Kapadokya Bölgesinin Yerel Mimari Örneği: Bizans Dönemi Kayaya Oyma Arılıklar

Arıların tarihî ve coğrafi devamlılığını sağlamak için kovanlarını en üst seviyede kullanmaları gerekmektedir. Bunun için de farklı yöntemler geliştirilmiştir. Bu yöntemler arasında bazen doğal bazen de insan yapımı kovanlar kullanılmıştır. Kovan kullanımı bölgesel olarak değişebilmektedir. Bunu yapmaktaki ortak amaç kovanları ve arıları iklim koşullarından ve olumsuz çevre faktörlerinden korumak, en etkili şekilde arı ve arı ürünlerinden faydalanmak ve mevcut malzemeyi değerlendirmektir. Esasen arıcılık ve bal toplama uygulamaları, Antik Çağ’dan beri çeşitli biçim ve yöntemlerle varlığını sürdürmüş, Bizans Dönemi’nde de amaçlarına uygun olarak şekillenmiş ve günümüze kadar gelmiştir. Arılık olarak bilinen ve Bizans Dönemi’nde Kapadokya’da, bulundukları vadinin yapılarıyla beraber tasarlanmış olan kayaya oyma arılıklar, toplumun sunmuş olduğu yerel mimari örnekler arasında olup kırsal bağlamın önemli zirai yapıları içerisinde yer almaktadır. Araştırma konusunu oluşturan ve Bizans Dönemi’ne tarihlendirilen “kayaya oyma arılıklar” özgün biçimleriyle Kapadokya Bölgesi’nde Keşlik, Soğanlı, Uçhisar, Göreme, Kızılçukur ve Güllüdere 2 vadilerinde bulunmaktadır. Çalışmada Kapadokya Bölgesi sınırları içerisinde gerçekleştirilen saha araştırmalarında tespit edilen ve belgelenen Bizans Dönemi kayaya oyma arılıkları tanıtılmış; tipolojisi çıkarılmış, mimari çizimleri yapılarak fotoğraflarla belgelemeye gidilmiştir. Kayaya oyma arılıkların bir yerel mimari ürünü olarak ele alınıp bilim dünyasına tanıtılması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Bizans Dönemi, Kapadokya, Yerel Mimari, Zirai Yapı, Kayaya Oyma Arılık

A Local Architectural Example of Cappadocia Region: Byzantine Period Rock Carved Apiaries

In order to ensure their historical and geographical continuity, bees, need to use their hives in the best way. Therefore, different methods have been developed. Among these methods, sometimes natural and sometimes man-made hives have been used. Hive use can change depending on the region. The common purpose to do this is to protect hives and bees from climate conditions and negative environmental factors, use bees and bee products most efficiently and utilize the present material. Indeed, beekeeping and collecting applications have subsisted in various styles and methods since ancient times, and have been shaped following their purposes in the Byzantine Period and survived until today. Rockcarved apiaries, which were designed together with the structures of the valley they were located in Cappadocia during the Byzantine Period, are among the local architectural examples presented that the society provides and the important agricultural structures of rural context. “Rock-carved apiaries”, which are the subject of our research and that we can date to the Byzantine Period, are located in the Keşlik, Soğanlı, Uçhisar, Göreme, Kızılçukur and Güllüdere 2 valleys in the Cappadocia Region in their original form. In the study, the Byzantine Period the rock–carved apiaries determined during the field studies conducted in the Cappadocia Region and recorded were introduced, the typology was created, architectural drawings were made, and they were documented through photographs. It was aimed to handle the rockcarved apiaries as local architecture and to introduce them to the science world.

Keywords:

Byzantine Period, Cappadocia, Local Architecture, Agricultural Structure, Rock-Carved Apiary,

PDF

___

Akyol, Ethem ve Yavuz Baran. “Arı Sütünün Yapısı, İnsanlar ve Arılar İçin Önemi.” U. Arı Dergisi 15 (2015): 16-21. google scholar
Aysal, Necdet. “Türkiye’nin Sosyal Tarihinden Bir Yaprak: XX. Yüzyılda Ankara’da Arıcılık.” Türkiye Cumhuriyeti’nin Ekonomik ve Sosyal Tarihi Uluslararası Sempozyumu. 2. cilt. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları 2017, 983-1028. google scholar
Bixio, Roberto, Mauro Traverso ve Raffaele Cirone. “Apicoltura Rupestre a Malta.” Societa Speleologica Italiana. Opera Ipogea 3 (2002): 19-26. google scholar
Bixio, Roberto ve Andrea De Pascale. “A New Type of Rock-Cut Works.” Journal of Speleology in Artificial Cavities. Opera Ipogea 1 (2013): 61-76. google scholar
Bixio, Roberto ve Sophia Germanidou. “Rock-Cut Apiaries and Shelters Göreme.” Journal of Speleology in Artificial Cavities. Opera Ipogea 2 (2019): 21-34. google scholar
Bulut, Süleyman ve D. Savaş Lenger.”Antik Dönemde Arı Ürünlerinin Kullanımı.” Arı Ürünleri ve Sağlık (Apiterapi). Ed. Eren Akçiçek ve Banu Yücel. İzmir: Sidaş Yayınları, 2015, 7-16. google scholar
Bulut, Süleyman. “Zenon Arşivindeki Lykia Balının Menşei.” Cevat Başaran’a 60. Yaş Armağanı. Ed. Vedat Keleş, Hasan Kasapoğlu, H. Ertuğ Ergürer, Ersin Çelikbaş ve Alper Yılmaz. Ankara: Sage Yayınları, 2019, 767-776. google scholar
Cameron, Averil. Bizanslılar. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2018. google scholar
Cilliers, Louise ve Francois Pieter Retief. “Bees, Honey and Health in Antiquity.”Akroterion 53 (2008), 8. google scholar
Cirone, Raffaele. “Un apiario in pietra riaffiora dopo 3000 anni... nel cuore del mare”. Apitalia 6 (2001): 10-17. google scholar
Crane, Eva. The Archaeology of Beekeeping. New York : Cornell Üniversitesi Yayınları, 1983. google scholar
Crane, Eva. The World History of Beekeeping and Honey Hunting. New York: Redwood Books Ltd. Duckworth, 1999. google scholar
Çankaya, Necda ve Ali Korkmaz. Polen. Samsun: T.C. Samsun Valiliği İl Tarım Müdürlüğü, 2008. google scholar
Dalby, Andrew. Bizans’ın Damak Tadı: Efsanevi Bir İmparatorluğun Mutfağı. İstanbul: Alfa Yayınları, 2014. google scholar
Doğer, Lale ve Eda Armağan. “Bizans Dönemi’nde Prousa (Bursa) ve Çevresinde Gündelik Beslenme Üzerine Bir Deneme.” Sanat Tarihi Dergisi XXIII/2 (Ekim 2014): 13-48. google scholar
Doğer, Lale ve Ceylan Borstlap. “Kutsal Bal: İkonografisi ile Bizans Sanatında Arı ve Bal.” Sanat Tarihi Dergisi 30/2 (Ekim 2021): 1335-1387. google scholar
Erkovan, Nisa Yılmaz ve Lale Özgenel. “Bee Houses as a Rural Construct: Sampling from Konya, Türkiye.” Belleten 306 (Ağustos 2022): 499-532. google scholar
Erkut, Sedat. “Hititlerde Arı ve Bal.” Acta Turcica 3/1 (2011): 36-39. google scholar
Geoponika. Geoponika Farm Work: A Modern Translation of the Roman and Byzantine Farming Handbook. Ed. Andrew Dalby. Blackawton: Prospect Books, 2011. google scholar
Frampton, Kenneth. “Rappel a l’Ordre: The Case for the Tectonic.” Architectural Design 60/3-4 (1990): 23-32. google scholar
Frampton, Kenneth. “Rappel a l’Ordre: The Case for the Tectonic.” Architectural Design 60/3-4 (1990): 23-32. google scholar
Germanidou, Sophia. “Honey Culture in Byzantium, An outline of Textual, Iconographic and Archaeological Evidence”. Beekeping in the Mediterranean from Antiquity to the Present. Ed. Fani Hatjina, George Mavrofridis ve Richard Jones. Nea Moudania: 2018, 93-104. google scholar
Germanidou, Sophia. “A Dogmatik Symbolismin Scenes of the Nativity of Christ in İtalo-Byzantine Exulted Manuscripts (10th-13th c.).” Delton of Christian Archaeological Society 33 (2014): 257-264. google scholar
Güneri, Derya. “Kapadokya Bölgesi Zelve Vadisi ve Çevresi (Paşabağ ve Aktepe Köyü) Bizans Kaya Yerleşimi.” Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi, 2020. google scholar
Güneri, Derya. “Soğanlı Vadisi Şarap İşlikleri.” IJHE 15 (2021): 387-408. google scholar
Harrissis, Haralampos V. “Beekeeping in Prehistoric Greece.” Beekeping in the Mediterranean from Antiquity to the Present. Ed. Fani Hatjina, George Mavrofridis ve Richard Jones. Nea Moudania: 2018, 18-39. google scholar
Jones, Richard. “Honey and Healing Through The Ages.” Journal of ApiProduct and ApiMedical Science 1 (2009): 2-5. google scholar
Kritsky, Gene. “The Quest fort he Perfect Hive: Ancient Mediterranean Origins: Past to Present.” Beekeping in the Mediterranean from Antiquity to the Present. Ed. Fani Hatjina, George Mavrofridis ve Richard Jones. Nea Moudania: 2018, 50-55. google scholar
Küşümler, Aylin Seylam ve Ayça Çelebi. “Propolis ve Sağlık Üzerine Etkileri”. Akademik Gıda 19 (2021): 89-97. google scholar
Magie, David. Roman Rule in Asia Minor 1-2. ABD: Princeton Üniversite Yayınları, 1950. google scholar
Matossian, Mary Kilbourne. “Phaistos Disk: A Solar Calendar, Contribution to a Decipherment.” Mediterranean Archaeology and Archaeometry 13/1 (2013): 235-264. google scholar
Mellart, James. “Excavations at Çatal Hüyük, 1962: Second Preliminary Report.” Anatolian Studies 13 (1963): 43-103. google scholar
Nayik, Gulzar Ahmad, Rauf Shah Tajamul, Khalid Muzaffar, Sajad Ahmad Wani, Amir Gull, Ishrat Majit ve Farhan Mohiudidin Bhat. “Honey: It’s History and Religious Significance, ARewiew.” Universal Journalof Pharmacy 3/1 (2014): 5-8. google scholar
Ousterhout, Robert. Visualizing Community: Art, Material Culture, and Settlement in Byzantine Cappadocia. ABD: Dumbarton Oaks Studies, 2017. google scholar
Öztürk, Özhan. “Balın Tarihi.” Erişim 13 Aralık 2022, https://ozhanozturk.com/2021/12/20/balin-tarihi/. google scholar
Peker, Nilüfer. “Topraktan Sofraya: Kapadokya Kırsalında Bizans Zirai Üretimi.” Toplumsal Tarih 334 (2021): 56-63. google scholar
Peker, Nilüfer. “Bizans Kapadokyası’nda Zirai Faaliyetler: Yazılı Kaynaklar Işığında Arkeolojik Kanıtların Okunması.” Nevşehir Hacı Bektaşi Veli Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 13/1 (Mart 2023): 734-754. google scholar
Ransome, Hida M. The Sacred Bee in Ancient Times and Folklore. New York: Dover Yayınları, 1937. google scholar
Recordati, Antonio Zappi. Apicoltura Moderna. Roma: Reda, 1980. google scholar
Roussel, Gaby. “Decouverte de vieux ruchers en Cappadoce.” Cahiers d’apistoria 5 (2006): 39-46. google scholar
Roussel, Gaby. “Ruchers de Turquie”. Cahiers d’apistoria 7 (2008): 37-44. google scholar
Sarıözkan, Savaş, Abdullah İnci, Alparslan Yıldırım ve Önder Düzlü. “Kapadokya’da Arıcılık.” Erciyes Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi 6 (2) (2009): 143-155. google scholar
Sekler, Eduard Franz. “Structure, Construction and Tectonics, Structure in Art and in Science” Ed. Gyorgy Kepes. Londra: Studia Vista, 1965, 89-95. google scholar
Semper, Gottfried. Mimarlığın Dört Öğesi ve İki Konferans. Çev. Alp Tümertekin ve Nihat Ülner. İstanbul: Janus Press, 2015. google scholar
Şenoğlu Fenerci, Beste. “Eskiçağ’da Bal” MasropE-Dergi 15 (Nisan 2021): 62-74. https://dergipark. org.tr/tr/download/article-file/1629795. google scholar
Uysal, Mehmet ve Yavuz Arat. “Türk Halk Kültürünün Yerel Mimari Mirası “Arı Serenleri””. Milli Folklor (2014): 154-167. google scholar
Yurtoğlu, Nadir. “Cumhuriyet Türkiye’Sinde Arıcılık Faaliyetleri (1923-1960)”. Tarih Okulu Dergisi XXX (2017): 187-219. google scholar