Dağlık Kilikia’dan Erken Bizans Dönemi Takıları “Diocaesarea Hazinesi”

Dağlık Kilikia kentlerinden biri olan Diocaesarea bugün Mersin ili, Silifke ilçesinin yaklaşık 25 km kuzeyindeki Uzuncaburç Mahallesi içerisinde yer almaktadır. Antik kent, iyi korunmuş arkeolojik kalıntılarıyla öne çıkmakta ve Helenistik, Roma ve Geç Antik Dönem eserlerini barındırmaktadır. Antik kentteki iyi korunmuş Kule’de gerçekleştirilen kazılarda makale kapsamında değerlendirilen takı grubu ele geçmiştir. Tespit edilen grup içerisinde 1 çift küpe, 4 adet bilezik, 4 adet kolye, 6 adet kolye sarkacı, 1 adet kolye kopça süsü, 1 adet dört yapraklı yonca formunda kolye parçası/aplik yer almaktadır. Bu çalışmada bu takı grubu gerek analoji ile gerekse beraberinde ele geçen Herakleios sikkeleri doğrultusunda ele alınarak incelenmiş ve tarihleme önerilerinde bulunulmuştur. Sikkelerin Kule’de Konstantinopolis üretimi değerli takılarla birlikte ele geçmesi ve bunların MS 6. yüzyıl sonu ile 7. yüzyıl başlarına tarihlendirilmesi Diocaesarea’nın da bu süreçte Bizans hâkimiyeti altında olduğunu doğrulamaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Bizans Sanatı, Bizans Takı, Dağlık Kilikia, Diocaesarea, Uzuncaburç

Early Byzantine Jewelry from Rough Cilicia”Diocaesarea Treasure”

Diocaesarea in Rough Cilicia is in the Uzuncaburç neighborhood, approximately 25 km north of the Silifke district of Mersin. The ancient city stands out with its well-preserved Hellenistic, Roman and Late Antique archaeological remains. During the excavations carried out in the tower, the jewelry group, which we will evaluate within the scope of the article, was found. In the group there are 1 pair of earrings, 4 bracelets, 4 necklaces, 6 necklace pendants, 1 necklace clasp ornament, and 1 necklace piece/appliqué in the form of a four-leaf clover. In this article, this jewelry group will be examined both by analogy and on the basis of the finds found with it. The jewelry was dated to the end of the 6th century AD and the beginning of the 7th century AD, both by analogy and by the Heraclius coins recovered. The fact that the Heraclius coin was found in the tower along with the valuable jewellery produced by Constantinople confirms that Diocaesarea was also under Byzantine rule during this period.

Keywords:

Byzantine art, Byzantine jewelry, Rough Cilicia, Diocaesarea, Uzuncaburç,

PDF

___

Acara Eser, Meryem. “Bizans Maden Sanatı: Kutsal ve Din Dışı”. Bizans Dönemi’nde Anadolu. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2021, 298-309. google scholar
Arı, Ahmet. “Byzantine Control Stamps Applied on the Silver Objects from the Sion Treasure”. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 12.1 (2022): 34-35. google scholar
Aydın, Ayşe. “Ortaçağ Tarihinde Mersin ve Çevresi”. Sırtı Dağ, Yüzü Deniz Mersin. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2004, 53-67. google scholar
Aydın, Ayşe. “Marmaris Müzesi’ndeki Enkolpionlar.” Arkeolojik Küçük Buluntular, Pişmiş Toprak, Metal, Kemik, Cam ve Taş Eserler. Ankara: Doruk Yayımcılık, 2021, 560-577. google scholar
Aydın, Mahmut. “İsa’ya Ne Oldu?: İsa’nın Tutuklanması, Yargılanması ve Çarmıh Gerilmesiyle İlgili İncil Rivayetlerinin Tarihsel Açıdan Değerlendirilmesi. Milel ve Nihal 1.2 (2004): 41-93. google scholar
Aydınoğlu, Ümit. “Uzuncaburç/Diocaesarea Antik Kenti Kazısı 2018”. 41. Kazı Sonuçları Toplantısı (17 google scholar
21 Haziran 2019, Diyarbakır). Vol. 4 (Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2020), 345-355. google scholar
Aydınoğlu, Ümit. “Rural Settlements Survey in the Chora of Diocaesarea”. Cultural Heritage and Science 2.1 (2021): 1-6. google scholar
Aydınoğlu, Ümit. Diocaesarea Doğu Nekropolis, Mezarlar ve Buluntular. Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları, 2022. google scholar
Aydınoğlu, Ümit and Okan Özdemir. “Uzuncaburç/Diocaesarea Antik Kenti Kazısı 2021”. 42. Kazı Sonuçları Toplantısı. Vol. 5 (2022): 335-346. google scholar
Aydınoğlu, Ümit and Burak Belge. «Diocaesarea’nın Antik Dönem Kent Planına İlişkin Değerlendirme”. OLBA XXXI (2023): 61.77. google scholar
BCH LXXIX-1955. “Chronique des fouilles et decouvertes archeologiques en Grece en 1954”. Bulletin de correspondance hellenique LXXIX: 284-286. google scholar
Bellinger, Alfred and Philip Grierson. Dumbarton Oaks Catalogues Byzantine Coins in the Dumbarton Oaks Collection and in the Whittemore Collection. Vol. 2. Washington: Dumbarton Oaks,1968. google scholar
Bent, Theodore. “A Journey in Cilicia Tracheia.” The Journal of Hellenic Studies 12 (1891): 220-222. google scholar
Bingöl, Işık. Anadolu Medeniyetleri Müzesi Antik Takılar. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1999. google scholar
Blömer, Michael and Dilek Çobanoğlu. “Doliche Yamaç Kilisesi ve Diğer Dini Yapıları”. Anadolu/ Anatolia 47 (2021): 43-75. google scholar
Boysal, Yusuf. “Die korinthischen Kapitelle der hellenistischen Zeit Anatoliens”. Anatolia II (1957): 123-132. google scholar
Boysal, Yusuf. Uzuncaburç ve Ura. Ankara: Milli Eğitim Basımevi, 1963. google scholar
Brown, Katherina Reynolds. “The Mosaics of San Vitale: Evidence for The Attribution of Some Early Byzantine Jewelry to Court Workshops”. Gesta 18/1 (1984): 57-62. google scholar
Ceylan, Burcu. “Temple-Church in Olba Reuse of Antique Monument in Late Antiquity”. OLBA VIII (2003): 73-82. google scholar
Drauschke, Jörg. “Byzantine Jewelry? Amethyst Beads in East and West during the Early Byzantine Period”. Intelligible Beauty, Recent Research on Byzantine Jewelry. London: British Museum, 2010, 50-60. google scholar
Entwistle, Chris. “Notes on Selected Recent Acquisitions of Byzantine Jewelry at the British Museum”. Intelligible Beauty, Recent Research on Byzantine Jewelry. London: British Museum Research Publication, 2010, 20-32. google scholar
Erten, Emel. “Arkeolojik Veriler ve Tarihsel Olaylar Işığında Olba’da Yerleşimin Son Bulması”. Seleucia ad Calycadnum IV (2014): 57-69. google scholar
Gomez Moreno, Carmen. “Gold”. The Metropolitan Museum of Art Bulletin 31. 2 (1972-1973): 98-99. google scholar
Grabar, Andr. “Un Medaillon en or provenant de Mersine en Cilicie”. Dumbarton Oaks Papers 6 (1951): 26-49. google scholar
Garam, Eva. Funde Byzantinischer Herkunft in der Awarenzeit vom Ende des 6. Bis zum Ende des 7. Jahrhunderts. Budapest: Monumenta Avarorum Archaeologica 5, 2001. google scholar
Habas, Lihi. “Early Byzantine Mosaic Floors of the Church at Ozem, Israel”. Journal of Mosaic Research 11 (2018): 97-120. google scholar
Hallett, Christopher Hugh. “Mumies with Painted Portraits from Roman Egypt and Personal Commemoration at the Tomb”. Funerary Portaiture in greater Roman Syria. Belgium: Brepols, 2019, 197-212. google scholar
Heberdey, Rudolf and Adolf Wilhelm. Reisen in Kilikien. Denkschriften der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften in Wien, Philosophisch-historische Klasse 44.6 (Vienna: Alfred Hölder, 1896). google scholar
Herzfeld, Ernest and Samuel Guyer. “Archaologische Gesellschaft Zu Belin. Sitzung Vom 2. Marz 1909”. Archaologischer Anzeiger 3 (1909): 432-450. google scholar
Hetto, Ozan, Gülgün Köroğlu and Nilay Çorağan. “Sinop Balatlar Kilisesi’nden Refrigerium Konulu Mozaik Pano ve Bizans İkonografisindeki Yeri”. Art-Sanat 17 (2022): 193-217, https://dergipark. org.tr/tr/download/article-file/1799716. google scholar
Hicks, Edward Lee. “Inscriptions From Western Cilicia”. The Journal of Hellenic Studies 12 (1891): 225-273. google scholar
Higgins, Reynold Alleyne. Greek and Roman Jewelry. London: University of California Press, 1961. google scholar
Hoffmann, Herbert and Patricia Davidson. Greek Gold Jewelry from the Age of Alexander. Mainz/ Rhein: von Zabern, 1961. google scholar
Holcomb, Melanie. Jewelry: The Body Transformed. New Haven: Metropolitan Museum of Art, 2018. google scholar
Karademir, Tuğçe. “Bizans Dönemi Taş Eserlerinde Refrigerium Sahneleri”. Troyacademy 6.1 (2021), 158-186. google scholar
Keil, Josef and Adolf Wilhelm. “Vorlaufiger bericht über eine reise in Kilikien”. Jahreshefte Des Österreichischen Archaologischen Institutes, XVIIIBeiblatt (1915): 5-60. google scholar
Keil, Josef and Adolf Wilhelm. Denkmaler aus dem Rauhen Kiliken, MAMA 3 Monumenta Asiae Minoris Antiqua. Manchester: The Manchester University Press, 1931. google scholar
Köroğlu, Gülgün. “Bizans Kuyumculuğu”. Çağlar Boyunca Takı ve Mücevher, P Dergisi (2000): 26-41. google scholar
Köroğlu, Gülgün. Anadolu Uygarlıklarında Takı. İstanbul: Türkiye Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Yayınları, 2004. google scholar
Köroğlu, Gülgün. “Soli/Pompeiopolis (Viranşehir) Kazıları Işığında Erken Bizans Dönemi Takıları”. 2. Uluslararası Katılımlı Mücevher-Takı Tasarımı ve Eğitimi Sempozyumu. Ankara: Dumlupınar Üniversitesi Yayınları, 2010, 368-379. google scholar
Köroğlu, Gülgün. “Silifke Müzesi’ndeki Erken Bizans Dönemi’ne Ait Hilal Biçimli Küpeler”. ANMED 14 (2014): 1-7. google scholar
Köroğlu, Gülgün. “Rezzan Has Müzesi’ndeki Örnekleri Işığında Geç Roma-Bizans Döneminde Tılsımlar”. Akdeniz Sanat 13: 21. Uluslararası Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat tarihi Araştırmaları Sempozyumu (2019): 399-424. google scholar
Kramer, Norbert. Keramik und Kelinfunde von Diokaisareia. Berlin: 2012. google scholar
Lee, Sherman. Handbook The Cleveland Museum of Art. Cleveland: Cleveland Museum of Art, 1978. google scholar
Linemann, Johannes. Die Nekropolen von Diokaisareia. Berlin: De Gruyter, 2013. google scholar
Marshall, Frederick Henry. Catalogue of the Jewelry Greek, Etruscan, and Roman in the Departments of the Antiquities British Museum. London: Trustees of the British Museum, 1911. google scholar
Mercangöz, Zeynep. “Kuşadası, Kadıkalesi/Anaia Kazısı: Bizans Dönemi’nden Birkaç Küçük Buluntu”. BYZAS 15 (2012): 223-232. google scholar
Naumann, Friederike. Antiker Schmuck, Staatliche Kunstsammlungen. Kassel: Verlag Staatliche Kunstsammlungen, 1980. google scholar
Pierides, Angeliki. Jewelry in the Cyprus Museum. Nicosia: Republic Cyprus Ministry of Communication & Department of Antiquities, 1971. google scholar
Pirson, Andrea. “Byzantinischer Schmuck und Trachtbestandteile aus Pergamon”. BYZAS 15 (2012): 173-186. google scholar
Pitarakis, Brigitte. “İmparatorluğun Mücevherleri ve Konstantinapolis’in Kuyumcuları (4-7. Yüzyıllar)”. Bizans Yapılar, Meydanlar, Yaşamlar. İstanbul: IFEA/Kitap Yayınevi, 2011, 197-218. google scholar
Ross, Marvin. Jewelry, Enamels, and Art of the Migration Period. Vol. II. Washington: Dumbarton Oaks Center for Byzantine Studies, 1965. google scholar Ross, Marvin. “Objects from daily Life, Jewellery”. Age of Spirituality, Late Antique and Early Christian Art, Third to Seventh Century. Washington: Princeton University Press, 1979, 302-328. google scholar
Schneider, Eugenia Equini. Doğu ile Batı Arasında Bir Liman Kenti Elaiussa Sebaste. Istanbul: Homer Kitabevi, 2008. google scholar
Seibt, Werner. “The Use of Monograms on Byzantine Seals in the Early Middle- Ages (6th to 9th centuries)”. Parekbolai 6 (2016): 1-14. google scholar
Spier, Jeffrey. “A Byzantine Pendant in the J. Paul Getty Museum”. The J. Paul Getty Museum Journal 15 (1987): 5-14. google scholar
Spier, Jeffrey. Byzantium and the West: Jewellery in the First Millenium. London: Paul Holberton, 2012. google scholar
Szilâgy, Magdolna. “Late Roman Bullae and Amulet Capsules in Pannonia”. Annual of Medieval Studies at CEU 11 (2005): 9-27. google scholar
Spanu, Marcello. The Theater of Diokaisareia. Berlin: De Gruyter, 2011. google scholar
The Walters Art Museum. “Online Collection.” Accessed April 12, 2023. https://art.thewalters.org/detail/9680/bracelet/ google scholar
Wannagat, Detlev. “Zur Saulenordnung des Zeustempels von Olba-Diokaisareia”. OLBA II (1999): 355-368. google scholar
Wannagat, Detlev. “Bericht Über die Erste Foschungskampagne in Diokaisareia/ Uzuncaburç”. 20. Araştırma Sonuçları Toplantısı (27-31 Mayıs 2002, Ankara). Vol. 1. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2003, 197-206. google scholar
Wannagat, Detlev. “Neue Forschungen in Uzuncaburç 2001-2004. Das Zeus-Olbios-Heiligtum und die Stadt Diokaisareia”. Archaologischer Anzeiger 1 (2005): 117-165. google scholar
Wannagat, Detlev, Claudia Dorl, Norbert Kramer, Marcello Spanu and Stephan Westphalen. “Bericht Über die Forschungen in Diokaisareia/Uzuncaburç”. 22. Araştırma Sonuçları Toplantısı, (2428 Mayıs 2004, Konya). Vol. 1. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2005, 355-368. google scholar
Wannagat Detlev, Stephan Westphalen, Norbert Kramer and Roman Koch. “Bericht Über die Forschungen in Diokaisareia/Uzuncaburç 2004”. 23. Araştırma Sonuçları Toplantısı, (30 Mayıs-3 Haziran 2005, Antalya). Vol.2. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2006, 1-12. google scholar
Wannagat, Detlev. “Der Tempel Des Zeus-Olbios Uzuncaburç 2005”. 24. Araştırma Sonuçları Toplantısı (29 Mayıs- 2 Haziran 2006, Çanakkale). vol. 1. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2007, 245-252. google scholar
Wannagat, Detlev, Norbert Kramer and Johannes Linemann. “Hellenistiche Architektur, Kaiserzeitliche Grabbauten und Landwirtschaftliche Anlagen in Uzuncaburç/Diokaisareia”. 25. Araştırma Sonuçları Toplantısı (28 Mayıs-1 Haziran 2007, Çanakkale). Vol. 2. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2008, 77-84. google scholar
Wannagat, Detlev. “Priester, Türme, temple, Zum Umfeld des Zeus-Olbios-Heiligtums im Rauhen Kilikien”. BYZAS 14 (2011): 259-274. google scholar