Gender Based Discrimination at Work in Turkey: A Cross-Sectoral Overview

Bu makalede Türkiye'de kadınların istihdam durumları ve çalışma yaşamının değişik alanlarında karşılaştıkları cinsiyete dayalı ayrımcılık uygulamaları, esas olarak 1994-1998 yılları arasında yürütülen "Kadın İstihdamını Geliştirme Projesi" (KİG) kapsamında gerçekleştirilen araştırmaların bulguları temelinde tartışılmaktadır. KİG projesi araştırmaları kadınların sanayide ve hizmetler sektöründeki güncel istihdam durumlarının yanı sıra kadınların işgücüne katılmak için üstesinden gelmeleri gereken kültürel engellere ilişkin zengin bilgi sunmaktadır. Bu çalışmada çalışma yaşamına girişte ve işyerlerinde karşılaşılan ayrımcılık biçimleri ele alınmakta ve günümüz Türkiye'sinde kadınların işgücü piyasasındaki konumlarının mevcut toplumsal cinsiyet rolleri, geleneksel ataerkil değerler ve ayrımcılık tarafından nasıl belirlendiği incelenmektedir. Kadınların geleneksel olmayan istihdam alanlarında artan sayıları ve uluslararası sözleşmelere de bağlı olarak çalışma yaşamında kadınların eşitliğini öngören yasal düzenlemelerin varlığı, kadınların toplumdaki rolüne ilişkin zihniyet yapılarını ve geleneksel yaklaşımları köklü biçimde sarsmak ve değiştirmek bakımından yeterli olmamaktadır.

Türkiye'de Çalışma Yaşamında Cinsiyete Dayalı Ayrımcılık: Sektörler Arası Bir Karşılaştırma

The article presents data on the employment situation of women and on gender-based discrimination in different sectors in Turkey based mainly on research carried out within the framework of the Women's Employment Promotion Project (WEP) between 1994-1998. WEP provided abundant information on the current situation of women's employment in industry and services as well as the cultural obstacles and disincentives women must overcome to join the workforce. This study evaluates the data on discrimination in entering working life and in the workplaces and argues that patriarchal cultural values, pre-existing gender roles and subsequent social discrimination determine women's position in the labor market in contemporary Turkey. The fact that the percentage of women has increased to a certain degree in so called non-traditional occupations and that there is a framework of necessary legal protection for women in work life as a result of the international conventions, has not been enough to challenge and change radically the mentalities and traditional approaches concerning women's role in society.

PDF

___

AKHUN, İ./ KAVAK, Y./ SENEMOĞLU/ N. (1999;, işgücü Yetiştirme Kurslarının Kadın istihdamına Katkısı (Ankara: KSSGM).
ARAT, Yeşim (1998), "Türkiye'de Modernleşme Projesi ve Kadınlar," BOZDOĞAN, S./ KASABA, R. (Eds.), Türkiye'de Modernleşme ve Ulusal Kimlik (İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınlan):82-98.
ARAT, Zehra (1998), "Kemalizm ve Türk Kadını," HACİMİRZAOĞLU, A. (Ed.), 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler (istanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı): 51-57.
ATAUZ, A. / KARDAM, F. / TOKSÖZ, G. (1998), "Kadın Araştırmalarında Yöntem Sorunu ve Kadın istihdamının Geliştirilmesi (KİG) Projesi Örneği," iktisat Dergisi, 377:16-25.
BOSERUP, Ester (1970), Woman's Role in Economic Development (New York: St. Martin Press).
ÇAĞATAY N. / BERIK, G. (1991), "Transition to Export-led Growth in Turkey: Is There a Feminization of Employment?," Capital and Class, (11:3).
ÇAĞATAY, N. / BERIK, G. (1994), "Structural Adjustment, Feminization and Flexibility in Turkish Manufacturing," SPARR, P. (Ed.), Mortgaging Women's Lives, Feminist Critiques of Structural Adjustment (New York: Zed Press).
ÇINAR, Mine (1994), "Unskilled Urban Migrant Women and Disguised Employment: Home Working Women in Istanbul, Turkey," World Development, 22/3: 369-380.
DEMIREL, A. / KAYAALP-BILGIN, Z. / KOCAMAN, M., et al. (1999), Çalışmaya Hazır işgücü Olarak Kentli Kadın ve Değişimi (Ankara: KSSGM).
ECEVIT, Yıldız (1998a), "Küreselleşme, Yapısal Uyum ve Kadın Emeğinin Kullanımında Değişmeler," ÖZBAY, F. (Ed.) Kadın Emeği ve Istihdamındaki Değişmeler (istanbul: insan Kaynağını Geliştirme Vakfı):31-77.
ECEVIT, Yıldız (1998b), "Türkiye'de Ücretli Kadın Emeğinin Toplumsal Cinsiyet Temelinde Analizi," HACIMIRZAOĞLU, A. (Ed.), 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler (İstanbul.-Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı):267-284.
ECEVIT, Yıldız (2000) "Çalışma Yaşamında Kadın Emeğinin Kullanımı ve Kadın-Erkek Eşitliği," Kadın-Erkek Eşitliğine Doğru Yürüyüş: Eğitim, Çalışma Yaşamı ve Siyaset (istanbul:TÜSİAD): 117-191.
EYÜBOGLU, D. / KUTES, Z. et al. (2000), Bankacılık Sektöründe Cinsiyete Dayalı Ayrımcılık (Ankara: KSSGM).
MORTON, Susan (1999), "Marginalization Revisited: Women's Market Work and Pay and Economic Development," World Development, 27/3:571-582.
KADIOĞLU, Ayşe (1998), "Cinselliğin inkarı: Büyük Toplumsal Projelerin Nesnesi Olarak Türk Kadınları," HACIMIRZAOĞLU, A. (Ed.), 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler (istanbul Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı):89-100.
KAĞITÇIBAŞI, Çiğdem (1999), "Türkiye'de Kadının Konumu: insanca Gelişme Düzeyi, Eğitim, istihdam, Sağlık ve Doğurganlık," RONA, Z. (Ed.), Bilanço 1923-1998 (istanbul: TUBA, TSBD, Tarih Vakfı):255-266.
KANDIYOTI, Deniz (1991), "End of Empire: Islam, Nationalism and Women in Turkey," KANDIYOTI, D. (Ed.), Women, Islam and the State (London: Me Millan Press).
KANDIYOTI, Deniz (1998); "Modernin Cinsiyeti: Türk Modernleşmesi Araştırmalarında Eksik Boyutlar," BOZDOĞAN, S./KASABA, R. (Eds.), Türkiye'de Modernleşme ve Ulusal Kimlik (istanbul: Tarih Vakfi Yurt Yayınları): 99-117.
KASNAKOĞLU, Z. / DAYIOĞLU, M. (1997), "Female Labor Force Participation and Earnings Differentials between Genders in Turkey," RIVES, J.M. / YOUSEFI, M. (Eds.), Economic Dimensions of Gender Inequality. A Global Perspective (Connecticuf.Westport): 95-117.
KORAY, M. / DEMIRBILEK, S. / DEMIRBILEK, T. (1999), Gıda işkolunda Kadınların Koşulları ve Geleceği (Ankara: KSSGM).
KOZAKLI T. / ÜŞÜR, Ş. et al. (1998), işçi Sendikaları ve Siyasal Partilerde Kurumsal Gelenek ve Zihniyet Örüntülerinin Kadın istihdamına Etkilen, Report (Ankara: KSSGM).
MAKAL, A. (2001), "Türkiye'de 1950-65 Döneminde Ücretli Kadın Emeğine ilişkin Gelişmeler, " SBF Dergisi, 56/2:117-155.
MOORE, L. S. (1995), "Sanayi Yaşamının Bazı Yönleri," JOHNSON, C. R. (Ed.), Istanbul 1920 (istanbul: Tarih Vakfi Yurt Yayınları):147-174.
ÖNCÜ, Ayşe (1982), "Uzman Mesleklerde Türk Kadını," ABADAN-UNAT, N. (Ed.), Türk Toplumunda Kadın (Ankara-.Türk Sosyal Bilimler Derneği):271-286.
ÖZAR, Şemsa (1994), "Some Observations on the Position of Women in the Labor Market in the Development Process of Turkey," Boğaziçi Journal, 8/1-2:5-19.
ÖZAR, S. / EYÜPOĞLU, A. / TUFAN-TANRIÖVER, H. (2000), Kentlerde Kadınların Is Yaşamına Katılım Sorunlarının Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Boyutları (Ankara: KSSGM).
ÖZBAY, Ferhunde (1998), "Türkiye'de Kadın Emeği ve istihdamına ilişkin Çalışmaların Gelişimi," ÖZBAY, F. (Ed.), Kadın Emeği ve Istihdamındaki Değişimler (istanbul: KSSGM, İKGV): 147-181.
RESKIN, Barbara F. (1991), "Bringing the Men Back In: Sex Differentiation and Devaluation of Women's Work," LORBER, J. / FARRELL, S.A. (Eds.), The Social Construction of Gender (London: Sage Publications):141-161.
SIRMAN, Nükhet (1989), "Feminism in Turkey: A Short History," New Perspectives on Turkey, 3/1: 1-35.
STANDING, Guy (1989), "Global Feminization Through Flexible Labor," World Development, 17/7:1077-1095.
STANDING, Guy (1999), Global Feminization Through Flexible Labor: A Theme Revisited. World Development, 27/3: 583-602.
ŞENSES, Fikret (1996), Structural Adjustment Policies and Employment In Turkey (Ankara:METU Economic Research Center).
SIS- State Institute of Statistics (1996), 1990'h Yıllarda Türkiye'de Kadın (Ankara).
SIS- State Institute of Statistics (1999), Household Labor Force Survey Results April 1999 (Ankara).
SÖNMEZ, Mustafa (2001), Gelir Uçurumu (istanbul: Om Yayınları).
TAN, Mine (2000), "Eğitimde Kadın-Erkek Eşitliği ve Türkiye Gerçeği," in: Kadın-Erkek Eşitliğine Doğru Yürüyüş: Eğitim, Çalışma Yaşamı ve Siyaset (istanbul:TÜSİAD): 21-111.
TEKELİ, Şirin (1991), "Tek Parti Döneminde Kadın Hareketi de Bastırıldı," CINEMRE, L. / ÇAKIR, R. (Eds.), Sol Kemalizme Bakıyor (İstanbuUMetis Yayınları).
TULUN, A. M./ MARDİN, N. B. et al. (2000), Sağlık Sektöründe Kadın (Ankara: KSSGM).
Türk-iş Araştırma Merkezi (1999), Türk-lş Yıllığı 1999 (Ankara).
TZANNATOS, Zafiris (1999), "Women and Labor Market Changes in the Global Economy: Growth Helps, Inequalities Hurt and Public Policy Matters," World Development, 27/3: 551-569.
UN (1999), 1999 World Survey on the Role of Women in Development (New York).
www.treasury.gov.tr
www.tbb.org.tr