İnsan mı melek mi? Türlerarası efdaliyyet tartışmasına bir bakış
Kelam ilminde ele alınan konulardan biri, melek veya insandan hangisinin daha üstün olduğu tartışmasıdır. Bu konu, özünde itikadi bir tartışma değildir; bununla birlikte Kelam ilminin varlık ve bilgi konularına da eğilmesinin bir sonucu olarak tartışılmıştır. Dolayısıyla böyle bir tartışmanın kendi bağlamını aşan geniş bir zemini olduğu açıktır. Bu çalışmada söz konusu tartışmanın satır aralarına inilmekte; tarafların varlığın mahiyeti ve varlık hiyerarşisinde ne türden görüşlere sahip olduklarının, itikadi meselelerin tahlilinde akla nasıl bir rol verdiklerinin, sırf akli ve felsefi olan bilgiyi nasıl değerlendirdiklerinin ve nassların delaleti konusuna nasıl yaklaştıklarının izi sürülmektedir
Human or Angel? Discussions on the Superiority between the Two Species
One of the debates in Kalam is the issue of superiority between the human beings and angels. Although this issue is not a matter of Islamic creed, it has been discussed due to the fact that Kalam discussions kept interest in various aspects of ontological and epistemological topics, covering thereby a wide range of issues that extends beyond the subject of the debate. Exploring the argumentative lines of the discussions on the subject, this study offers an evaluative survey of the views advanced by the theologians of the both parties of the debate on the nature of existence and the hierarchy of being, the role of reason they assign in determining the matters of creed, the extent to which they attach importance to purely rational and philosophical knowledge, and finally the way they view the signification of the religious texts
___
- Abdullāh b. Aḥmed b. Ḥanbel, Ebū Abdurrahmān. Kitābus-Sunne. Tah. Muḥammed b. Sa īd b. Sālim el-Ḳahṭānī. Demmām: Dāru İbnil-Ḳayyim, 1986.
- el- Aclūnī, Ebūl-Fidā İsmā īl b. Muḥammed. Keşful-Ḫafā ve Muzīlul-İlbās ammā İştehera minel-Aḥādīs̱ alā Elsinetin-Nās. 2 c. Kahire: Mektebetul-Ḳudsī, 1351.
- Aḥmed b. Ḥanbel, Ebū Abdillāh Aḥmed b. Muḥammed b. Ḥanbel eş-Şeybānī. el-Musned. 6 c. Kahire: Byy, 1313.
- Alī el-Ḳārī, Ebūl-Ḥasen Nūruddīn Alī b. Sulṭān Muḥammed el-Heravī. el-Esrārul-Merfū a fīl-Aḫbāril-Mevḍū a. Tah. Muḥammed b. Luṭfī eṣ-Ṣabbāġ. 2. bsk. Beyrut: el-Mektebul-İslāmī, 1986.
- ----------. Mineḥur-Ravḍil-Ezher fī Şerḥil-Fiḳhil-Ekber. Vehbī Suleymān Ġāvicīnin et-Ta līḳul-Muyesser alā Şerḥil-Fiḳhil-Ekberi ile birlikte. Beyrut: Dārul-Beşā iril-İslāmiyye, 1998.
- Alper, Ömer Mahir. İslam Felsefesinde Akıl-Vahiy Felsefe-Din İlişkisi: Kindî, Fârâbî, İbn Sînâ Örneği. İstanbul: Ayışığı Kitapları, 2000.
- Altaş, Eşref. Fahreddin er-Rāzīnin Eserlerinin Kronolojisi, Ömer Türker & Osman Demir (ed.), İslâm Düşüncesinin Dönüşüm Çağında Fahreddin er-Râzî (İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM) Yayınları, 2013) içinde, ss.91-164.
- el-Baġdādī, Ebū Manṣūr Abdulḳāhir b. Ṭāhir b. Muḥammed. el-Farḳ beynel-Firaḳ. Tah. Muḥammed Muḥyiddīn Abdulḥamīd. Beyrut: el-Mektebetul-Aṣriyye, 1995.
- [Bahā uddīnzāde], Muḥyiddīn Muḥammed b. Bahā uddīn. el-Ḳavlul-Faṣl Şerḥul-Fiḳhil-Ekber. İstanbul: Hakikat Kitabevi, 2003.
- el-Bāḳillānī, Ebū Bekr Muḥammed b. eṭ-Ṭayyib b. Muḥammed. Temhīdul-Evā il ve Telḫīṣud-Delā il. Tah. İmāduddīn Aḥmed Ḥaydar. Beyrut: Mu essesetul-Kutubis̱ -S̱ eḳāfiyye, 1987.
- Baloğlu, Adnan Bülent. Şerhul-Fıkhil-Ekber Kimindir?, Ebū Manṣūr el-Māturīdī, İslâm İnanç Esasları: Fıkh-ı Ekber Şerhi, terc. ve nşr. A. Bülent Baloğlu & Murat Memiş (İstanbul: Bilge Kültür Sanat, 2014) içinde, ss.11-19.
- el-Beyhaḳī, Ebū Bekr Aḥmed b. el-Ḥuseyn b. Alī. Kitābul-Esmā veṣ-Ṣifāt. 2 c. Tah. Abdullāh b. Muḥammed el-Ḫāşidī. Cidde: Mektebetus-Sevādī, 1993.
- el-Beyḍāvī, Nāsiruddīn Ebū Sa īd Abdullāh b. Umer b. Muḥammed. Ṭavāli ul-Envār min Meṭāli il-Enẓār. Tah. Abbās Suleymān. Beyrut: Dārul-Cīl; Kahire: el-Mektebetul-Ezheriyye lit-Turās̱ , 1991.
- el-Bezzār, Ebū Bekr Aḥmed b. Amr b. Abdulḫāliḳ el-Baṣrī. el-Baḥruz-Zeḫḫār: Musnedul-Bezzār. 13 c. Tah. Maḥfūẓurraḥmān Zeynullāh & Ādil b. Sa d. Medine: Mektebetul- Ulūm vel-Ḥikem, 2005.
- el-Buḫārī, Ebū Abdullāh Muḥammed b. İsmā īl. el-Cāmi uṣ-Ṣaḥīḥul-Musned min Ḥadīs̱ i Rasūlillāh (ṣ) ve Sunenihi ve Eyyāmihi. 4 c. Haz. Muḥibbuddīn el-Ḫaṭīb, Muḥammed Fu ād Abdulbāḳī & Ḳuṣayy Muḥibbuddīn el-Ḫaṭīb. Kahire: el-Matba atus-Selefiyye, 1980.
- el-Bulḳīnī, Ebū Ḥafṣ Sirācuddīn Umer b. Raslān. Menhecul-Aṣleyn (Yazma). Dublin The Chester Beatty Library, no.3406, vv.26a-53b.
- el-Būṣīrī, Ebūl- Abbās Şihābuddīn Aḥmed b. Ebī Bekr b. İsmā īl. İtḥāful-Ḫiyeratil-Mehera bi-Zevā idil-Mesānīdil- Aşera. 9 c. Tah. Ebū Temīm Yāsir b. İbrāhīm. Riyad: Dārul-Vaṭan, 1999.
- el-Curcānī, Ebūl-Ḥasen es-Seyyid eş-Şerīf Alī b. Muḥammed b. Alī. Şerḥul-Mevāḳif. 8 c. Nşr. Maḥmūd Umer ed-Dimyāṭī (es-Siyālkūtī ve Ḥasen Çelebīnin Ḥāşiyeleri ile birlikte). Beyrut: Dārul-Kutubil- İlmiyye, 1998.
- Çelebi, İlyas. Kuran-ı Kerim Perspektifinden İnsan Ötesi Varlıklarda Sorumluluk Bilinci, M. Bedreddin Çetiner (ed.), Kuran-ı Kerimde Mesûliyet: Kaynağı, Sınırları, Sonuçları (İstanbul: Ensar Neşriyat, 2006) içinde, ss.435-452.
- Çiftci, Şaban. Allah Ademi Kendi Sûretinde Yaratmıştır Hadisinin Tahric ve Değerlendirmesi, Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1:1 (2014), ss.1-20.
- ed-Dārimī, Ebū Muḥammed Abdullāh b. Abdurraḥmān b. el-Faḍl. Musnedud-Dārimī el-ma rūf bi-Sunenid-Dārimī. 4 c. Tah. Ḥuseyn Selīm Esed ed-Dārānī. Riyad: Dārul-Muġnī, 2000.
- ed-Devvānī, Ebū Abdullāh Celāluddīn Muḥammed b. Es ad b. Muḥammed. Celāl (= Şerḥul- Aḳā idil- Aḍudiyye). İstanbul: Matba a-i el-Ḥācc Muḥarrem Efendī el-Bosnevī, 1290.
- Erbaş, Ali. Melekler Âlemi: İlahi Dinlerde Melek İnancı. İstanbul: Nun Yayıncılık, 2012.
- el-Eş arī, Ebūl-Ḥasen İbn Ebī Bişr Alī b. İsmā īl b. İsḥāḳ. Maḳālātul-İslāmiyyīn ve İḫtilāful-Muṣallīn, 2 c. (tek cilt halinde). 3. bsk. Tah. Hellmut Ritter. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag, 1980.
- el-Ḥākim en-Nīsābūrī, Ebū Abdullāh İbnul-Beyyi Muḥammed b. Abdullāh. el-Mustedrak alāṣ-Ṣaḥīḥayn. 4 c. 2. bsk. Tah. Muṣṭafā Abdulḳādir Aṭā. Beyrut: Dārul-Kutubil- İlmiyye, 2002.
- el-Ḥalīmī, Ebū Abdullāh el-Ḥuseyn b. el-Ḥasen b. Muḥammed. Kitābul-Minhāc fī Şu abil-Īmān. 3 c. Tah. Ḥilmī Muḥammed Fūde. Beyrut: Dārul-Fikr, 1979.
- el-Heys̱ emī, Ebūl-Ḥasen Nūruddīn Alī b. Ebī Bekr b. Suleymān. Buġyetul-Bāḥis̱ an Zevā idi Musnedil-Ḥāris̱ . 2 c. (tek cilt halinde). Tah. Ḥuseyn Aḥmed Ṣāliḥ el-Bākirī. Medine: el-Cāmi atul-İslāmiyye, 1992.
- ----------. Mecma uz-Zevā id ve Menba ul-Fevā id. 12 c. Tah. Muḥammed Abdulḳādir Aḥmed Aṭā. Beyrut: Dārul-Kutubil- İlmiyye, 2001.
- el-Ḥillī, İbnul-Muṭahhar Cemāluddīn Ḥasen b. Yūsuf b. Alī. Envārul-Melekūt fī Şerḥil-Yāḳūt. Tah. Muḥammed Necmī Zencānī. Kum: Mektebetu Bīdār, 1363.
- ----------. Keşful-Murād fī Şerḥi Tecrīdil-İ tiḳād. Beyrut: Mu essesetul-A lemī lil-Maṭbū āt, 1988.
- İbn Asākir, Ebūl-Ḳāsim S̱ iḳatuddīn Alī b. Ḥasen b. Hibetullāh. Tārīḫu Medīneti Dimeşḳ. 80 c. Tah. Muḥibbuddīn Ebū Sa īd Umer b. Ġarāme el- Amravī. Beyrut: Dārul-Fikr, 1995.
- İbn Bābeveyh el-Ḳummī, Ebū Ca fer eş-Şeyḫ eṣ-Ṣadūḳ Muḥammed b. Alī b. Ḥuseyn. İleluş-Şerā i . 2 c. (tek cilt halinde). Beyrut: Dārul-Murtaḍā, 2006.
- ----------. el-İ tiḳādāt. Tah. İṣām Abdusseyyid. Kum: el-Mu temerul- Ālemī li-Elfiyyetiş-Şeyḫ el-Mufīd, 1413 (1993).
- İbn Balabān, Ebūl-Ḥasen el-Emīr Alā uddīn Alī el-Fārisī. Ṣaḥīḥu İbn Ḥibbān bi-Tertībi İbn Balabān. 18 c. 2. bsk. Tah. Şu ayb el-Arna ūṭ. Beyrut: Mu essesetur-Risāle, 1993.
- İbn Ebīl- İzz, Alī b. Alī b. Muḥammed ed-Dimeşḳī. Şerḥul- Aḳīdetiṭ-Ṭaḥāviyye. 2 c. 9. bsk. Tah. Abdullāh b. Abdulmuḥsin et-Turkī & Şu ayb el-Arna ūṭ. Beyrut: Mu essesetur-Risāle, 1997.
- İbn Fūrak, Ebū Bekr Muḥammed b. Ḥasen el-Enṣārī. Kitābu Muşkilil-Ḥadīs̱ ev Te vīlul-Aḫbāril-Muteşābihe. Tah. Daniel Gimaret. Dimeşk: el-Ma hedul-Ferensī lid-Dirāsātil- Arabiyye, 2003.
- İbn Ḥacer el- Asḳalānī, Ebūl-Faḍl Şihābuddīn Aḥmed b. Alī. el-Meṭālibul- Āliye bi-Zevā idil-Mesānīdis̱ -S̱emāniye. 19 c. Tah. Sa d b. Nāṣir b. Abdil azīz eş-Şes̱ erī, Abdullāh b. Abdulmuḥsin b. Aḥmed et-Tuveycirī, Ummu Abdullāh Heyā bt. Ḥammūd b. Sa d el-Bedrānī, Bāsim b. Ṭāhir Ḫalīl İnāye, Semīr b. Suleymān b. Abdullāh el- İmrān. Riyad: Dārul- Āṣime, 1998.
- İbn Ḥazm, Ebū Muḥammed b. Alī b. Aḥmed b. Sa īd el-Endelusī eẓ-Ẓāhirī. ed-Durra fī mā Yecibu İ tikāduhu. Tah. Aḥmed b. Nāṣir b. Muḥammed el-Ḥamed & Sa īd b. Abdurraḥmān b. Mūsā el-Ḳazaḳī. Mekke: Mektebetut-Turās̱ , 1988.
- ----------. el-Faṣl fīl-Milel vel-Ehvā ven-Niḥal. 5 c. 2. bsk. Tah. Muḥammed İbrāhīm Naṣr & Abdurraḥmān Umeyra. Beyrut: Dārul-Cīl, 1996.
- ----------. el-Uṣūl vel-Furū . 2 c. (tek cilt halinde). Tah. Āṭif el- İrāḳī, Suheyr Faḍlullāh Ebū Vāfiye & İbrāhīm İbrāhīm Hilāl. Kahire: Mektebetus̱ - S̱ eḳāfetid-Dīniyye, 2004.
- İbn Kemāl Pāşā, Şemsuddīn Aḥmed b. Suleymān. Tafḍīlu Enbiyā il-Beşer alāl-Melā ike, Cum a Muṣṭafā el-Feytūrī (tah), er-Rasā ilul- Aḳdiyye li-Aḥmed b. Suleymān İbn Kemāl Bāşā (Beyrut: Dārul-Medāril-İslāmī, 2002) içinde, ss.67-78.
- İbn Kes̱ īr, Ebūl-Fidā İmāduddīn İsmā īl b. Umer. el-Bidāye ven-Nihāye. 21 c. Tah. Abdullāh b. Abdulmuḥsin et-Turkī. Cīze: Dāru Hecr liṭ-Ṭibā a ven-Neşr, 1997.
- İbn Māce, Ebū Abdullāh Muḥammed b. Yezīd el-Ḳazvīnī. Sunenu İbn Māce. 2 c. Tah. Muḥammed Fu ād Abdulbāḳī. Kahire: Dāru İḥyā il-Kutubil-Arabiyye, 1952.
- İbn Teymiyye, Ebūl- Abbās Taḳiyyuddīn Aḥmed b. Abdulḥalīm. Mecmū atul-Fetāvā. 37 c. 3. bsk. Tah. Āmir el-Cezzār & Enver el-Bāz. El-Manṣūra: Dārul-Vefā , 2005.
- İbnul- Arabī, Ebū Abdullāh Muḥyīddīn Muḥammed b. Alī. el-Futūḥātul-Mekkiyye. 4 c. Kahire: Dārul-Kutubil- Arabiyye el-Kubrā, 1850.
- İbnul-Cevzī, Ebūl-Ferac Cemāluddīn Abdurraḥmān b. Alī b. Muḥammed. Kitābul-Mevḍū āt. 3 c. Tah. Abdurraḥmān Muḥammed Us̱ mān. Medine: el-Mektebetus-Selefiyye, 1966.
- İbnul-Murtaḍā, Mehdī li-dīnillāh Aḥmed b. Yaḥyā. Kitābul-Ḳalā id fī Taṣḥīḥil-Aḳā id. Tah. Albīr Naṣrī Nādir. Beyrut: Dārul-Meşriḳ, 1985.
- el-Īcī, Ebūl-Faḍl Aḍududdīn Abdurraḥmān b. Aḥmed b. Abdulġaffār. el-Aḳā idul- Aḍudiyye. Ali Nar (terc. ve haz.), Akâid Risâleleri (İstanbul: Beyan Yayınları, 1998) içinde, ss.43-44. (Arapça metin).
- ----------. el-Mevāḳif fī İlmil-Kelām. Beyrut: Ālemul-Kutub, tsz.
- İskenderoğlu, Muammer. Fahreddin er-Rāzīde Nübüvvet Teorisi, Ömer Türker & Osman Demir (ed.), İslâm Düşüncesinin Dönüşüm Çağında Fahreddin er-Râzî (İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM) Yayınları, 2013) içinde, ss.505-526.
- el-Ḳāḍī Abdulcebbār b. Aḥmed, İmāduddīn Ebūl-Ḥasen el-Hemedānī. Muteşābihul-Ḳur ān. 2 c. (tek cilt halinde). Tah. Adnān Muḥammed Zerzūr. Kahire: Dārut-Turās̱ , 1969.
- ----------. Tenzīhul-Ḳur ān anil-Meṭā in. Beyrut: Dārun-Nehḍatil-Ḥadīs̱ e, tsz.
- el-Ḳāḍī İyāḍ, Ebūl-Faḍl İyāḍ b. Mūsā b. İyāḍ es-Sebtī el-Yaḥṣubī. Tertībul-Medārik ve Taḳrībul-Mesālik li-Ma rifeti A lāmi Meẕhebi Mālik. 8 c. 2. bsk. Tah. Muḥammed b. Tāvīt eṭ-Ṭancī, Abdulḳādir eṣ-Ṣaḥravī, Muḥammed b. Şerīfe & Sa'īd Aḥmed A'rāb. Rabat: Vizāratul-Evḳāf veş-Şu ūnil-İslāmiyye, 1982.
- Kahraman, Hüseyin. Sûret Hadisi Üzerine Bağlam Esaslı Bir Tahlîl Denemesi, Hadis Tetkikleri Dergisi 1:1 (2003), ss.51-70.
- Karadaş, Cağfer. Bizans Sarayında Müslüman-Hıristiyan Münazarası: Büveyhî Elçisi Bâkıllânî ile İmparator II. Basileios Arasında Geçen Tartışma, İslâm Araştırmaları Dergisi 22 (2009), ss.1-35.
- el-Ḳasṭallānī, Ebūl- Abbās Şihābuddīn Aḥmed b. Muḥammed. el-Mevāhibul-Ledunniyye bil-Mineḥil-Muḥammediyye. 4 c. 2. bsk. Tah. Ṣāliḥ Aḥmed eş-Şāmī. Beyrut: el-Mektebul-İslāmī, 2004.
- el-Kelābāẕī, Ebū Bekr Muḥammed b. İbrāhīm el-Buḫārī. et-Ta arruf li-Meẕhebi Ehlit-Taṣavvuf. Tah. Aḥmed Şemsuddīn. Beyrut: Dārul-Kutubil- İlmiyye, 1993.
- el-Kuleynī, Ebū Ca fer S̱ iḳatul-İslām Muḥammed b. Ya ḳūb b. İsḥāḳ. Uṣūlul-Kāfī. 2 c. (tek cilt halinde). Beyrut: Dārul-Murtaḍā, 2005.
- el-Māturīdī, Ebū Manṣūr Muḥammed b. Muḥammed b. Maḥmūd. Tefsīrul-Ḳur ānil- Aẓīm el-musemmā Te vīlātu Ehlis-Sunne. 5 c. Tah. Fāṭima Yūsuf el-Ḫiyemī. Beyrut: Mu essesetur-Risāle, 2004.
- el-Meclisī, Muḥammed Bāḳir b. Muḥammed Taḳī b. Maḳṣūd Alī. Biḥārul-Envāril-Cāmi a li-Durari Aḫbāril-E immetil-Aṭhār. 110 c. 3. bsk. Beyrut: Dāru İḥyā it-Turās̱ il- Arabī, 1983.
- Muslim b. el-Ḥaccāc, Ebūl-Ḥuseyn el-Ḳuşeyrī en-Nīsābūrī. Ṣaḥīḥu Muslim. 5 c. Nşr. Muḥammed Fu ād Abdulbāḳī. Kahire: Dāru İḥyā il-Kutubil-Arabiyye, 1991.
- en-Nesefī, Ebū Ḥafṣ Necmuddīn Umer b. Muḥammed. Aḳā idun-Nesefī. Ali Nar (terc. ve haz.) Akâid Risâleleri (İstanbul: Beyan Yayınları, 1998) içinde, ss.36-39 (Arapça metin).
- en-Nevevī, Ebū Zekeriyyā Muḥyīddīn Yaḥyā b. Şeraf b. Mūrī. Ṣaḥīḥu Muslim bi-Şerḥin-Nevevī (= el-Minhāc Şerḥu Ṣaḥīḥi Muslim b. el-Ḥaccāc). 18 c. Kahire: el-Maṭba atul-Miṣriyye, 1929.
- el-Pezdevī, Ebūl-Yusr Muḥammed b. Muḥammed b. Ḥuseyn. Uṣūlud-Dīn. Tah. Hans Peter Linss. Kahire: Dāru İḥyā il-Kutubil- Arabiyye, 1963.
- er-Rāzī, Ebū Abdullāh Faḫruddīn Muḥammed b. Umer b. Ḥuseyn. İṣmetul-Enbiyā . Takdim: Muḥammed Ḥicāzī. Kahire: Mektebetus̱ -S̱ eḳāfetid-Dīniyye, 1986.
- ----------. Kitābul-Erba īn fī Uṣūlid-Dīn. 2 c. (tek cilt halinde). Tah. Aḥmed Ḥicāzī es-Seḳḳā. Beyrut: Dārul-Cīl, 2004.
- ----------. Me ālimu Uṣūlid-Dīn. Nşr. Semīḥ Duġaym. Beyrut: Dārul-Fikril-Lubnānī, 1992.
- ----------. el-Mesā ilul-Ḫamsūn fī Uṣūlid-Dīn. 2. bsk. Tah. Aḥmed Ḥicāzī es-Seḳḳā. Beyrut: Dārul-Cīl; Kahire: el-Mektebus̱ -S̱ eḳāfī, 1990.
- ----------. el-Meṭālibul- Āliye minel- İlmil-İlāhī. 9 c. (5 cilt halinde). Tah. Aḥmed Ḥicāzī es-Seḳḳā. Beyrut: Dārul-Kitābil- Arabī, 1987.
- ----------. Muḥaṣṣalu Efkāril-Muteḳaddimīn vel-Mute aḫḫirīn minel- Ulemā vel-Ḥukemā vel-Mutekellimīn. Naṣīruddīn eṭ-Ṭūsīnin Telḫīṣul-Muḥaṣṣalı ile birlikte nşr. Ṭāhā Abdurra ūf Sa d. Kahire: Mektebetul-Kulliyyātil-Ezheriyye, tsz.
- ----------. Tefsīrul-Faḫrir-Rāzī el-meşhūr bit-Tefsīril-Kebīr ve Mefātīḥil-Ġayb. 32 c. Beyrut: Dārul-Fikr, 1981.
- eṣ-Ṣaffār, Ebū İsḥāḳ Ruknuddīn İbrāhīm b. İsmā īl b. Aḥmed. Risāle fīl-Kelām, Rasim Çelidze Ebû İshak İbrahim es-Saffâr: Hayatı, Görüşleri ve Risâle fil-Kelâm Adlı Eseri - İnceleme, Tahkik (Yüksek lisans tezi, Uludağ Üniversitesi, Bursa, 2007) içinde.
- es-Seḫāvī, Ebūl-Ḫayr Şemsuddīn Muḥammed b. Abdirraḥmān b. Muḥammed. el-Maḳāṣidul-Ḥasene fī Beyāni Kes̱īr minel-Aḥādīs̱ il-Muştehira alāl-Elsine. Tah. Abdullāh Muḥammed eṣ-Ṣıddīḳ. Beyrut: Dārul-Kutubil-İlmiyye, 1979.
- es-Semerḳandī, Ebū Muḥammed Ruknuddīn Ubeydullāh b. Muḥammed b. Abdul azīz. el-Aḳīdetur-Rukniyye fī Şerḥi Lā İlāhe İllāllāh Muḥammedun Rasūlullāh. Tah. Mustafa Sinanoğlu. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM) Yayınları, 2008.
- Shihadeh, Ayman. The Teleological Ethics of Fakhr al-Dīn al-Rāzī. Leiden & Boston: Brill, 2006.
- es-Suyūṭī, Ebūl-Faḍl Celāluddīn Abdurraḥmān b. Ebī Bekr. el-Ḥabā iḳ fī Aḫbāril-Melā ik. 2. bsk. Tah. Ebū Hācer Muḥammed es-Sa īd b. Besyūnī Zaġlūl. Beyrut: Dārul-Kutubil- İlmiyye, 1988.
- ----------. el-Le āli ul-Maṣnū a fīl-Aḥādīs̱ il-Mevḍū a. 2 c. Beyrut: Dārul-Ma rife, 1975.
- eş-Şehristānī, Ebūl-Fetḥ Tācuddīn Muḥammed b. Abdulkerīm. el-Milel ven-Niḥal. 2 c. 3. bsk. Tah. Emīr Alī Muhennā & Alī Ḥasen Fā ūr. Beyrut: Dārul-Ma rife, 1993.
- Şerḥul-Fiḳhil-Ekber [el-Māturīdīye nisbet edilerek yayınlanmıştır]. Nşr. Abdullāh b. İbrāhīm el-Enṣārī. [Doha]: İdāratuş-Şu ūnid-Dīniyye, tsz.
- Şerḥul-Fiḳhil-Ekber [el-Māturīdīye nisbet edilerek yayınlanmıştır]. 2. bsk. Ḥaydarābād: Dā iratul-Ma ārifil- Us̱ māniyye, 1365.
- eş-Şerīf el-Murtaḍā, Ebūl-Ḳāsim Alemul-Hudā Alī b. el-Ḥuseyn. Cevābātul-Mesā ilir-Rāziyye, es-Seyyid Mehdī Recā ī (tah.), Rasā iluş-Şerīf el-Murtaḍā (Kum: Dārul-Ḳur ānil-Kerīm, 1405 (1984)) içinde c.1, ss.97-132.
- ----------. Emālīl-Murtaḍā: Ġurarul-Fevā id ve Durarul-Ḳalā id. 2 c. Tah. Muḥammed Ebūl-Faḍl İbrāhīm. Byy: Dāru İḥyā il-Kutubil- Arabiyye, 1954.
- eş-Şeyḫ el-Mufīd, Ebū Abdullāh İbnul-Mu allim Muḥammed b. Muḥammed. Evā ilul-Maḳālāt. Tah. İbrāhīm el-Enṣārī. Kum: el-Mu temerul- Ālemī li-Elfiyyetiş-Şeyḫ el-Mufīd, 1413 [1993].
- eṭ-Ṭaberānī, Ebūl-Ḳāsim Suleymān b. Aḥmed b. Eyyūb el-Laḫmī. el-Mu cemul-Evsaṭ. 10 c. Tah. Ṭāriḳ b. İvāḍullāh b. Muḥammed & Abdulmuḥsin b. İbrāhīm el-Ḥuseynī. Kahire: Dārul-Ḥarameyn, 1995.
- ----------. el-Mu cemul-Kebīr. 25 c. Tah. Ḥamdī Abdulmecīd es-Selefī. Kahire: Mektebetu İbn Teymiyye, tsz.
- et-Teftāzānī, Sa duddīn Mes ūd b. Umer b. Abdullāh. Şerḥul- Aḳā idin-Nesefiyye. Tah. Aḥmed Ḥicāzī es-Seḳḳā. Kahire: Mektebetul-Kulliyyātil-Ezheriyye, 1987.
- ----------. Şerḥul-Maḳāṣid. 5 c. 2. bsk. Tah. Abdurraḥmān Umeyra. Beyrut: Ālemul-Kutub, 1998.
- et-Tirmiẕī, Ebū Īsā Muḥammed b. Īsā b. S̱ evra es-Sulemī. el-Cāmi ul-Kebīr. 6 c. Tah. Beşşār Avvād Ma rūf. Beyrut: Dārul-Ġarbil-İslāmī, 1998.
- el-Usmendī, Ebūl-Fetḥ Alā uddīn Muḥammed b. Abdulḥamīd b. Ḥasen. Lubābul-Kelām. Tah. M. Sait Özervarlı (= Alâeddîn el-Üsmendî ve lübâbül-kelâm adlı eseri). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM) Yayınları, 2005.
- Yavuz, Salih Sabri. İslâm Düşüncesinde Nübüvvet. İstanbul: İnsan Yayınları, tsz.
- Yavuz, Yusuf Şevki. Fahreddin er-Râzî, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), c.12, ss.89-95.
- ez-Zemaḫşerī, Ebūl-Ḳāsim Cārullāh Maḥmūd b. Umer b. Muḥammed. el-Keşşāf an Ḥaḳā iḳi Ġavāmiḍit-Tenzīl ve Uyūnil-Eḳāvīl fī Vucūhit-Te vīl. 6 c. Tah. Ādil Aḥmed Abdulmevcūd & Alī Muḥammed Mu avvaḍ. Riyad: Mektebetul- Ubeykân, 1998.