Nysa ad Maeandrum’un son dönem sakinlerine dair yeni antropolojik bulgular

Nysa ad Maeandrum kenti, günümüz Aydın ili Sultanhisar ilçesinde yer alan ve Hellenistik Dönem’den Bizans Dönemi’ne kadar ikamet edilen antik bir yerleşim alanıdır. 2022 yılında yapılan kazı çalışmaları esnasında ortaya çıkarılan Cadde 8B üzerinde Bizans Dönemi’ne ait mezarlar ile karşılaşılmıştır. Açığa çıkarılan 8 mezar içerisinden 11 bireye ait iskelet kalıntıları tespit edilmiştir. İskelet kalıntıları üzerinde yapılan çalışmada bireylere ait demografi elde edildikten sonra sağlık yapıları ve yaşam tarzlarına ait birtakım veriler elde edilmiştir. Çalışmada kafatası üzerinde saptanan ekstra kemikçikler ve inka kemikçikleri gibi bazı varyasyon kaynaklı kemik oluşumları ile karşılaşılmıştır. Bireylere ait bazı kemiklerde periostal reaksiyonlar, porotik yapılar, Schmorl nodülleri ve Harris çizgileri gibi patolojik oluşumların yanı sıra hypoplasia, çürük ve aşınma gibi diş hastalıklarıyla karşılaşılmıştır. Ayrıca bir çocuk bireyin kafatasında ve bir kadın bireyin dişlerinde kültürel kaynaklı olduğu düşünülen deformasyonlarla karşılaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Biyoarkeoloji, Nysa Ad Maeandrum, Paleopatoloji, Antropoloji, Arkeoloji

New anthropological findings of the later period inhabitants of Nysa ad Maeandrum

Nysa ad Maeandrum is located in today’s Sultanhisar district in Aydın province in Turkey and inhabited from the Hellenistic to the Byzantine Period. Graves dated to Byzantine Period were encountered on Street 8B, which was unearthed during the excavations carried out in 2022. A total of 11 individuals were found out of the 8 graves that were unearthed. In the study conducted on skeletal remains, after obtaining the demographics of the individuals, some data on their health structures, epigenetic characteristics and lifestyles have been obtained. In the study, epigenetic characters such as extra ossicles and Inca bone ossicles on the skull were encountered. In addition to pathological formations such as periosteal reactions, porotic structures, Schmorl’s nodes, and Harris lines on some bones of individuals, and dental diseases such as hypoplasia, caries, and abrasion have been encountered. Also, cultural deformations were detected on the skull of a child and on the teeth of a female individual.

Keywords:

bioarchaeology, Nysa ad Maeandrum, paleopathology, anthropology,

PDF

___

Acsádi, G., ve Nemeskéri, J. (1970). History of human life span and mortality. Akadémiai Kiadó.
Akdoğdu-Arca, N., ve Gökalp-Özdil, N. (2022). Hellenistik Dönem’de Nysa. S. H. Öztaner (Ed.) içinde, Nysa: Çift yakalı kent (s. 50-59). İş Bankası Kültür Yayınları.
Akdoğdu-Arca, N., ve Gökalp-Özdil, N. (2022). Roma İmparatorluk Dönemi’nde Nysa. S. H. Öztaner (Ed.) içinde, Nysa: Çift yakalı kent (s. 62-75). İş Bankası Kültür Yayınları.
Alt, K. W., Rösing, F. W., ve Teschler-Nicola, M. (1998). Dental anthropology - An introduction. K. W. Alt, F. W. Rösing, ve M. Teschler-Nicola (Ed.) içinde, Dental anthropology (s. 1-3). Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-7091-7496-8
Aufderheide, A. C., ve Rodiguez-Martin, C. (1998). The Cambridge encyclopedia of human paleopathology. Cambridge University Press.
Baker, B., Dupras, T. J., ve Tocheri, M. T. (2005). The Osteology of infants and children. Texas A&M University Press.
Bass, W. M. (1987). Human osteology: A laboratory and field manual of the human skeleton. University of Missouri.
Berry, A. C., ve Berry, J. R. (1967). Epigenetic variation in the human cranium. Journal of Anatomy, 101(2), 361-379.
Blümel, W. (2019). Die Inschriften von Tralleis und Nysa Teil: II. Dr. Rudolf Habelt GmbH.
Bolm-Audorff, U. (1993). Berufskrankheiten der Wirbelsäule durch Heben oder Tragen schwerer Lasten. J. Konietzko, ve H. Dupuis (Ed.) içinde, Handbuch der Arbeitsmedizin, (p. p. IV-7.8.3). Ecomed-Verlag.
Brooks, S. T. (1955). Skeletal age at death: The reliability of cranial and pubic age indicators. American Journal of Physical Anthropology, 13(4), 567-597. https://doi.org/10.1002/ajpa.1330130403
Brooks, S., ve Suchey, J. (1990). Skeletal age determination based on the os pubis: A comparison of the Acsádi-Nemeskéri and Suchey-Brooks Methods. Human Evolution, (5), 227-238. https://doi.org/10.1007/BF02437238
Brothwell, D. R. (1981). Digging up bones. Cornell University Press.
Buckberry J. L., ve Chamberlain, A. T. (2002). Age estimation from the auricular surface of the ilium: A revised method. American Journal of Physical Anthropology, 119(3), 231-239. https://doi.org/10.1002/ajpa.10130
Buikstra, J. E., ve Ubelaker, D. (1994). Standards for data collection from human skeletal remains. Arkansas Archeological Survey Research Series No. 44.
Bunnell, W. P. (1982). Back pain in children. Orthopedic Clinics of North America, 13(3), 587-604. https://doi.org/10.1016/S0030-5898(20)30256-X
Camaschella, C. (2015). Iron-deficiency anemia. The New England Journal of Medicine, 372(19), 1832–1843. https://doi.org/10.1056/NEJMra1401038
DeLoughery, T. G. (2017). Iron deficiency anemia. Medical Clinics of North America, 101(2), 319-332. https://doi.org/10.1016/j.mcna.2016.09.004
Franchi A. (2012). Epidemiology and classification of bone tumors. Clinical Cases in Mineral and Bone Metabolism, 9(2), 92–95.
Freeth, C. (2000). Dental Health in British Antiquity. M. Cox, ve S. Mays içinde, Human Osteology: Archaeology and Forensic Science (s. 227-237).
Erdal, Y. S. (2004). Kovuklukaya (Boyabat, Sinop) insanlarının sağlık yapısı ve yaşam biçimleriyle ilişkisi. Anadolu Araştırmaları, 17(2), 169-196. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iuanadolu/issue/1153/13487
Erdal, Y. S. (2010). Oluz Höyük kazılarından ele geçen insan iskeletlerine ait antropolojik araştırmanın ilk sonuçları. Ş. Dönmez (Ed.) içinde, Kăsku Ülkesi’nin önemli kenti Amasya-Oluz Höyük: 2007 ve 2008 dönemi çalışmaları genel değerlendirmeler ve ön sonuçlar (s. 111-120). T.C. Amasya Valiliği.
Erdal, Y. S., Erdal, Ö. D., ve Koruyucu, M. M. (2015). Ortaçağ’da nüfus değişimi öncesine ait bir Bizans topluluğu: Komana insan kalıntılarının antropolojik analizi. D. B. Erciyas, ve M. N. Tatbul (Ed.) içinde, Komana Ortaçağ Yerleşimi.Yerleşim Arkeolojisi Serisi 5, Monografi 1 (s. 83-114). Ege Yayınları.
Goodman, A. H., Armalegos, G. J., ve Rose, J. C. (1980). Enamel hypoplasias as indicators of stress in three prehistoric populations from Illinois. Human Biology, 52(3), 515-528.
Gustafson G., (1950). Age determination on teeth. The Journal of the American Dental Association, 41(1), 45-54. https://doi.org/10.14219/jada.archive.1950.0132
Gökalp-Özdil, N., ve Akdoğdu-Arca, N. (2022). Antik kaynaklar ışığında Nysa’ya genel bakış. S. H. Öztaner (Ed.) içinde, Nysa: Çift yakalı kent (s. 40-49). İş Bankası Kültür Yayınları.
Hrdlička, A. (1914). Anthropological work in Peru in 1913: With Notes on the pathology of the ancient Peruvians, with twenty-six plates. Smithsonian Miscellaneous Collections, 61(18), 1-69. https://repository.si.edu/handle/10088/23500
İdil, V. (1999). Nysa ve Akharaka. Yaşar Eğitim ve Kültür Vakfı.
İşcan, M. Y., Loth, S. R., ve Wright, R. K. (1984). Metamorphosis at the sternal rib end: A new method to estimate age at death in white males. American Journal of Physical Anthropology, 65(2), 147-156. https://doi.org/10.1002/ajpa.1330650206
Johnson, L. C., Vinh, T. N., ve Sweet, D. N. (2000). Bone tumor dynamics: An orthopedic pathology perspective. Seminars in Musculoskeletal Radiology, 4(1), 1-15. https://doi.org/10.1055/s-2000-6851
Kadıoğlu, M. (2006). Die Scaenae frons des Theaters von Nysa am Mäander. Forschungen in Nysa am Mäander 1. Philipp von Zabern Verlag GmbH.
Kadıoğlu, M. (2014). Das Gerontikon von Nysa am Mäander. Forschungen in Nysa am Mäander 3. Philipp von Zabern Verlag GmbH.
Kadıoğlu, M., ve Öztaner, S. H. (2022). Nysa kent planlaması – Cadde-sokak sistemi. S. H. Öztaner (Ed.) içinde, Nysa: Çift yakalı kent (s. 86-107). İş Bankası Kültür Yayınları.
Katz, D., ve Suchey, J. M. (1986). Age determination of the male os pubis. American Journal of Physical Anthropology, 69(4), 427-435. https://doi.org/10.1002/ajpa.1330690402
Krogman, W. M., ve İşcan, M. Y. (1986). The Human Skeleton in Forensic Medicine (2nd Edition), Charles C. Thomas.
Lamendin H., Baccino E., Humbert J. F., Tavernier J. C., Nossintchouk R. M., ve Zerilli A. (1992). A simple technique for age estimation in adult corpses: The two criteria dental method. Journal of Forensic Sciences, 37(5), 1373-1379. https://doi.org/10.1520/JFS13327J
Larsen, C. S. (2002). Bioarchaeology: The lives and lifestyles of past people. Journal of Archaeological Research, (2), 119-166. https://doi.org/10.1023/A:1015267705803
Lewis, M. E. (2007). The bioarchaeology of children. Perspectives from biological and forensic anthropology. Cambridge University. https://doi.org/10.1017/CBO9780511542473
Lovejoy, C. O., Meindl, R. S., Pryzbeck, T. R., ve Mensforth, R. P. (1985). Chronological metamorphosis of the auricular surface of the ilium: A new method for the determination of adult skeletal age at death. American Journal of Physical Anthropology, 68(1), 15-28. https://doi.org/10.1002/ajpa.1330680103
Mann, R. W., ve Hunt, D. R. (2005). Photographic regional atlas of bone disease : a guide to pathologic and normal variation in the human skeleton. Charles C Thomas Publisher LTD.
McKern, T. W., ve Stewart, T. D. (1957). Skeletal age changes in young American males analysed from the standpoint of age identification. Quartermaster Research & Development Command Technical Report EP-45.https://apps.dtic.mil/sti/pdfs/AD0147240.pdf
Meindl, R. S., ve Lovejoy, C. O. (1985). Ectocranial suture closure: A revised method for the determination of skeletal age at death based on the lateral-anterior sutures. American Journal of Physical Anthropology, 68(1), 57-66. https://doi.org/10.1002/ajpa.1330680106
Miller, T. T. (2008). Radiography of bone tumors and tumorlike conditions. Radiology, 246(3), 662-674. https://doi.org/10.1148/radiol.2463061038
Moseley, J. E. (1965). The paleopathologic riddle of “symmetrical osteoporosis”. American Journal of Roentgenology, 95(1), 135-142. https://doi.org/10.2214/ajr.95.1.135
Moseley, J. E. (1974). Skeletal changes in the anemias. Seminar Roentgenology, 9(3), 169-184. https://doi.org/10.1016/0037-198X(74)90015-7
Özbil, C. (2022). Nysa’da sikke üretimi ve kullanımı. S. H. Öztaner (Ed.) içinde, Nysa: Çift yakalı kent (s. 356-397). İş Bankası Kültür Yayınları.
Öztaner, S. H. (2022a). Sütunlu Cadde/Cadde 1-Plateia (Doğu Yaka). S. H. Öztaner (Ed.) içinde, Nysa: Çift yakalı kent (s. 110-129). İş Bankası Kültür Yayınları.
Öztaner, S. H. (2022b). Roma Villası (DSY-MY). S. H. Öztaner (Ed.) içinde, Nysa: Çift yakalı kent (s. 328-335). İş Bankası Kültür Yayınları.
Öztaner, S. H. (2022c). Nysa su yapıları. S. H. Öztaner (Ed.) içinde, Nysa: Çift yakalı kent (s. 280-297). İş Bankası Kültür Yayınları.
Peker, N. (2022). Bir kentin dönüşümü: Geç Antikçağ ve Bizans Dönemi Nysası. S. H. Öztaner (Ed.) içinde, Nysa: Çift yakalı kent (s. 76-83). İş Bankası Kültür Yayınları.
Phenice, T. W. (1969). A newly developed visual method of sexing the os pubis. American Journal of Physical Anthropology, 30(2), 297-302. https://doi.org/10.1002/ajpa.1330300214
Prince, D. A, ve Konigsberg, L. W. (2008). New formulae for estimating age-at-death in the Balkans utilizing Lamendin’s dental technique and Bayesian analysis. Journal of Forensic Sciences, 53(3), 578-587. https://doi.org/10.1111/j.1556-4029.2008.00713.x
Salvadei, L., Ricci, F., ve Manzi, G. (2001), Porotic hyperostosis as a marker of health and nutritional conditions during childhood: Studies at the transition between imperial rome and the early middle ages. American Journal of Human Biology, 13(6), 709-717. https://doi.org/10.1002/ajhb.1115
Sarı, İ. (2020). Kayalıpınar iskelet popülasyonunun çene ve diş patolojileri [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. http://hdl.handle.net/20.500.12575/71284
Scheuer, J. L., Musgrave, J. H., ve Evans, S. P. (1980). The estimation of late fetal and perinatal age from limb bone length by linear and logarithmic regression. Annals of Human Biology, 7(3), 257-265. https://doi.org/10.1080/03014468000004301
Scheuer, L., ve Black, S. (2000). Developmental juvenile osteology. Academic Press. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-624000-9.X5000-X
Schuurs, A., ve Matos, T. (2012). Pathology of the hard dental tissues. John Wiley & Sons. https://doi.org/10.1002/9781118702659
Scott, G. R., ve Jolie, R. B. (2008). Tooth-tool use and yarn production in Norse Greenland. Alaska Journal of Anthropology, 6(1-2), 253-264.
Scott, G. R., ve Turner II, C. G. (1988). Dental anthropology. Annual Review of Anthropology 17, 99-126. https://doi.org/10.1146/annurev.an.17.100188.000531
Sjovold, T. (1990 ). Estimation of stature from long bones utilizing the line of organic correlation. Journal of Human Evolution 5(5), 431-447. https://doi.org/10.1007/BF02435593
Strocka, V. M., Hoffmann, S., ve Hiesel, G. (2012). Die Bibliothek von Nysa am Mäander. Forschungen in Nysa am Mäander 2. Philipp von Zabern Verlag GmbH.
Tekeli, E., Gültekin, T., Öztaner, S. H., ve Çeker, D. (2017). Paleoantropoloji çalışmalarında antik DNA’nın önemi: Nysa antik kenti iskeletleri üzerine bir çalışma. ASOS Journal, 5(48), 500-517. https://doi.org/10.16992/ASOS.12338
Tiesler, V. (2014). The Bioarchaeology of artificial cranial modifications. Springer. https://doi.org/10.1007/978-1-4614-8760-9
Todd, T. W. (1920), Age changes in the pubic bone. I. The male white pubis. American Journal of Physical Anthropology, 3(3), 285-334. https://doi.org/10.1002/ajpa.1330030301
Trotter, M., ve Gleser, G. C. (1958). A re-evaluation of estimation of stature based on measurements of stature taken during life and of long bones after death. American Journal of Physical Anthropology, 16(1), 79-123. https://doi.org/10.1002/ajpa.1330160106
Ubelaker, D. H. (1981). Ayalán cemetery: A late integration period burial site on the south coast of Ecuador. Smithsonian Institution Press. https://doi.org/10.5479/si.00810223.29.1
Ubelaker, D. H. (1989). Human skeletal remains. Taraxacum.
Uysal, G. (2000). Harris çizgilerinin ortaya çıkışında kardeş sayısının etkisi. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 17(2), 91-103. https://dergipark.org.tr/tr/pub/huefd/issue/41188/508396
von Diest, W. (2012). Nysa ad Maeandrum. Nach Forschungen und Aufnahmen in den Jahren 1907 und 1909. Jahrbuch des Kaiserlich Deutschen Archäologischen Instituts.
Walker P. L. (1986). Porotic hyperostosis in a marine-dependent California Indian population. American Journal of Physical Anthropology, 69(3), 345–354. https://doi.org/10.1002/ajpa.1330690307
Walker, R. A., ve Lovejoy, C. O. (1985). Radiographic changes in the clavicle and proximal femur and their use in the determination of skeletal age at death. American Journal of Physical Anthropology, 68(1), 67-78. https://doi.org/10.1002/ajpa.1330680107
Workshop of European Anthropologists (WEA) (1980). Recommendations for age and sex diagnoses of skeletons. Journal of Human Evolution, 9(7), 517-549. https://doi.org/10.1016/0047-2484(80)90061-5
Yılmaz Usta, N. D. (2013). Iasos (Bizans Dönemi) toplumunda ağız ve diş sağlığı. Antropoloji, (25), 117-154. https://doi.org/10.1501/antro_0000000032