Paphlagonia Hadrianopolisi’nden Bir Bizans Kurşun Mührü

Makalenin konusunu, Paphlagonia Hadrianopolis’i 2022 yılı İç Kale Vaftizhanesi kazılarında bulunan bir Bizans kurşun mührü oluşturmaktadır. Vaftizhanedeki arkeolojik kazı çalışmalarında bulunan kurşun mührün hem ön ve arka yüzünde yer alan noktalı bordürlerin birbirine oldukça yakın işlenmesinden dolayı bazı yerlerde bordürlerin düz çizgi hâline gelmiş olması hem de mühürle aynı tabakada ele geçen sikkeler sayesinde MS 11. yüzyıla ait olduğu anlaşılmaktadır. Mührün ön yüzünde noktalı bordür içerisinde Baş melek Mikail’in kıymetli taşlardan süslü kıyafetiyle diademli kıvırcık saçlı, sağ elinde asa ve sol elinde globus tutan tasviri bulunmaktadır. Mührün arka yüzünde ise, noktalı bordür içerisinde dört satır hâlinde ilk satırının haçla başladığı bir hitap yazısı yer almaktadır. Bu mühürler, arka yüzünde sahibinin adı dışında unvan ve görevlerinin yazılı olmamasından dolayı sigilografi çalışanları tarafından şahsi işler için kullanılan özel mühürler olarak sınıflandırılmaktadır. Çalışmanın konusunu oluşturan Bizans kurşun mührü aynı kontekste ele geçen sikkelerle birlikte değerlendirildiğinde, arkeolojik kazılardan elde edilen verilerin MS 7. yüzyılın ortalarından itibaren bir kesintiye uğramasından dolayı terk edildiği düşünülen Hadrianopolis’te küçük de olsa MS 11.-12. yüzyıla kadar yerleşimin devam ettiğine işaret etmesi açısından da oldukça önemli bir yere sahiptir.

Anahtar Kelimeler:

Paphlagonia, Hadrianopolis, Bizans, Kurşun Mühür, Sigilografi

A Byzantine Lead Seal from Paphlagonian Hadrianopolis

The subject of this article is a Byzantine lead seal found during the excavations of the Inner Castle Baptistery of Paphlagonian Hadrianopolis in 2022. The lead seal found during the archaeological excavations in the baptistery is understood to belong to the 11th century AD thanks to the coins found in the same layer with the seal. The dotted borders on the obverse and reverse are carved very close to each other, and the borders became straight lines in some places. On the obverse of the seal, Archangel Michael is depicted within a dotted border, wearing an outfit decorated with precious stones, with diademed curly hair, holding a scepter in his right hand and a globus in his left hand. The reverse reads an address in four lines within a dotted border, the first line beginning with a cross. These kinds of seals are categorized by sigillographers as private seals used for personal business since they do not bear the owner’s title or position on the reverse, except for his name. An evaluation of the Byzantine lead seal together with the coins found in the same context revealed that it has a significant place in terms of indicating that Hadrianopolis continued to be inhabited until the 11th-12th century AD, albeit on a small scale, which was previously considered to have been abandoned due to the interruption of data from archaeological excavations starting from the middle of the 7th century AD.

Keywords:

Paphlagonia, Hadrianopolis, Byzantium, Lead Seal, Sigillography,

PDF

___

Akar, Taner. “Arykanda Arif Kale Piskoposluk Kilisesi ve Vaftizhanesi.” Master’s thesis, Hacettepe University, 2022. google scholar
Belke, Klaus. Tabula Imperii Byzantini 9, Paphlagonian und Honorias. Wien: Verlag der österreichischen Akademie der Wissenschaften, 1996. google scholar
Bulgurlu, Vera. Bizans Kurşun Mühürleri. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Publications, 2007. google scholar
Cheynet, Jean Claude and Beatrice Caseau. “Sealing Practices in Byzantine Administration.” Seals and Sealing Practices in the Near East. Leuven: Peeters Publishers, 2012, 133-149. google scholar
Cotsonis, John A. The Religious Figural Imagery of Byzantine Lead Seals II Studies on Images of the Saints and on Personal Piety. New York: Routledge Publisher, 2020. google scholar
Çelikbaş, Ersin and Kasım Oyarçin. “Roman Provincial Coins of Paphlagonian Hadrianopolis”. The Numismatic Chronicle 182 (2022): 179-188. google scholar
Dumbarton Oaks BZS.1951.31.5.2518. “Lead Seal of Basil.” Access June 19, 2023. https://www. doaks.org/resources/seals/byzantine-seals/BZS.1951.31.5.2518/view. google scholar
Dönbekci, Şebnem. “Anadolu’da Bizans Anıtsal Resim Sanatında Azizler ve Azizeler.” Bizans Dönemi’nde Anadolu. İstanbul: Yapı Kredi Publications, 2021, 326-339. google scholar
Eliüşük, Mevlüt. “Paphlagonia Hadrianoupolisi’nde Üretim ve Ticaret”. Oannes 4-1 (2022): 1-20. google scholar
Feissel, Denis and İsmail Kaygusuz. “Un Mandament imperial du Vle siekle dans une inscription d’Hadrianoupolis d’Honoriade.” Centre de Recherche d’historie et civilisation de Byzance, Travaux etMemoires 9. Paris: Centre de Recherche d’histoire et civilisation de Byzance, 1985, 397-419. google scholar
Harvard Art Museums. “Boulloterion.” Access November 27, 2022. https://hvrd.art/o/291105. google scholar
Keleş, Vedat, Ersin Çelikbaş ve Alper Yılmaz. “Hadrianoupolis 2010 Yılı Çalışmaları (İlk Sezon).” 33. Kazı Sonuçları Toplantısı. Vol. 3. Ankara: T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Publications, 2011, 399-410. google scholar
Keleş, Vedat. “Tarihi ve Lokalizasyonu.” Paphlagonia Hadrianoupolis’i: (2010-2014 Sezonları). Ankara: Bilgin Kültür Sanat Publications, 2021, 3-8. google scholar
Laflı, Ergün, Christ. S. Lightfoot and Max Ritter. “Byzantine Coins from Hadrianoupolis in Paphlagonia.” Byzantine and Modern Greek Studies 40 (2). Cambridge: Cambridge University Press, 2016, 187-206. google scholar
Maguire, Henry. “Nature and Magic in Byzantine Art, A Murderer among the Angels: The Frontispiece Miniatures of Paris Gr. 510 and the Iconography of the Archangels in Byzantine Art.” The Sacred Image East and West. Urbana: University of Illinois Press, 63-71. google scholar
Niewöhner, Philipp. “Healing Springs of Anatolia: St. Michael and the Problem of the Pagan Legacy.” Life is Short, Art Long. The Art of Healing in Byzantium. New Perspectives. İstanbul: Istanbul Research Institute, 2018, 97-124. google scholar
Oikonomides, Nicolas. “The Usual Lead Seal”. Dumbarton Oaks Papers 37. Cambridge: Dumbarton Oaks, Trustees for Harvard University, 1983, 147-157. google scholar
Oikonomides, Nicolas. A Collection of Dated Byzantine Lead Seal. Washington: Dumbarton Oaks Publications, 1986. google scholar
Oyarçin, Kasım. “Sikke Buluntuları Işığında Hadrianoupolis Kilise C Yapısı.” Uluslararası Geçmişten Günümüze Karabük ve Çevresinde Dini, İlmi ve Kültürel Hayat Sempozyumu Bildirileri Kitabı. Karabük: Karabük University Publications, 2019, 442-451. google scholar
Oyarçin, Kasım. “2010-2014 Yılları Sikke Buluntuları.” Karabük-Eskipazar Paphlagonia Hadrianoupolis’i (2010-2014 Sezonları). Ankara: Bilgin Kültür Sanat Publications, 2021, 171-190. google scholar
Oyarçin, Kasım. “Parion Hristiyanlık Tarihine Yeni Bir Katkı: Parion Başpiskoposu Ioannes’in Kurşun Mührü”. Arkhaia Anatolika 5 (2022): 84-93. google scholar
Sarıçam, İbrahim. “Arapların İstanbul Kuşatmaları.” 550. Yılında Fetih ve İstanbul. Ankara: Türk Tarih Kurumu Publications, 2007, 51-62. google scholar
Schlumberger, Gustave Leon. Sigillographie de l'Empire Byzantin. Paris: E. Leroux Publications, 1884. google scholar
Talbot, Alice Mary. “Bizans Anadolusu’nda Azizler ve Azizlik”. Bizans Dönemi’nde Anadolu. İstanbul: Yapı Kredi Publications, 2021, 148-155. google scholar
Uygun Yazıcı, Selda. “Anadolu’da Erken Hıristiyanlık Dönemi Vaftizhaneleri: Kilikia, Pamphylia, Lykia Örnekleri.” PhD. Dissertation, Anadolu University, 2019. google scholar
Verim, Ercan. “Paphlagonia’da Bir Piskoposluk Merkezi: Hadrianoupolis Antik Kenti.” Uluslararası Geçmişten Günümüze Karabük ve Çevresinde Dini, İlmi ve Kültürel Hayat Sempozyumu Bildirileri Kitabı. Karabük: Karabük University Publications, 2019, 276-289. google scholar
Verim, Ercan. “Dört Nehir Kilisesi (Kilise B)”. Karabük-Eskipazar Paphlagonia Hadrianoupolis’i (2010-2014 Sezonları). Ankara: Bilgin Kültür Sanat Publications, 2021, 45-88. google scholar
Vitruvius, Mimarlık Üzerine. Trans. Çiğdem Dürüşken. İstanbul: Alfa Publications, 2017. google scholar
Ünal, Ceren. “Bizans Sikkelerinde Başmelek Mikhail ve Aziz Mikhail Tasvirleri”. Seleucia 3 (2013): 49-64. google scholar
Ünal, Ceren. Bizans Sikkelerinde Kutsal Kişi Tasvirleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Publications, 2015. google scholar