimizde, her iki siyasi iktidarın aynı coğrafyada benzer askeri nizamı oluşturduklarını ve benzer başarıların elde ettiklerini görmekteyiz. Büyük Selçuklular, İran coğrafyasında büyük bir devlet olmak için Sasani Devleti’nin yaptıklarını inceledikten sonra askeri nizamından istifade etmiştir. Bu makaledeki amacımız, bu benzerliği ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler:

Büyük Selçuklu Devleti, Sasani Devleti, Sınırlar

PDF

___

Ahmed bin Ebu Yakub. (1371). Tarih-i Yakubi II (terc. Muhammed İbrahim Ayeti), Tehran Akyürek Y. (2013). “Emeviler Dönemi Fetih Politikası ve Maveraünnehir’in Fethi,” Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 22/1, s. 85-115, Bursa Atçeken Z.-Bedirhan Y. (2012). Selçuklu Müesseseleri ve Medeniyeti Tarihi, Konya Biyle J. A. (1366). Tarih-i İran-ı Cambridge, Ez Ameden-i Selçukiyan ta Frupaşi Devlet-i İlhanan V (terc. Hasan Anuşe), Tehran Biyle J. A. (1368). Tarih-i İran-ı Cambridge, Ez Selevkiyan ta ta Frupaşi-i Devlet-i Sasani III (terc. Hasan Anuşe), Tehran Bosworth E. C. (1384). Tarih-i Gazneviyan (terc. Hasan Anuşe), Tehran Christiansen A. E. (1384). İran Der Zaman-ı Sasaniyan (terc. Reşid Yasemi), Tehran Dinuri E. H. (1368). Ahbarü’t-tevâl (terc. Mahmud Mohdevi Damgani), Tehran Ekberi E. (1382). Tarih-i İçtimai-i İran Der Asr-ı Sasaniyan, Meşhed Ekberi E. (1388). “Mukayese-i Hudud-ı Kalemru-yı Selçukiyân Ba Sasaniyan ve Teşâbih-i Sahtâr-ı Nizami-ı Anha,” Fasılnâme-i İlmi Pejuheşi-ı Tarih, Bahar, s. 7-23, Devre: 4, Şomare: 12 Fayda M. (2007). “Ömer,” DİA, Cilt: 34, s. 44-45, İstanbul Ghirshman R. (1372). İran Ez Ağaz ta İslâm (terc. Muhammed Muayyen), Tehran Gerdizi. (1363). Zeynü’l-ahbâr (tash. Abdulhay Habibi), Tehran Hadadiyan A. (1381). Tarih-i İran-ı Bastan II, Tehran Huart C. (1379). İran ve Temeddün-ı İran (terc. Hasan Anuşe), Tehran İbn-i Miskevey. (1369). Tecarübü’l-ümem I (terc. Ebul Kasım İmami), Tehran Klausner C. L. (1363). Divansalari Der Ahd-ı Selçuki (terc. Yakub Ajend), Tehran Kurt H. (2010). “Tahiriler,” DİA, Cilt: 29, s. 403-404, İstanbul Lambton A. K. S. (1385). Seyri Der Tarih-i İran Ba‘de Ez İslâm (terc. Yakub Ajend), Tehran 1385 Marguart J. (1373). İranşehr Ber Mebna-yı Coğrafya-yı Musa Horeni (terc. Meryem Mir Ahmedi), Tehran Merçil E. (1996). “Gazneliler,” DİA, Cilt: 13, s. 480-484, İstanbul Muhammed bin İbn-i Haldun. (1383). El Âber I (terc. Abdulmuhammed Ayeti), Tehran Nefisi S. (1384). Tarih-i Temeddün-ı İran-ı Sasani, Tehran Pigulevskaya N. V. (1346). Tarih-i İran-ı Bastan ta Kurn-ı Hicdehom (terc. Kerim Kişaverz), Tehran Pirniya H. (1372). İran-ı Bastani, Tehran 1372 Şuşteri A. (1342). İranname, Tehran Turec Deryayi. (1383). Şahinşah-ı Sasani (terc. Murtaza Sakıbfer), Tehran Watt W. M. (1993). İslâm Nedir (terc. Elif Rıza), İstanbul Yiğit İ. (1995). “Emeviler,” DİA, Cilt: 1, s. 87-104, İstanbul Zerinkob A. (1379). Tarih-i İran-ı Bastan (Tarih-i Siyasi-i Sasaniyan),Tehran Zerinkob A. (1387). Ruzigaran-ı İran, Tehran Zeydan C. (1369). Tarih-i Temeddün-ı İslâm (terc. Ali Cevahir Kelam), Tehran