Artvin’in merkez köylerindeki bazı bitkilerin etnobotanik özellikleri

Bu çalışma, Artvin’in merkez ilçesine bağlı 7 mahallesi ve tüm köylerinde 2016-2020 yılları arasında gerçekleştirilmiştir. Araştırma bölgesinde yaşayan yerel halktan 138 kişi ile görüşülmüş, doğal bitkilerin yerel kullanım kültürünü belirlemek için yöredeki insanların bitkilerle ilgili bilgileri derlenmeye çalışılmıştır. Yüz yüze uygulanan anket ile yörede kullanılan doğal bitkiler, bu bitkilerin yerel isimleri, bitkilerin kullanım amaçları ve alanları, kullanılan kısımları, kullanım şekli ve bilgi verenlerin demografik özellikleri belirlenmeye çalışılmıştır. Çalışma alanında, yaprakları ve/veya taze sürgün ve gövdeleri gıda ve baharat olarak tüketilen, hayvanları beslemek ve hayvan sağlığını korumak amacıyla ve diğer etnobotanik amaçlarla kullanılan çok sayıda doğal bitki tespit edilmiştir. Farklı bölgelerde yerel halklar tarafından tıbbi amaçlı çeşitli kullanımları kayıt altına alınmış olan bazı bitkilerin, araştırma alanında bilinen herhangi bir tıbbi gerekçeye dayandırmadan yalnızca gıda ve çay olarak tüketildikleri belirlenmiştir. Yörede asma yaprağı yemeği, kızılcık çorbası, kuru zeytin, papa ve korova yapımı dikkat çekici kullanımlar olarak öne çıkmaktadır. Quercus petraea subsp. iberica (Steven ex M.Bieb.) Krassiln. tohumlarının un karışımında, Rhus coriaria L.’nın ise boya maddesi olarak kullanımlarının unutulmaya yüz tuttuğu belirlenmiştir. Yine zeytin alanlarının baraj suları altında kalması ile zeytin, zeytinyağı ve dolaylı olarak sabun üretiminin de çok azaldığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

etnobotanik, yöresel kullanım, Artvin, Türkiye

Ethnobotanical characteristics of some plants in the central villages of Artvin

This study was carried out in seven neighbourhoods and all villages of Artvin's central district between 2016 and 2020. One-to-one interviews were made with 138 local people living in the research area: the information of the people in the region was compiled in order to determine the local usage culture of natural plants. With the face-to-face questionnaire, the demographic characteristics of the informants, the natural plants they use in the region, the local names they gave to these plants, their usage areas and purposes, the parts used and the way of use were determined. In the study area, a large number of natural plants whose leaves, fresh shoots, and stems: are consumed as food and spice, used for feeding animals and protecting animal health, and for other ethnobotanical purposes were identified. It was determined that some plants, of which various medicinal uses have been recorded by local people in different regions, are consumed only as food and tea without basing any medical reason known in the research area. Making vine leaves dish, cornelian cherry soup, dried olives, papa and korova in the region stand out as exceptional uses. It was determined that the use of Rhus coriaria L. as a dyestuff and the use of Quercus petraea subsp. iberica (Steven ex M.Bieb.) Krassiln. seeds as a flour mixture is about to be forgotten. It was also determined that olive, olive oil, and indirectly soap production has decreased a lot as the olive fields are under the dam waters.

Keywords:

Etnobotany, Traditional uses, Artvin, Turkey,

PDF

___

Akbulut S, Özkan, ZC (2014) Traditional usage of some wild plants in Trabzon region (Turkey). Kast. Uni. J. Forest. Fac. 14 (1): 135–14.
Akan H, Bakır Sade Y (2015) Kâhta (Adıyaman) Merkezi ve Narince Köyü’nün Etnobotanik Açıdan Araştırılması, BEÜ Fen Bilimleri Dergisi, 4 (2), 219-248.
Alkan G (2019) Kılıçkaya köyü ve çevresinin (Yusufeli-Artvin) halk ilacı olarak kullanılan bitkilerinin belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Artvin Çoruh Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Artvin.
Arı S (2014) Afyonkarahisar ve Civarında Halk Tarafından Kullanılan Bazı Bitkilerin Etnobotanik Özellikleri, Doktora Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Afyonkarahisar.
Bağcı Y, Erdoğan R, Doğu S (2016) Sarıveliler (Karaman) ve Çevresinde Yetişen Bitkilerin Etnobotanik Özellikleri, Selçuk Üniversitesi, Fen Fakültesi Fen Dergisi 42 (1), 84-107.
Baykal H (2015) Başhemşin (Çamlıhemşin/Rize)’in Florası, Fitososyolojisi ve Etnobotanik Özellikleri, Doktora Tezi, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Rize.
Baytop T (1999) Türkiye’de Bitkiler ile Tedavi Geçmişte ve Bugün, Nobel Tıp Kitabevi, İstanbul.
Choudhary K, Singh M, Pillai U (2008) Ethnobotanical Survey of Rajasthan - An Update. American-Eurasian Journal of Botany, 1 (2): 38-45.
Çakılcıoğlu U, Türkoğlu İ, Kürşat M, (2007) Harput (Elazığ) ve Çevresinin Etnobotanik Özellikleri. Fırat Üniversitesi Doğu Araştırmaları Dergisi 5 (2): 22-28.
Davis PH (1965-1985) Flora of Turkey and The East Aegean Islands, Vol. 1-9, Edinburgh University Press, Edinburgh.
Davis PH, Mill RR, Tan K (edlr.) (1988) Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol. 10. Edinburgh University Press, Edinburgh, UK.
Deniz L, Serteser A, Kargıoğlu M (2010) Uşak Üniversitesi ve Yakın Çevresindeki Bazı Bitkilerin Mahalli Adları ve Etnobotanik Özellikleri. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi 10 (1): 57-72.
Demir E, Sürmen B, Özer H, Kutbay HG (2017) Salıpazarı ve Çevresinde (Samsun/Türkiye) Doğal Olarak Yetişen Bitkilerin Etnobotanik Özellikleri. Karadeniz Fen Bilimleri Dergisi, 7 (2): 68-78.
Eminağaoğlu Ö, Hacıkamiloğlu İ, Keskin H, Akyıldırım Beğen, H, Aksu G (2015) Artvin’in Doğal Bitkileri. Promat, İstanbul.
Eminağaoğlu Ö, Göktürk T, Akyıldırım Beğen H (2017) Traditional uses of medicinal plants and animals of Hatila Valley National Park, Artvin. Biological Diversity and Conservation 10 (3): 26-35.
Eraydın S (2010) Camili Biyosfer Rezerv Alanının Tıbbi Bitkileri, Yüksek Lisans Tezi, Artvin Çoruh Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Artvin.
Erşen Bak F, Çifci K (2020) Artvin’in Merkez Köylerinde Bazı Tıbbi Bitkilerin Yöresel Kullanımları. Artvin Çoruh Üniversitesi, Orman Fakültesi Dergisi 21 (2): 318-329.
Ertuğ F, Tümen G, Çelik A, Dirmenci T (2004) Buldan (Denizli) Etnobotanik Alan Araştırması 2003, Tuba Kültür Envanteri Dergisi, 2, 187-218.
Güllüce M, Sökmen M, Şahin F, Sökmen A, Adıgüzel A, Özer H (2004) Biological activities of the essential oil and methanolic extract of Micromeria fruticosa (L) Druce ssp. serpyllifolia (Bieb) PH Davis plants from the eastern Anatolia region of Turkey, Journal of the Science of Food and Agriculture, 84, 735-741.
Güner A, Aslan S, Ekim T, Vural M, Babaç MT (edlr.) (2012) Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler), Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını, İstanbul.
Heinrich M, Barnes J, Gibbons S, Williamson EM (2004) Fundamentals of Pharmacognosy and Phytotherapy, Edinburgh, Churchill Livingstone.
Karaevli A (2019) Korgan (Ordu) Yöresinde Gıda Olarak Tüketilen Doğal Bazı Bitki Taksonları ve Etnobotanik Özellikleri, Yüksek Lisans Tezi, Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Isparta.
Karakurt E (2014) Kelkit (Gümüşhane) İlçesinin Etnobotanik Özellikleri, Yüksek Lisans Tezi, Erzincan Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzincan.
Karamanoğlu K (1977) Farmasötik Botanik Ders Kitabı, Ankara Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi, Ankara. Keskin L (2011) Kadınhanı (Konya) ve Çevresinde Yetişen Bitkilerin Etnobotanik Özellikleri, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
Koçyiğit M (2005) Yalova İlinde Etnobotanik Bir Araştırma, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Köse M (2019) Güneysu (Rize) ilçesinin etnobotanik özellikleri, Yüksek Lisans Tezi, Artvin Çoruh Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Artvin.
Kurnaz Karagöz F (2013) Suşehri (Sivas) Bölgesinin Etnobotanik Açıdan Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Afyonkarahisar.
Metin A (2009) Mut ve çevresinde yetişen bitkilerin (Mersin) etnobotanik özellikleri, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
Nacakçı FM, Dutkuner İ (2018) A study of ethnobotany in Kumluca (Antalya). Turkish Journal of Forestry 19 (2): 113-119.
Önal M (2012) Olur, Oltu Ve Şenkaya Yöreleri Tıbbı ve Aromatik Bitkileri, Yüksek Lisans Tezi, Artvin Çoruh Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Artvin.
Polat R, Satıl F (2010) Havran ve Burhaniye'de (Balıkesir) Etnobotanik Araştırmaları. Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi 8 (2): 65-100.
Polat R, Selvi S, Çakılcıoğlu U, Açar M (2012) Bingöl semt pazarlarında satılan yabani bitkilerin etnobotanik açıdan incelenmesi. Biological Diversity and Conservation, 5(3), 155-161.
Polat R, Çakılcıoğlu U, Denizhan Ulusan M, Gür F, Türkmen Z (2015) Investigations of ethnobotanical aspect of wild plants sold in Espiye (Giresun/Turkey) local markets, Biological Diversity and Conservation, 8 (3), 114-119.
Saraç DU, Özkan ZC, Akbulut S (2013) Rize İlinin Etnobotanik Özellikleri. Biological Diversity and Conservation 6 (3): 57-66.
Satıl F, Tümen G, Dirmenci T, Çelik A, Arı Y, Malyer H, (2006) Kazdağı Milli Parkı ve Çevresinde (Balıkesir) Etnobotanik Envanter Çalışması 2004-2006, Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, 5, 171-203.
Tanker N, Koyuncu M, Coşkun M, (1993) Farmasötik Botanik Ders Kitabı, Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi yayınları, Yayın no.70, 449 s.
Tekin S (2011) Üzümlü (Erzincan) İlçesinin Etnobotanik Özellikleri, Yüksek Lisans Tezi, Erzincan Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzincan
Türkan Ş, Malyer H, Öz Aydın S, Tümen G (2006) Ordu İli ve Çevresinde Yetişen Bazı Bitkilerin Etnobotanik Özellikleri, Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 10 (2), 162-166.
Ünver A (2019) Lamas Çayı Çevresindeki Köylerde (Erdemli, Silifke/Mersin) Etnobotanik Araştırmalar. Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Balıkesir.
Yıldrımlı Ş (2004) Etnobotanik ve Türk etnobotaniği. Kebikeç 17: 175-193.