Psikoterapinin Temel İlkeleri ve Temel Bileşenleri

Psikoterapi, kişide var olan uyumsuz duygu, düşünce ve davranışların terapist tarafından bilimsel psikolojik teknik ve yaklaşımlar kullanılarak uyumlu duygu, düşünce ve davranışlara dönüştürme süreci olarak tanımlanmaktadır. Bu süreç, terapistlerin ve danışanlarının birlikte yürüttükleri ve terapistlerin danışanlara onları anladıklarını, onlara saygı duyduklarını ve yardım etmek istediklerini ilettikleri kişilerarası ve karşılıklı bir terapötik yapıdır. Psikoterapide, terapist danışanı tanımaya, anlamaya, formülize etmeye, danışanın ihtiyaçlarını belirlemeye ve bu ihtiyaçlara uygun müdahaleler geliştirmeye odaklanmaktadır. Tarihsel süreç içinde farklı psikoterapi modelleri geliştirilmiş ve her birinin kendine özgü terapi ilkeleri oluşturulmuşsa da bu modellerin temel ilkeler bazında azımsanmayacak düzeyde ortak noktaları bulunmaktadır. Bu ilkelerden bazıları, vaka formülasyonu, terapötik çerçeve, terapötik ittifak, direnç, aktarım ve karşı aktarım kavramlarıdır. Vaka formülasyonu, terapistin, danışandaki psikolojik, kişilerarası ve davranışsal sorunların nedenleri, tetikleyici ve sürdürücü faktörleri hakkında oluşturduğu hipotez olup tedavi sürecinde yapılması planlanan terapötik müdahaleler için temel bir unsurdur. Terapötik çerçeve, danışan ve terapistin tedavi süresince uyması gereken kuralları ve bu sürecin nasıl işleyeceğine ilişkin bilgileri içeren önemli bir enstrüman ya da kontrattır. Terapötik ittifak, terapist ve danışanın psikoterapi süresince oluşturduğu ve devam ettirdiği iş birliği olarak tanımlanmaktadır. Direnç ise terapötik ilişkinin içinde var olan danışanın sürece katılım açısından isteksizliğine işaret etmektedir. Aktarım, danışanın geçmiş ilişki deneyimleri üzerinden geliştirdiği tutum ve davranışlarının terapist ile ilişkisinde ortaya çıkması iken karşı aktarım ise terapistin danışanın aktarımına aktarımıdır. Çalışmamızda herhangi bir tedavi modeline bağlı kalınmaksızın psikoterapinin temel ilkeleri ve temel bileşenleri ekseninde eklektik bir yaklaşımla bu kavramlar incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Psikoterapi, terapötik ittifak, direnç, aktarım, vaka formülasyonu

PDF

___

Andersen, S. M., & Saribay, S. A. (2005). The Relational Self and Transference: Evoking Motives, Self-Regulation, and Emotions through Activation of Mental Representations of Significant Others/Interpersonal Cognition (Ed. M. W. Baldwin). Guilford Press. s. 1–32.
Arkowitz, H. (2002). Toward an Integrative Perspective on Resistance to Change. Journal of Clinical Psychology, C. 58, s. 219–227.
Beck, J. S. (1995). Cognitive Therapy: Basics and Beyond. New York: Guilford Press.
Beutler, L. E., Moleiro, C., & Talebi, H. (2002). Resistance/Psychotherapy Relationships That Work: Therapist Contributions and Responsiveness to Patients (Ed. J. C. Norcross). New York: Oxford University Press. s. 129–143.
Beutler, L. E, & Sandowicz, M. (1994). The Counseling Relationship: What Is This? The Counseling Psychology, C. 22, s. 98-103.
Bisson, J. I., Roberts, N. P., Andrew, M., Cooper, R., & Lewis, C. (2013). Psychological Therapies for Chronic Post-Traumatic Stress Disorder (PTSD) in Adults. Cochrane Database Systematic Review, C. 12, s. 1-168.
Boesky, D. (1990). The Psychoanalytic Process and Its Components. Psychoanalytic Quarterly, C. 59, s. 550–584.
Bordin, E. S. (1979). The Generalizability of The Psychoanalytic Concept of The Working Alliance. Psychotherapy: Theory, Research & Practice, C. 16, S. 3, s. 252-260.
Brent, D. A., & Kolko, D. J. (1998). Psychotherapy: Definitions, Mechanisms of Action, and Relationship to Etiological Models. Journal of Abnormal Child Psychology, C. 26, S. 1, s. 17-25.
Butler, M. H., & Bird, M. H. (2000). Narrative and Interactional Process for Preventing Harmful Struggle in Therapy. Journal of Mental and Family Therapy, C. 26, s. 123–142.
Butler, S. F., & Strupp, H. H. (1986). Specific and Nonspecific Factors in Psychotherapy: A Problematic Paradigm for Psychotherapy Research. Psychotherapy, C. 23, s. 30-40.
Clarkin, J.F., Levy, K.N., Lenzenweger, M.F., & Kernberg, O.F. (2004). The Personality Disorders Institute/Borderline Personality Disorder Research Foundation Randomized Control Trial for Borderline Personality Disorder: Rationale, Methods, and Patient Characteristics. Journal of Personality Disorder, C. 18, S. 1, s. 52-72.
Courtois, C. A., & Ford, J. D. (2009). Treating Complex Traumatic Stress Disorders: An evidence-based Guide. New York: Guilford Press.
Derin, G. (2020). Travma ve Göç: Bir Gözden Geçirme. Artuklu İnsan ve Toplum Bilim Dergisi, C. 5, S. 2, s. 46-55.
Derin, G., & Öztürk, E. (2018). Psikotarih Temelli Çocuk Yetiştirme Stillerinin Kuşaklararası Travma Geçişi Açısından İncelenmesi/Turaz Akademi 2018 (Ed. O. Celbiş). 1. Baskı. Ankara: Akademisyen Kitabevi. s. 16-30.
Derin, G., & Öztürk, E. (2020). Ruhsal Travmanın Aktarımında Psikotarihsel Dinamikler. Psikotarih (Ed. E. Öztürk). Ankara: Türkiye Klinikleri p.22-32.
DeRubeis, R. J., Brotman, M. A. & Gibbons, C. J. (2005). A Conceptual and Methodological Analysis of The Nonspecific Argument. Clinical Psychology: Science and Practice, C. 12, S. 2, s. 174-183.
Dewan, M. J., Steenbarger, B. N. & Greenberg, R. P. (2004). The Art and Science of Brief Psychotherapies: A practitioner’s Guide. Washington: American Psychiatric Publishing.
Dryden, W., & Neenan, M. (2011). Working with Resistance in Rational Emotive Behaviour Therapy: A Practitioner’s Guide. Routledge: East Sussex.
Ells, T. D. (2007). History and Current Status of Psychotherapy Case Formulation/Handbook of Psychotherapy Case Formulation (Ed. T. D. Ells). New York: The Guildford Press. s. 3-33.
Epstein, L., & Feiner, A. H. (1988). Countertransference: The Therapist's Contribution to Treatment/ Essential Papers on Countertransference (Ed. B. Wolstein). New York: New York University Press. s. 282-303.
Everly, G. S. (1993). Psychotraumatology: A Two-factor Formulation of Posttraumatic Stress. Integrative Physiological and Behavioral Science, C. 28, S. 3, s. 270-278.
Frank, J. D. (1976). Psychotherapy and the sense of mastery/Evaluation of Psychotherapies: Behavioral Therapies, Drug Therapies and Their Interaction (Ed. R. L. Spitzer - D. F. Klein). Baltimore: Johns Hopkins University Press. s. 47-56.
Freeman, A. (1992). Developing Treatment Conceptualizations in Cognitive Therapy/Casebook of Cognitive-Behavioral Therapy (Ed. A. Freeman - F. Dattilio). New York: Plenum Press. s. 13–23.
Freud, S. (1912). The Dynamics of Transference/The Special Section: Therapeutic Alliance in Psychotherapy Standard Edition of The Complete Psychological Works of Sigmund Freud (Ed. J. Starchey). London: Hogarth Press. s. 99-108.
Freud, S. (1953). The Interpretation of Dreams/The Standard Edition of The Complete Psychological Works of Sigmund Freud Strachey (Ed. J. Starchey). London: HogarthPress. Vol. 4-5.
Freud, S. (1957). Future Prospects of Psychoanalytic Therapy/The Standard Edition of The Complete Works of Sigmund Freud (Ed. J. Strachey). London: Hogarth. s. 139-151.
Gabbard, G. O. (2007). Unconscious Enactments in Psychotherapy. Psychiatric Annals, C. 37, s. 269–275.
Gelderman, W. A. (1998). A Study of Transference in The Male to Male Counseling Relationship. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Canada: St. Stephen's College.
Gelso, C. J., & Hayes, J. A. (2002). The Management of Countertransference/Psychotherapy Relationships That Work: Therapist Contributions and Responsiveness to Patients (Ed. J. C. Norcross). New York: Oxford University Press. s. 129–143.
Gordon, P. (2006). The Therapeutic Frame in The Clinical Context: Integrative Perspectives. Psychodynamic Practice: Individuals, Groups and Organizations, C. 12, S. 1, s. 106-108.
Gödeş, M. (2018). Psikoterapide Çerçevenin Önemi. Türkiye Bütüncül Psikoterapi Dergisi, C. 1, S. 2, s. 134-153.
Greenberg, J., & Mitchell, S. A. (1983). Object Relations and Psychoanalytic Theory. Cambridge: Harvard University Press.
Hatcher, R. L., Barends, A., Hansell, J., & Gutfreund, M. J. (1995). Patient's and Therapist's Shared and Unique Views of The Therapeutic Alliance: An Investigation Using Confirmatory Factor Analysis in A Nested Design. Psychoanalysis Quarterly, C. 63, s. 636-643.
Heard, H. L., & Linehan, M. M. (1994). Dialectical Behavior Therapy: An Integrative Approach to The Treatment of Borderline Personality Disorder. Journal of Psychotherapy Integration, C. 4, s. 55–82.
Heimann, P. (1950). Countertransference. British Journal of Medical Psychology, C. 33, s. 9-15.
Herman, J. (2016). Travma ve İyileşme: Şiddetin Sonuçları Ev İçi İstismardan Siyasi Teröre. İstanbul: Literatür Yayınları.
Hintikka, U., Laukkanen, E., Marttunen, M. & Lehtonen, J. (2006). Good Working Alliance and Psychotherapy Are Associated with Positive Changes in Cognitive Performance Among Adolescent Psychiatric Inpatients. Bulletin of the Menninger Clinic, C. 70, S. 4, s. 316-335.
Horvath, A. O. & Bedi, R. P. (2002). The Alliance/Psychotherapy Relationships That Work (Ed. J. C. Norcross). New York: Oxford Press. s. 37-70.
Janet, P. (1907). The Major Symptoms of Hysteria. Londra & New York: Macmillan. s. 2-92.
Kernberg, O. F., & Clarkin, J. F. (1993). Developing A Disorder-Specific Manual: The Treatment of Borderline Character Disorder/Psychodynamic Treatment Research: A Handbook for Clinical Practice (Ed. N. E. Miller - L. Luborsky - J. P. Barber - J. P. Docherty). Basic Books. s. 227–244.
Knafo, D. (2016). Going blind to see: The Psychoanalytic Treatment of Trauma, Regression and Psychosis. American Journal of Psychotherapy, C. 70, S. 1, s. 79-100.
Koerner, K. (2007). Case Formulation in Dialectical Behavior Therapy for Borderline Personality Disorder/ Handbook of Psychotherapy Case Formulation (Ed. T. D. Ells). New York: The Guildford Press. s. 317-348.
Kohut, H. (1984). How Does Analysis Cure? Chicago: University of Chicago Press.
Kozacıoğlu, G. (1988). Psikoterapötik Ortama Giriş. Psikoloji Çalışmaları, C. 16, s. 125-140.
Köroğlu, E. & Türkçapar, H. (2009). Psikoterapi Yöntemleri Kuramlar ve Uygulama Yönergeleri. Ankara: HYB Yayınları.
Linehan, M. M. (1993). Cognitive-Behavioral Treatment of Borderline Personality Disorder. New York: Guilford Press.
Luborsky, L. (1976). Helping Alliances of Psychotherapy/Successful Psychotherapy (Ed. J. P. Claghorn). New York: Brunner/Mazel. s. 92-116.
Maercker, A., & Augsburger, M. (2019). Developments in Psychotraumatology: A Conceptual, Biological, and Cultural Update. Clinical Psychology in Europe, C. 1, S. 1, s. 1-18.
Menninger, K. (1958). Menninger Clinic Monograph Series. Theory of Psychoanalytic Technique. Basic Books.
Messer, S. B. & Wolitzky, D. L. (2007). The Psychoanalytic Approach to Case Formulation/Handbook of Psychotherapy Case Formulation (Ed. T. D. Ells). New York: The Guildford Press. s. 67-104.
Newman, C. F. (1994). Understanding Client Resistance: Methods for Enhancing Motivation to Change. Cognitive and Behavioral Practice, C. 1, s. 47-69.
Öztürk, E. (2009). Dissosiyatif Kimlik Bozukluğunun Psikoterapisi. Psikedergi, C. 2, s. 39-49.
Öztürk, E. (2016). Psikotarih Açısından Çocuk Yetiştirme Tarzları ve Çocuk İstismarı. Türkiye Klinikleri Journal of Forensic Medicine-Special Topics, C. 2, S. 3, s. 24-34.
Öztürk, E. (2018a). Psikotarih Ruhsal Travma ve Dissosiyasyon/Turaz Akademi 2018 (Ed. O. Celbiş). 1. Baskı. Ankara: Akademisyen Kitabevi. s. 92-106.
Öztürk, E. (2018b). Travma Merkezli Alyans Model Terapi: Dissosiyatif Kimlik Bozukluğunun Psikoterapisi/Ruhsal Travma ve Dissosiyasyon (Ed. E. Öztürk). Ankara: Türkiye Klinikleri. s. 31-38.
Öztürk, E. (2020a). Travma ve Dissosiyasyon: Psikotravmatoloji Temel Kitabı. 2. Baskı. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevi.
Öztürk, E. (2020b). Psikotarih, Travma ve Dissosiyasyon: Çocukluk Çağı Travmaları, Savaşlar ve Dissosiyasyonun Anamnezi/Psikotarih (Ed. E. Öztürk). 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri, s. 1-21.
Öztürk, E. (2020c). Siber Toplumlar ve Siber Hayatlar: Dissosiyojen Bir Ajan Olarak Dijital İletişim Araçları/Siber Psikoloji (Ed. E. Öztürk). 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri. s. 1-13.
Öztürk, E., & Derin, G. (2020a). Psikotravmatoloji. Aydın İnsan ve Toplum Dergisi. C. 6, S. 2, s. 181-214.
Öztürk, E., & Derin, G. (2020b). Terör ve Travma: Psikotravmatolojik Bir Değerlendirme. /Uluslararası Güvenlik ve Terörizm (Ed. F. Aşıcıoğlu). 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri. s. 14-24.
Öztürk, E., Erdoğan, B., & Çalıcı, C. (2019). Göçmenler ve Ruh Sağlığı Göçmenler ve Göç Süreci: Psikotravmatolojik Bir Değerlendirme/ Türkiye’de Göçmen Kapsayıcılığı: Sorundan Fırsata Dönüşüm Önerileri (Ed. H. Sakız - H. Apak). Ankara: Pegem Akademi. s. 213-226.
Öztürk, E., Erdoğan, B., & Derin, G. (2021). Psychotraumatology and Dissociation: A Theoretical and Clinical Approach. Medicine Science. C. 10, S. 1, s. 246-54.
Perry, S., Cooper, A. M., & Michels, R. (1987). The Psychodynamic Formulation: Its Purpose, Structure and Clinical Application. American Journal of Psychiatry. C. 144, s. 543–550.
Persons, J. B. & Tompkins, M. A. (2007). Cognitive-Behavioral Case Formulation/ Handbook of Psychotherapy Case Formulation (Ed. T. D. Ells). New York: The Guildford Press. s. 290-316.
Prochaska, O. J., & Norcross, J. (2010). Systems of Psychoterapy. A Transtheoretical Analysis. 7. Baskı. USA: Cengage Learning Academic Resource Center.
Racker, H. (1957). The Meanings and Uses of Countertransference. Psychoanalytic Quarterly. C. 26. s. 303-357.
Rogers, C. R. (1957). The Necessary and Sufficient Conditions of Therapeutic Personality Change. Journal of Consulting Psychology, C. 21, S. 2, s. 95-103.
Safran, J. D. & Muran, J. C. (2000). Negotiating the Therapeutic Alliance: A Relational Treatment Guide. New York: The Guilford Press.
Safran, J. D., Muran, C. ve Eubanks-Carter, C. (2011). Repairing Alliance Ruptures. Psychotherapy, C. 48, S. 1, s. 80-87.
Safran, J. D., Muran, J. C., Samstag, L. W., & Stevens, C. (2002). Repairing Alliance Ruptures/Psychotherapy Relationships That Work: Therapist Contributions and Responsiveness to Patients (Ed. J. C. Norcross). London: Oxford University Press. s. 235–254.
Samstag, L. W., Muran, J. C., & Safran, J. D. (2004). Defining and Identifying Alliance Ruptures/ Core Processes in Brief Psychodynamic Psychotherapy: Advancing Effective Practice (Ed. D. P. Charman). Mahwah: Erlbaum. s. 187-214.
Schlesinger, H. J. (1982). Resistance as Process/Resistance: Psychodynamic and Behavioral Approaches (Ed. P. L. Wachtel). New York: Plenum. s. 25-44.
Simon, A. B. & Brus, M. (2017). General Principles of Psychotherapy/ Psychiatry (Ed. A. B. Simon - A. S. New - W. K. Goodmann). Oxford: Wiley Blackwell. s. 44-51.
Sperry, L., Gudeman, J. E., Blackwell, B., & Faulkner, L. R. (1992). Psychiatric Case Formulations. Washington: American Psychiatric Press.
Stewart, I., & Joines, V. (1999). TA Today: A New Introduction to Transactional Analysis. Nottingham: Lifespace Publishing.
Stevens, C. L., Muran, J. C., Safran, J. D., Gorman, B. S. & Winston, A. (2007). Levels and Patterns of The Therapeutic Alliance in Brief Psychotherapy. American Journal of Psychotherapy. C. 61, S. 2, s. 109-129.
Summers, R. F. (2003). The Psychodynamic Formulation Updated. American Journal of Psychotherapy. C. 57, S. 1, s. 39–51.
Truant, G. S., & Lohrenz, J. G. (1993). Basic Principles of Psychotherapy: I. Introduction, Basic Goals, and the Therapeutic Relationship. American Journal of Psychotherapy. C. 47, S. 1, s. 8-18.
Weertman, A. (2012). The Use of Experiential Techniques for Diagnostics/The Wiley-Blackwell Handbook of Schema Therapy: Theory, Research and Practice (Ed. M. Van Vreeswijk - J. Iroersen - M. Nadort). Wiley Blackwell. s. 101-109.
Weiner, I. B. & Bornstein R. F. (2009). Principles of Psychotherapy: Promoting Evidence-Based Psychodynamic Practice. New Jersey: John Wiley & Sons.
Winnicott, D. W. (1971). Playing and Reality. London: Routledge.
Zetzel, E. (1956). Current Concepts of Transference. The International Journal of Psychoanalysis. C. 37, s. 369-376.