Erzincan’da erozyona duyarlı sahalardaki sarıçam (Pinus sylvestris L.) ağaçlandırma çalışmalarının başarı/büyüme oranları ile BUROR teraslama işlemlerinin bazı toprak parametreleri üzerindeki etkilerinin araştırılması

Erzincan-Keklik kayası mevkiinde yürütülen bu çalışmada, 2012 yılında, BUROR mini-ekskavatörle teraslama sonrası uygulanan ağaçlandırma ve erozyon kontrol faaliyetlerinde dikilen sarıçam fidanlarının 2018 yılı vejetasyon dönemi sonundaki (6 yıllık) gelişim durumlarının değerlendirmesi yapılmıştır. Bu amaçla, dikimlerin yapıldığı alandan 20 m x 20 m büyüklüğünde (yaklaşık 400 m2) toplam 7 deneme parseli seçilmiş ve her bir parselde rasgele tespit edilen 30 (toplamda 210 adet) fidanın boyu, kök boğazı çapları ve dikimden bu yana geçen her bir vejetasyon dönemine ait yıllık boy artımları ölçülmüştür. Ayrıca, söz konusu bu ağaçlandırma ve erozyon kontrol faaliyetlerinin toprakta neden olduğu olası bazı fiziksel ve kimyasal değişimleri tespit etmek üzere de 42 tanesi dikim yapılan terasların içinden (fidan dibinden), 29 tanesi ise terasların aralarından (doğal/kontrol alan) olmak üzere toplamda 71 bozulmuş toprak örneği alınarak pH, organik madde (OM), elektriksel iletkenlik (Eİ), agregat stabilitesi ve tekstür değerleri için analize tabi tutulmuşlardır. Araştırma sonucunda, altı yıllık büyüme dönemi sonunda, dikilen sarıçam fidanlarında %88’lik bir başarı oranı yakalandığı, ortalama kök boğaz çaplarının ise 47.3 mm’ye ulaştığı belirlenmiştir. Bununla beraber, güney bakıdaki yamaçlarda dikilen sarıçam fidanlarının ulaştıkları ortalama 130.3 cm’lik boy ile kuzey bakıdakilerden (120.9 cm) istatiksel olarak daha uzun oldukları tespit edilmiştir. Toprak analiz verileri üzerindeki değerlendirmelerde ise mini ekskavatörle yapılan BUROR terasların bazı toprak özellikleri üzerinde negatif etkiler yarattığı ve kısmen bozulan bu özelliklerin doğal değerlerine ulaşmasının zaman alacağı sonucuna varılmıştır. Son olarak, bu araştırmanın önemli sonuçlarından birinin de 2013 ile 2018 büyüme dönemlerindeki sarıçam boy artımlarıyla hem bir önceki yıl yağan toplam yağış miktarları (R2 = 0.77) hem de vejetasyon dönemindeki yağış miktarları arasında (R2 = 0.85) yüksek bir ilişki olduğunun tespit edilmesi olmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Erozyon Kontrol, BUROR Teraslama, Yaşama Yüzdesi, Sarıçam Fidanı, Ağaçlandırma

Investigating survival/growth ratio of scots pine (Pinus sylvestris L.) afforestation efforts and effects of BUROR terracing operations on some soil properties in the lands susceptive to soil erosion in Erzincan

In this study, taken place in Erzincan-Keklik Kayası region, following the terracing with mini-excavator called BUROR, the development stage of scots pine seedlings used in the applications of the afforestation and erosion control efforts started in 2012 until the end of 2018 vegetation period (6 years) were evaluated. In order to realize this purpose, a total of seven experimental sites with 20 m x 20 m in size (approximately 400 m2) were determined within the research area and for every vegetation period from the first planting, the heights, diameters at root collar and annual length increments were measured on randomly selected 30 seedlings for each experimental site (210 seedlings in total). Moreover, for determining the effect of the afforestation and erosion control efforts on some physical and chemical soil parameters, a total of 71 disturbed soil samples were taken (42 from the terraces around the bottom of planted seedlings, 29 from the area between terraces to represent the undisturbed natural area) and subjected for pH, organic matter (OM), electrical conductivity (EC), aggregate stability and texture analyses. The results revealed that the survival ratio of planted seedlings was about 88% whereas their average diameters at root collar was approximately 47.3 mm after the six vegetation periods. In addition, it was determined that with mean height of 130.3 cm, the seedlings on south-facing aspects were significantly taller than the ones planted on north-facing aspects with mean height of 120.9 cm. Furthermore, evaluations of the soil sample analyses revealed that building BUROR terraces with mini-excavator caused negative impacts on some soil properties and thus, it was concluded that more time is needed for these disturbed soil parameters to recover. Finally, one of the most important outcomes of this study was to obtain high correlations between the annual height increments (for 2013 to 2018 vegetation periods) and both the previous year’s total precipitation amounts (R2 = 0.77) and precipitation received during the growing-season (R2 = 0.85).

Keywords:

Scots pine seedlings, BUROR terracing, Afforestation, Erosion control, Survival percentage,

PDF

___

Altın M, Gökkuş A, Koç A (2011) Çayır ve mera yönetimi (Genel ilkeler). T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü, Ankara, Cilt (1): 64-65.
Anonim (2008) Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrol Çalışmaları. URL: http://www.agm.gov.tr/faaliyetler8.asp.
Anonim (2019) İllere Ait Resmi İstatistiki Veriler. Tarım ve Orman Bakanlığı, Meteoroloji Genel Müdürlüğü, 2019. URL: http://www.mgm.gov.tr
Anonim (2022) Türk Ormancısının Geliştirdiği Yöntem: Buror Teras. Bursa Orman Bölge Müdürlüğü. URL: https://bursaobm.ogm.gov.tr/Sayfalar/burorteras.aspx
ASAE (1986) Design, Layout, Construction and Maintenance of Terrace Systems, ASAE Standard: ASAE S.268.3, ASAE St. Joseph, MI., 449-453.
Atalay İ (1994) Türkiye coğrafyası. Ege Üniversitesi Basımevi.
Atalay İ, Efe R (2015). Türkiye Biyocoğrafyası. Meta Basım Matbaacılık, İzmir.
Booth FE, Wickens GE (1988) Non-timber uses of selected arid zone trees and shrubs in Africa (No. 19). Food & Agriculture Org.
Bozyurt O (2002) Küresel iklim değişiklikleri. Klimatoloji Çalıştayı Bildiriler Kitabı, 11-13 Nisan 2002, 247-256, İzmir.
Castillo, V.tvL, M. Martinez-Mena. , and J. Albaladejo. 1997 Runoff and Soil Loss Response to Vegatation Removal in a Semiarid Environment. U.S. Soils. Soil Science Society of America Journal. 61(4): 1 1 16-1 121 (1997).
Çalıkoğlu M (2002) Anadolu Karaçamı (Pinus nigra Arnold ssp. pallasiana Lamb. Holmboe) Orijinlerinin Kuraklığa Karşı Reaksiyonlarının Ekofizyolojik Analizi. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
ÇEM (2022) Dinamik Erozyon Modeli Ve İzleme Sistemi (DEMİS). T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü. URL: https://www.tarimorman.gov.tr/CEM/Link/9/Izleme-Sistemleri
ÇEM (2021) Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Faaliyetleri. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü. URL: https://www.tarimorman.gov.tr/CEM/Menu/48/Kutuphane
Çepel N (1978) Orman Ekolojisi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları, s 44, İstanbul.
Demir S, Kılıç K, Aydın M (2012) Farklı Kullanım Altındaki Toprakların Kıvam Limitleriyle Bazı Toprak Özellikleri Arasındaki İlişki. GOÜ. Ziraat Fakültesi Dergisi, 29 (2), 63-71.
Dirik H (1994) Üç yerli çam türünün (Pinus brutia Ten., Pinus nigra Arn. ssp. pallasiana Lamb. Holmboe, Pinus pinea L.) kurak peryottaki transpirasyon tutumlarının ekofizyolojik analizi. İ.Ü. Orman Fakültesi Dergisi, Seri A, Cilt, 44, Sayı 1, s. 111 – 121.
Doğan O, Çelebi D, Aybaş MC (1982) Orta Anadolu Üklim Koşullarında Uygulanan Yarım-Seki Terasların Toprak ve Su Muhafazasın Etkilerinin Saptanması ve Teras Standartlarının Bulunması (Ara Rapor), Merkez Topraksu Araş. Enst., Genel Yay.No.81, 100 Ankara.
Doğan O (2011) Türkiye’ de Erozyon Sorunu Nedenleri ve Çözüm Önerileri, Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim s.62, Ankara.
Evans J, Turnbull J (2004) Plantation Forestry in the Tropics. 3rd. Edition. Oxford University Press, Oxford, 467 s.
Dudney J, LM Hallett, L Larios, EC Farrer, EN Spotswood, C Stein, KN Suding (2017) Lagging behind: Have we overlooked previous-year rainfall effects in annual grasslands? Journal of Ecology 105:484–495.
Erinç S (1977). Vejetasyon Coğrafyası. Fen Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul.
Erpul G, Şahin S, İnce K, Küçümen A, Akdağ MA, Demirtaş İ, Çetin E (2018) Türkiye Su Erozyonu Atlası. Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü Yayınları. Ankara.
Erpul G, İnce K, Demirhan A, Küçümen A, Akdağ MA, Demirtaş İ, Sarıhan B, Çetin E, Şahin S (2020) Su Erozyonu İl İstatistikleri - Toprak Erozyonu Kontrol Stratejileri (Sürdürülebilir Arazi/Toprak Yönetimi Uygulama ve Yaklaşımları) Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü Yayınları. Ankara
Eruz E (1979) Toprak tuzluluğu ve bitkiler üzerindeki genel etkileri, İ.Ü. Orman Fakültesi Dergisi, B Serisi, 29(2), 112-120.
FAO (1989) Arid zone forestry: A guide for field technicians. FAO Conservation Guide 20. http://www.fao.org/docrep/T0122E/T0122E00.htm
Gonella MP, Neel MC (1993) Characterizing Rare Plant Habitat for Restoration in the San Bernardino National Forest. Proceedings: Wildland Shrub and Arid Land Restoration Symposium. Gen. Tech. Rep. INT-GTR-315. Ogden, UT: U.S. Department of Agriculture, Forest Service, Intermountain Research Station; October 19-21; Las Vegas, NV.
Gökkuş A (2018) Meralarımız İle İlgili Bir Değerlendirme. TÜRKTOB Dergisi 2018 Sayı: 25 Sayfa: 6-8.
Göl C, Yel S (2016). Ağaçlandırma çalışmalarında farklı toprak hazırlığı uygulamalarının fidan gelişimi üzerine etkilerinin değerlendirilmesi. Turkish Journal of Forestry, 17(2): 125-131. DOI: 10.18182/t jf.90279
Görcelioğlu E (1996) Ağaçlandırma alanlarında su ve toprak koruma amacıyla kullanılan teraslar ve orman yollarında erozyon kontrolü. İ.Ü. Orman Fakültesi Dergisi, 46 (2), 23-36.
Gülbaş M (2016) Denizli’ De Son On Yılda Yapılan Ağaçlandırma Çalışmalarının Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, S. 30-48, Isparta.
Gülçür F (1974) Toprağın Fiziksel ve Kimyasal Analiz Metodları, İ.Ü. Orman Fak. Yay. No:201, İstanbul.
İnandık H (1961) Bitkiler Coğrafyası. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul.
Kacar B (1996) Bitki ve Toprağın Kimyasal Analizleri (Chemical analysis of plant and soil): III. Toprak Analizleri. Ankara Ün. Ziraat Fak. Eğitim. Araştırma ve Geliştirme Vakfı Yayınları No:3. Ankara.
Kantarcı MD (2000) Toprak İlmi (2. Baskı). İ.Ü. Yayın No: 4261, Orman Fakültesi Yayın No: 462, İSBN NO: 975-404-588-7 (XII +420) Çantay Basımevi, İstanbul.
Kasap Y, Irmak S (1998) Türkiye'de ve Kahramanmaraş ili'nde tarım arazileri ve erozyon sorunları, Ekoloji Cilt 8, Sayı 29, 6-10.
Kemper WD, Rosenau RC (1986) Aggregate stability and size distribution, in Klute, A. (ed.): Methods of Soil Analysis: Part I. 2nd edn., ASA, Madison, WI, USA, pp. 425-442.
Kravkaz-Kuşcu İS (2014) Kastamonu Yöresindeki Tarım-Mera-Orman Topraklarındaki Enzim (Katalaz-Üreaz) Aktivitelerinin Karşılaştırılması. Istanbul University, Institute of Science. Fen Bilimleri Ens., Doktora Tezi., İstanbul.
Melemez K (2011) Teras Ağaçlandırmalarında Kullanılan Mini Ekskavatörlerin Çalışma Verimliliğinin İncelenmesi. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 13(20), 90-100.
Mutlu YE, Soykan A (2018) RUSLE (3D) Modeli Kullanılarak Toprak Erozyonu Tahmini: Havran Çayı Örneği. Jeomorfolojik Araştırmalar Dergisi, (1), 50-66.
OGM (2020) Ormancılık İstatistikleri 2018. Orman Genel Müdürlüğü Resmi İstatistik Bilgileri, https://www.ogm.gov.tr/ekutuphane/Sayfalar/Istatistikler.aspx
Odabaşı T, Boydak M (1984) Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) ve GAP‘ta Ormancılığın Yeri ve Katkıları. İ.Ü. Orman Fakültesi Dergisi, Seri B, Cilt 34, Sayı 3, s. 33-48.
Ölmez Z (1997) Ardanuç Orman İşletmesindeki Sarıçam (Pinus sylvestris L.)Ağaçlandırmalarının Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
Öz Y, Göl C (2021) Yarı kurak ve tuzlu/jipsli alanlarda farklı arazi hazırlığı yöntemlerinin fidan gelişimine etkileri. Ormancılık Araştırma Dergisi, 8 (2), 146-156. DOI: 10.17568/ogmoad.870211
Özalp M, Dehşet F, Turgut T, Yıldırımer S, İnanlı E (2015) Tahrip Edilmiş Eğimli Arazilerde Teraslama Ve Ağaçlandırma Çalışmalarının Toprak Özelliklerini İyileştirmedeki Rolü Cilt:1 ∙ Sayı:1-2 ∙ Sayfa:74-88, Artvin.
Parlak M, Çanga MR (2007) Farklı Debi Ve Eğim Koşullarının Parmak Erozyonu Ve Sediment Konsantrasyonu Üzerine Etkileri, Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 2007, 20(1), 59-65.
Robertson TR, Zak JC, Tissue DT (2010) Precipitation magnitude and timing differentially affect species richness and plant density in the sotol grassland of the Chihuahuan Desert. Oecologia, 162, 185–197.
Sala OE, Gherardi LA, Reichmann L, Jobbagy E, Peters D (2012) Legacies of precipitation fluctuations on primary production: theory and data synthesis. Philosophical Transactions of the Royal Society of London. Series B: Biological Sciences, 367, 3135–3144.
Sandel B, Goldstein LJ, Kraft NJB, Okie JG, Shuldman MI, Ackerly DD, Cleland EE, Suding KN (2010) Contrasting trait responses in plant communities to experimental and geographic variation in precipitation. New Phytologist, 188, 565–575.
Savaş Y (2011) Harran Ovası Topraklarında Agregat Stabilitelerinin Sulama Öncesi Ve Sonrasındaki Durumunun Değerlendirilmesi. Sayfa No: 30-31-32-33.
Semerci A (2002) Sedir (Cedrus libani A. Rich.) Fidanların Ait Bazı Morfolojik ve Fizyolojik Karakteristikler ile İç Anadolu‘daki Dikim Başarısı Arasındaki İlişkiler. .İç Anadolu Ormancılık Araştırma Enstitüsü Dergisi, Teknik Bülten No: 279, 142 s.
Seydoşoğlu S (2018) Bazı doğal mera alanlarının bitki örtüsü özellikleri, mera durumu ve sağlığının belirlenmesi. Turkish Journal of Forestry, 19(4): 368-373. DOI: 10.18182/tjf.486291
Taşdemir Ü (2016) Sarıçam (Pinus Sylvestris L.) Fidanlarındaki Su Stresi Uygulamasının Yarı Kurak Alan Ağaçlandırmaları Üzerine Etkisi (5 Yıllık Sonuçlar), Yüksek Lisans Tezi, Düzce Üniversitesi, S 32, Düzce.
Turna İ, Altun L, Üçler AÖ, Tazegün T (2006) Kurak ve yarıkurak bölge ağaçlandırmalarının genel değerlendirilmesi, Türkiye’de yarı kurak bölgelerde yapılan Ağaçlandırma ve erozyon kontrolü Uygulamalarının değerlendirilme çalıştayı, 1. Cilt sayfa 33-41., Ürgüp.
Ürgenç Sİ (1998) Ağaç ve Süs Bitkileri Fidanlık ve Yetiştirme Tekniği, İÜOF yayın No: 442, 716 s, İstanbul.
Vardar Y (1972) Bitki Fizyolojisi Dersleri I (Bitkilerin metabolik olayları). Ege Üniversitesi Matbaası, Bornova – İzmir.
Weltzin JF, Loik ME, Schwinning S, Williams DG, Fay PA, Haddad BM, Harte J, Huxman TE, Knapp AK, Lin G (2003) Assessing the response of terrestrial ecosystems to potential changes in precipitation. BioScience, 53, 941–952.
Yalçınkaya NM, Çakar MM, Say N (2022) Erozyon ile Mücadele Kapsamında Ağaçlandırma Projelerinin Etkinliği: Atatürk Barajı Örneği. Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 2022; 5(1):282-300.
Yaltırık F (1971) Memleketimizde az tanınan bir odunsu bitki. Dağ Çağlası (Amygdalus arabica Oliv.), İ.Ü. Orman Fakültesi Dergisi, Seri B, Cilt 21, Sayı 2.
Yavuz S (2011) Artvin-Yusufeli yöresinde karaçamın (Pinus nigra subsp. Pallasiana) dikim başarısının belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Art. Çoruh Üniv. Artvin.
Yüksek T, Özalp M, Yüksek F, Yüksel E, Dehşet F, İnanlı E (2010) Erozyon Kontrol Sahalarında Kullanılan Yalancı Akasyanın (Robinia Pseudeoacacia L.) Toprak Özelliklerine Etkisi (Artvin-Pamukçular Havzası Örneği) Cilt: II Sayfa: 708-715, Artvin.