Türkiye’de Belediye Meclis Üyelerinin Temsilde Adalet Bakımından Değerlendirilmesi

Yerel yönetimler halka en yakın yönetim birimleri olarak kabul edilmektedir. Halka en yakın yönetim birimi olmaları ise demokrasinin temel kurumları olarak nitelendirilmelerine neden olmaktadır. Yerel yönetimler arasında toplam nüfusun büyük bir kısmı (yaklaşık yüzde 95’i) belediye sınırları içinde yaşamaktadır. Dolayısıyla belediyeler her kesimin ihtiyaç ve sorunlarına cevap verebilmelidirler. Bu nedenle belediyelerin karar organı olan belediye meclislerinin halkı yeterli düzeyde temsil edebilecek nitelikte olması gerekmektedir. Bu çalışmada, yerel yönetimler ve demokrasi arasında kabul edilen yakın ilişkiden yola çıkılarak Türkiye’deki belediye meclis üyelerinin seçmen kitlesini temsil edebilecek nitelikte olup olmadıklarının değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Halkın yönetime katılarak kendisiyle ilgili alınan kararlarda etkili olup alınan kararları denetleme imkanına sahip olduğu belediye meclislerinde üyeler seçmen kitlesini en azından sayı, meslek, cinsiyet ve yaş açısından temsil edebilmelidirler. Bu doğrultuda sayı, meslek, cinsiyet ve yaş bakımından belediye meclis üyelerinin hem belediye meclis üyeleri içindeki hem de seçmen kitlesi içindeki payı incelenmiştir. İnceleme sonucunda belediye meclis üyelerinin seçmenleri sayı, meslek, cinsiyet ve yaş bakımından adil şekilde temsil edemedikleri görülmüştür. Çalışma kapsamında temsilde adaletin sağlanabilmesi adına belediye meclis üye sayısının belirlendiği nüfus dilim aralıklarının yeniden düzenlenmesi, uzman meslek gruplarının ve kadın sayısının belediye meclis üyeleri içinde artırılması, belediye meclis üyelerinin belirli bir yaş aralığında yığılmasının önlenmesi gerektiği ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Yerel yönetimler, Belediye meclisi, Belediye meclis üyeleri, Demokrasi, Temsilde adalet

EVALUATION OF MEMBERS OF MUNICIPAL COUNCIL IN TURKEY IN TERMS OF JUSTICE IN REPRESENTATION

In this study, it is aimed to evaluate whether the members of the municipal councils in Turkey are qualified to represent the electorate, based on the close relationship between local governments and democracy. Local governments are described as the basic cradle of democracy. Therefore, municipality one of the local government units should be able to respond to the needs and problems of each segment as the closest unit to the public. For this reason, municipal councils, which are the decision-making body of municipality, should be able to adequately represent the public. In this direction, the share of municipal council members in terms of number, profession, gender and age, both among the members of the municipal council and within the voters, has been examined. It has been observed that the members of the municipal councils cannot represent the voters fairly in terms of number, profession, gender and age. It has been revealed that it is necessary to reorganize the population segments in which the number of municipal council members is determined, to increase the number of expert professional groups and women among the members of municipal council, and to prevent the accumulation of municipal council members in a certain age range.

Keywords:

Local government, Municipal council, Municipal councilors, Democracy, Justice in representation,

PDF

___

2820 Sayılı Siyasi Partiler Kanunu (1983), T.C. Resmi Gazete, 18027, 24.04.1983.
2839 Sayılı Milletvekili Seçim Kanunu (1983), T.C. Resmi Gazete, 18076, 13.06.1983.
2972 Sayılı Mahalli İdareler ile Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanun (1984), T.C. Resmi Gazete, 18285, 18.01.1984.
5393 Sayılı Belediye Kanunu (2005), T.C. Resmi Gazete, 25874, 13.07.2005.
Aliefendioğlu, Yılmaz (2005), “Temsili Demokrasinin “Seçim” Ayağı”, TBB Dergisi, 60: 71-96.
Arıkboğa, Erbay (2009), “Ölçek Reformunun Büyükşehir Belediye Meclislerindeki Temsil Adaletine Olumlu Etkileri”, Ulusal Kalkınma ve Yerel Yönetimler, 4. Ulusal Yerel Yönetimler Sempozyumu Bildirileri, TODAİE Yayınları, 2: 737-754.
Arıkboğa, Erbay (2012), “Büyükşehir Belediye Modeli ve Reform”, Marmara Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2: 1-32.
Arıkboğa, Erbay (2013), “Geçmişten Geleceğe Büyükşehir Belediye Modeli”, Yerel Politikalar, 3: 48-96.
Arıkboğa, Erbay (2014), “Büyükşehir Belediye Meclislerindeki Temsil Adaletsizliğinin Coğrafi ve Siyasi Görünümleri”, Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 2 (2): 35-61.
Aykaç, Burhan (1999), “Türkiye’de Kamu Yönetiminin Küçültülmesi, Yerel Yönetimler ve Yerel Demokrasinin Amaçları”, Gazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 1 (1): 1-12.
Azaklı, Sedat ve Özgür, Hüseyin (2005), “ Belediye Organları ve Organlar Arası İlişkiler: Başkan, Meclis ve Encümen”, Özgür, Hüseyin ve Kösecik, Muhammet (Der.), Yerel Yönetimler Üzerine Güncel Yazılar I: Reform, (Ankara: Nobel Yayın Dağıtım): 297-319.
Baş, Cemal (2017), Avrupa Kentsel Şartı, (Ankara: Türkiye Belediyeler Birliği Yayınları).
Bozkurt, Yavuz (2014), “Yerel Demokrasi Aracı Olarak Türkiye’de Kent Konseyleri: Yapı, İşleyiş ve Sorunlar”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 40: 229-240.
Çelik, Abdullah (2013a), “Kent Yönetimi Bağlamında Kent Konseyinin İşlevleri Üzerine Bir Değerlendirme”, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 14 (2): 215-229.
Çelik, Abdullah (2013b), “Yerel Özerklik Açısından 5393 Sayılı Belediye Kanunu’nun Genel Bir Değerlendirilmesi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18 (1): 17-28.
Çetinkaya, Özkan ve Korlu, Rükan Kutlu (2012), “Yerel Demokrasinin Sağlanmasında Katılımcılık Süreci ve Kent Konseylerinin Rolü”, Maliye Dergisi, 163: 95-117.
Erdoğan, Emre (2015), “Büyükşehir Belediye Meclisi Üyelerinin Profilleri Üzerine Bir Çalışma”, Uyan Semerci, Pınar (Der.), Yerel Demokrasi Sorunsalı Büyükşehir Belediye Meclisleri Yapısı ve İşleyişi, (İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları): 73-97.
Eren, Veysel (2011), “Belediye Yöneticilerinin Yerel Yönetim Reformları Hakkındaki Algıları”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8 (16): 89-111.
Erençin, Arif (2005), “Büyükşehirlerde Belediyeler Arası İlişkilerin Yenilenen Yapısı”, Mülkiye Dergisi, 29 (246): 121-131.
Gökçe, Gülise (1999), “Yerel Yönetim ve Demokrasi İlişkisi”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5: 53-77.
Göksoy, Berfin ve Sağol, Esma (2017), “Demokrasi Bağlamında Bir Değerlendirme: Türk Yerel Yönetim Sistemi ve Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Belediyelerin Kuruluşu”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1 (Özel Sayı 4): 1-19.
Güneş, Mehmet (2017), “Yerel Demokrasi Tartışması Olarak Büyükşehir Belediye Seçim Sistemi ve Temsilde Adalet Sorunu”, Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 5 (1): 47-61.
İnaç, Hüsamettin ve Ünal, Feyzullah (2007), “Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı ve Türkiye’de Belediyeler”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17: 1-24.
Kamalak, İhsan (2013), “Yerelin Yerel Seçimlere Etkisi: Belediye Başkan Adayları Üzerinden Bir İnceleme”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15 (3): 419-446.
Kamalak, İhsan, Kiriş, Hakan M. ve Gül, Hüseyin (2013), “Türkiye’de Siyasal Partilerin Belediye Başkan Adayı Belirleme Etkinliğinin 29 Mart 2009 Yerel Seçimleri Çerçevesinde Değerlendirilmesi”, Çağdaş Yerel Yönetimler, 22 (3): 1-30.
Kaypak, Şafak (2012), “Yerel Yönetimlerde Katılımcı/Müzakereci Demokrasi Sürecinde Sivil Toplum Kuruluşlarının Önemi”, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 8 (17): 171-196.
Keser, Hayri ve Akoğul, Ayhan (2013), “Türkiye’de Belediye Meclisi Kararlarının Yargısal Denetimi”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 4 (2). 105-140.
Kestane, Doğan (2002), “Kamu Kesiminde İdari Kuruluşların Genel Görünümü ve İdari Yapıda Yeni Organizasyonlar Olarak Bağımsız İdari Otoriteler (Üst Kurullar)”, Maliye Dergisi, 141: 1-24.
Milli Eğitim Bakanlığı (2021), Milli Eğitim İstatistikleri Örgün Öğretim 2020-2021, (Ankara: Resmi İstatistik Programı Yayını).
Negiz, Nilüfer ve Üçer, Nilay (2012), “Yerel Siyasette Seçil(e)meyen Kadın: 2004-2009 Mart Seçimleri Düzleminde Analitik Bir İnceleme”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 21 (2): 1-23.
Oktay, Tarkan (2016), “Yerel Yönetim Reformu Sonrasında Türkiye’de Belediye Meclisleri”, Demirkaya, Yüksel (Der.), Türkiye’de Yeni Kamu Yönetimi: Yerel Yönetim Reformu, (Ankara: Dünya Yerel Yönetim ve Demokrasi Akademisi Vakfı): 355-385.
Ökmen, Mustafa (2008), “Demokratik Yerinden Yönetim, Sivil Toplum ve Yerel Yönetimler”, Yerel Siyaset, 27: 21-25.
Önder, Özgür (2013), “Yerelleşme ve Yerel Demokrasinin Güçlendirilmesi Bağlamında Yerel Katılım”, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 9 (18): 311-326.
Öner, Şerif ve Yıldırım, Uğur (2004), “2001 Mahalli İdareler Tasarısı ve 2003 Taslağında Belediye Yönetimleri: Katılımcı Demokrasi ve Açıklık Açısından İncelenmesi”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6 (1): 230-253.
Özgür, Hüseyin ve Savaş Yavuzçehre, Pınar (2016), “Türkiye’nin Büyükşehir Belediyesi Sistemi: 1982-2015”, Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7 (1): 903-926.
Özsungur, Fahri (2014), “Belediye Başkanlarının Seçilebilme Yeterliliği Kriterlerinin Değerlendirilmesi”, Yasama Dergisi, 26: 5-29.
Poyraz, Emel (2017), “Yerel Yönetimlerde Siyasal Katılım ve Temsiliyet Sorunsalı Üzerine Bir Değerlendirme: Belediye Meclislerinin Etkinliği”, Al-Farabi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 1 (1): 136-146.
Pustu, Yusuf (2005), “Yerel Yönetimler ve Demokrasi”, Sayıştay Dergisi, 57: 121-134.
SGK Rehberi (2020), “Türkiye'deki Muhtar Sayısı Resmen Açıklandı!”, https://m.sgkrehberi.com/haber/244974/turkiye-deki-muhtar-sayisi-resmen-aciklandi.html (17.05.2021).
Sosyal Güvenlik Kurumu (2021), “Kayıtlı Çiftçi Sayısı”, https://veri.sgk.gov.tr/ (24.12.2021).
Şinik, Bilal (2009), “Türkiye’de Yerel Katılım: Fransa ile Karşılaştırmalı Bir Değerlendirme”, Çağdaş Yerel Yönetimler, 18 (3): 1-22.
T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (2021), İşçi Sayıları ve Sendikaların Üye Sayıları Hakkında Tebliğ 2021 Temmuz Ayı İstatistiği (Ankara).
T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü (2021), Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2020 Haber Bülteni (Ankara).
Tekeli, İlhan (1983), “Yerel Yönetimlerde Demokrasi ve Türkiye’de Belediyelerin Gelişimi”, Amme İdaresi Dergisi, 16 (2): 3-22.
TUİK (2019a), “31 Mart 2019 Mahalli İdareler Genel Seçimleri Belediye Meclis Üyeliği Kazanan Adayların Listesi”, https://biruni.tuik.gov.tr/secimdagitimapp/yerel.zul (24.03.2021).
TUİK (2019b), “31 Mart 2019 Mahalli İdareler Genel Seçimleri İlçe ve Belde Belediye Meclis Üyeliği Kesin Aday Listeleri”, https://www.ysk.gov.tr/tr/31-mart-2019-mahalli-i%CC%87dareler-secimi/77916 ( 24.03.2021).
TUİK (2020), “Adrese Dayalı Nüfus Kayıt İstatistikleri, İl, Tek Yaş ve Cinsiyete Göre Nüfus”, https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=Nufus-ve-Demografi-109 (24.12.2021).
TUİK (2021), “İşgücü İstatistikleri, III. Çeyrek: Temmuz-Eylül”, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Isgucu-Istatistikleri-III.-Ceyrek:-Temmuz---Eylul,2021-37547 (24.12.2021).
Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (2021), “TMMOB'ye Bağlı Odaların Üye Sayısı 590 Bin Oldu”, https://www.tmmob.org.tr/icerik/tmmobye-bagli-odalarin-uye-sayisi-590-bin-oldu (24.12.2021).
Türkiye Barolar Birliği (2020), “2020 Avukat Sayıları”, https://www.barobirlik.org.tr/Haberler/2020-avukat-sayilari-31122020-81572 (24.12.2021).
Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu (2021), “İllere Göre Esnaf, İşyeri, Nüfus ve Oda Bilgileri”, https://www.tesk.org.tr/resimler/sicil/4.pdf (31.12.2021).
Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odalar Birliği (2021), “Meslek Mensubu Dağılım Tablosu (SM-SMMM)”, https://www.turmob.org.tr/istatistikler/c8172e63-2bef-4919-a863-86e403bfdf0a/meslek-mensubu-dagilim-tablosu-(sm-smmm) (24.12.2021).
Ünal, Feyzullah (2011), “Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye’de Yerel Yönetimlerin Yasal ve Yapısal Dönüşümü”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 30: 241-248.
Yıldırım, Özcan (2021), “Türkiye’de 10 Kişiden 1’i Emekli”, https://www.aa.com.tr/tr/gundem/turkiyede-10-kisiden-1i-emekli/2288513# (10.11.2021).
Yıldırım, Uğur, Bulut, Yakup, Taş, İ. Ethem, Saçıkara, Hasan ve Olgun, Özlem (2000), “Yerel Temsil Açısından Kahramanmaraş Belediye Meclisi”, Çağdaş Yerel Yönetimler, 9 (4): 24-50.
Yıldız, Mete (1996), “Yerel Yönetimler ve Demokrasi”, Çağdaş Yerel Yönetimler, 5 (4): 3-15.
Yüksek Seçim Kurulu Seçmen Kütüğü Genel Müdürlüğü (2019), 31 Mart 2019 Mahalli İdareler Genel Seçimleri Seçim İstatistikleri Bülteni (Ankara).
Yükseköğretim Kurulu, Yükseköğretim Bilgi Yönetim Sistemi (2021), “Öğrenci Sayıları Raporu”, https://istatistik.yok.gov.tr/ (24.12.2021).
Yükseköğretim Kurulu, Yükseköğretim Bilgi Yönetim Sistemi (2021), “Öğretim Elemanı Sayıları Raporu”, https://istatistik.yok.gov.tr/ (24.12.2021).
Zengin, Ozan (2014), “Büyükşehir Belediyesi Sisteminin Dönüşümü: Son On Yılın Değerlendirilmesi”, Ankara Barosu Dergisi, 2: 91-116.