Engin ERDEM

17127

İbn Sînâ'nın Metafizik Delili

Bu makalede, İbn Sînânın Tanrının varlığını ispat hakkındaki görüşlerini konu edeceğim. Günümüzde İbn Sînânın delilinin ontolojik mi kozmolojik mi olduğu konusunda felsefeciler arasında hararetli tartışmalar yaşanmaktadır. Onların çoğuna göre, İbn Sînâ, Aristoyu takip ederek, Tanrının varlığını yaratılmıştan Yaratıcıya giden bir yol ile ispatlamaya çalışmakta, önsel değil deneysel bir delil ortaya koymaktadır. İbn Sînânın varlık, modalite, varlık-mahiyet ayırımı, metafiziğin konusu ve amaçları hakkındaki görüşlerini analiz ettikten sonra şunu iddia ediyorum: İbn Sînâ Tanrının varlığını duyusallar vasıtasıyla, yaratılmıştan Yaratıcıya giden bir yol ile ispatlamaya çalışmaz. Aksine, o bunu, varlığın doğasını, varlık olması bakımından incelemek suretiyle yapar; onun delilinde Tanrı yaratılmışların varlığına şahitlik eder, yaratılmışlar Onun varlığına değil. Makalenin sonunda İbn Sînânın delili ile kozmolojik ve ontolojik deliller arasındaki benzerliklere, daha önemlisi farklılıklara işaret edip, ayrıca Orta Çağ Hıristiyan felsefesinin en önde gelen İbn Sînâcı filozofu olan Henry of Ghentin görüşlerine atıfta bulunarak şunu ileri sürüyorum: İbn Sînânın delili kozmolojik olmadığı gibi Anselmci anlamda ontolojik de değildir; en doğrusu onun deliline Metafizik Delil demektir.

Ibn Sina s Metaphysical Proof

In this paper I shall deal with İbn Sīnā s views on proving God s existence (Isbāt al- Wājib). Today, there have been hot debates among the philosophers whether Ibn Sina s argument for God s existence is ontological or cosmological. The majority of the phi- losophers argue that Ibn Sīnā, following Aristotle, tries to explain God s existence by a way which moves from the created to The Creator; he does not offer an a priori argu- ment but rather an a posteriori one. Analyzing İbn Sīnā s views on being, modality, the distinction of essence and existence, the subjects and the aims of metaphysics, I claim that he is not trying to prove God s existence through sensible things, moving from the created to the creator. On the contrary, Ibn Sīnā attempts to prove God s existence by analyzing the nature of being qua being; in his argumentation God witnesses to the existence of the created not vice versa. At the end of the paper, by examining the similarities, more importantly, the differences between İbn Sīnā s argument and the cos- mological and the ontological ones, also by referring to the views of the most leading Avicennaist medieval Christian philosopher Henry of Ghent, I argue that his argument is neither cosmological nor ontological in Anselmian sense, but it is better to call it The Metaphysical Proof.
PDF

___

  • Acar, Rahim, “Ibn Sina/Avicenna”, The Routledge Companion to Philosophy of Religion, (Ed. C. Meister, P. Copan), London, New York: Routledge, 2007.
  • ____, “İbn Sînâ’ya Göre Metafizikte Teolojinin Yeri”, Uluslararası İbn Sînâ Sempozyum Bildirileri, İstanbul: İBB Kültür A.Ş. Yay., 2008.
  • Açıkgenç, Alparslan, Being And Existence In Sadrā And Heidegger, Kuala Lumpur: ISTAC, 1993.
  • Ahmed Nuri, İsbât-ı Vâcib, Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Yazma Bağışlar Koleksiyonu, no. 3129.
  • Alper, Ömer Mahir, “Avicenna’s Conception Of The Scope Of Metaphysics: Did He Really Misunderstand Aristotle”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 16, 2007.
  • ____, Varlık ve İnsan: KemalPaşazâde Bağlamında Bir Tasavvurun Yeniden İnşası, İstanbul: Klasik, 2010.
  • Anselm Of Canterbury, Proslogion, The Major Works, (Der.-Çev. B. Davies, G.R. Evans), Oxford: OUP, 1998.
  • Atay, Hüseyin, “İbn Sînâ’da Varlık Delili”, Uluslararası İbn Sînâ Sempozyum Bildirileri, İstanbul: İBB Kültür A.Ş. Yay., 2008.
  • Aydın, Mehmet, Din Felsefesi, Ankara: Selçuk Yay., 1997, (6. baskı).
  • Bayrakdar, Mehmet, “Fârâbi ve İbn Sînâ’da Ontolojik Delil Üzerine” İbn Sînâ: Doğumunun Bininci Yılı Armağanı, (Der. A. Sayılı), Ankara: TTK Yay., 1984.
  • Craig, William L., The Cosmological Argument From Plato To Leibniz, London: Macmillan,1980.
  • El-Cürcânî, es-Seyyîd eş-Şerîf Alî b. Muhammed, Şerhu’l Mevâkıf, (thk. A. Umeyre), Beyrut: 1997, c. I.
  • ____, et-Târîfât, (thk. Âdil E. Hızır), Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 2007.
  • Davidson, Herbert, Proofs for Eternity, Creation and the Existence of God in Medieval Islamic and Jewish Philosophy, New York, Oxford: OUP, 1987.
  • Demirli, Ekrem, Sadreddin Konevî, İstanbul: İSAM, 2008.
  • Derin, Necmi, Kutbeddin Râzi’nin Hayatı, Eserleri ve Felsefi Görüşleri, Ankara: Ankara Üniversitesi, Sos. Bil. Enst., Felsefe ve Din Bil. (İslam Felsefesi), 2008, (basılmamış doktora tezi).
  • Descartes, İlk Felsefe Üzerine Metafizik Düşünceler, (Çev. M. Karasan), İstanbul: MEB, 1998.
  • Ed-Devvânî, Celâleddin, Risâletü İsbâti’l-Vâcibi’l-Cedîde, Seb-u Resâil, (thk. A. Tuysirkâni), Tahran: Mîrâs-ı Mektûb, 2002.
  • Al-Ghazâlî, The Incoherence of the Philosophers, (A Parallel English-Arabic Text, Trans. M. E. Marmura), New York: Brigham Young University Press, 1997.
  • Heer, Nicholas, “Al-Abharī And Al-Maybudī On God’s Existence” http://faculty.washington.edu/heer/abhari-sep.pdf, [20.06.2011]
  • Hegel, Georg W. F., Lectures On The Proofs Of The Existence Of God, (Çev. P. C. Hodgson), Oxford: OUP, 2007.
  • El-Hemedânî, Aynu’l-Kudât, Zübdetü’l-Hakâik, (thk. A. Useyrân), Tahran: 1341.
  • Henry of Ghent, Henry of Ghent’s Summa: The Questions on God’s Existence and Essence (Articles 21-24), (Çev. J. Decorte, R. J. Teske), Paris, Leuven: Dallas Medieval Texts And Translations, 2005.
  • İbn Kemâl Paşazâde, Risâle fî Tahkîk-i Ma’nel’Leys ve’l-Eys, Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Esad Efendi Koleksiyonu, no. 3682.
  • İsmail Hakkı (İzmirli), Muhtasar Felsefe-i Ûlâ: Philosophie Première, İstanbul: Hukuk Matbaası, 1329.
  • İbn Sînâ, el-İşârât ve’t-Tenbîhât, Kum: Neşru’l-Belâğa, h. 1383, c. 3.
  • ____, Şifâ: İlâhiyyât, (thk. G. C. Anawati, S. Zayed) Kahire: 1960.
  • ____, Kitâbu’ş-Şifâ: Metafizik, (Çev. E. Demirli, Ö. Türker), İstanbul: Litera, 2004.
  • ____, Kitabu’n-Necât, Fakhr ed-Dîn el-İsferâyini el-Nişâbûrî, Şerh-u Kitabi’n- Necât (Kısm-ı İlâhiyât), (thk. H. N. İsfehânî), Tahran: 2004.
  • ____, İlâhiyyât-ı Şifâ, (Haz. M. Kaya), Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yay., 2005.
  • Kant, Immanuel, Critique of Pure Reason, (Çev. P. Guyer, A. W. Wood), Cambridge: CUP, 1998.
  • Kaya, M. Cüneyt, Varlık ve İmkân: Aristoteles’ten İbn Sînâ’ya İmkân’ın Tarihi, İstanbul: Klasik, 2011.
  • Köz, İsmail, İslam Mantıkçılarında Modalite Teorisi, Ankara: Ankara Üniversitesi, Sos. Bil. Enst., Felsefe ve Din Bil. (Mantık), 2000, (basılmamış doktora tezi).
  • Leibniz, G.W., “On the Ultimate Origination of Things”, Philosophical Es- says, (Der.- Çev. R. Ariew, D. Garber), Cambridge: Hackett Pub. Comp., 1989.
  • McGinnis, Jon, Avicenna, Oxford: OUP, 2010.
  • El-Meybûdî, Kâdî Mîr Şerhu Hidâyeti’l-Hikme (İklîlü’t-Terâcim), (Çev. M. M. Akkirmânî), İstanbul: Dersaâdet, 1312.
  • Molla Camî, The Precious Pearl (Al-Jāmī’s Al-Durrah Al-Fakhirah), (Çev. N. Heer), Albany: State University of New York Press, 1979.
  • Mustafa Sabri Efendi, Mevkıfu’l- Akli ve’l-Ilmi ve’l-Âlemi, Beyrut: Daru’t- Terbiye, 1950, c. 3.
  • Nolan, Lawrence, “Descartes’ Ontological Argument”, Stanford Encyclope- dia Of Philosophy, 2011, http://plato.stanford.edu/entries/descartes-ontological/ [22.06.2011]
  • Pegis, Anton C., “Toward a New Way to God: Henry of Ghent ”, Medieval Studies, 30, 1968.
  • Er-Râzî, Fahruddîn, el-Mebâhisü’l-Meşrikıyye fî İlmi’l-İlâhiyyâti ve’t- Tabîiyyât, (thk. M. M. el-Bağdâdî), Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, c. I., 1990.
  • ____, Kitabu’l-Mulahhas Fi’l-Mantık Ve’l-Hikme, İsmail Hanoğlu, ‘Fahruddîn er-Râzî’nin, Kitabu’l-Mulahhas Fi’l-Mantık Ve’l-Hikme’ Adlı Eserinin Tahkîki ve Değerlendirmesi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sos. Bil. Enst. Felsefe ve Din Bil. (İslam Fels.) c. II, 2009, (basılmamış doktora tezi).
  • Reichenbach, Bruce, “Cosmological Argument”, Stanford Encyclopedia Of Philosophy, 2008, http://plato.stanford.edu/entries/cosmological-argument/ [20.06.2011]
  • Reçber, M. Sait, “Tanrı: Tasavvurları, Sıfatları ve Delilleri” (içinde) Din ve Ahlak Felsefesi (Ed. Recep Kılıç), Ankara: Ankuzem, 2006, (birinci baskı).
  • Es-Semerkandî, Şemsuddîn, es-Sahâifu’l-İlâhiyye, (thk. A. A. eş-Şerîf) Kuveyt: Mektebetü’l-Felâh, 1985.
  • Eş-Şirâzî, Sadruddîn M. (Molla Sadra), Şerh-u İlâhiyyât-ı Şifâ, (thk. Necefgûlî Habîbî), Beyrut: 2007.
  • Teske, Roland J., “Introduction”, Henry of Ghent, Henry of Ghent’s Summa: The Questions on God’s Existence and Essence (Articles 21-24), (Çev. J. Decorte, R. J. Teske), Paris, Leuven: Dallas Medieval Texts And Translations, 2005.
  • St. Thomas Aquinas, Summa Theologiae, (Latin text-English translation) (Çev. T. McDermott O. P.), Great Britain: Blackfriars, vol. II., 1964.
  • Et-Tûsî, Nasîruddîn Şerhu’l-İşarat ve’t-Tenbihat, Kum: Neşru’l-Belâğa, h. 1383, c. 3.
  • Williamson, Raymond K., Introduction to Hegel’s Philosophy of Religion, Al- bany: State University of New York Press, 1984.
  • Yaran, Cafer S., Islamic Thought on The Existence of God: with contributions from Contemporary Western philosophy of religion, Washington: The Council For Research In Values And Philosophy, 2003.
Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi-Cover
  • ISSN: 1301-0522
  • Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
  • Başlangıç: 1952
  • Yayıncı: ANKARA ÜNİVERSİTESİ > İLAHİYAT FAKÜLTESİ
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Osmanlı Son Döneminde Kosova'da İthida (İslamlaşma Süreci) Üzerine Bazı Değerlendirmeler

Halide ARSLAN

Vahiy-Kültür İlişkisi

İbrahim BOR

İbn Arabî'nin Âyân-ı Sâbite si ile Jung'un Arketipler i Üzerine Bir Değerlendirme

Ayşe ÖZTEKİN

İlahiyat Seminerleri Erken Dönem 2 Prof.Dr. Josef Van Ess

Esra GÖZELER

Kelam'da Akıl İman İlişkisi: Temel Teolojik Yaklaşımlar

Mahmut AY

Gabriel Marcel'de Dini Tecrübe ve Anlaşılabilirlik

Pierre COLİN

Osmanlı Son Döneminde Kosova'da İhtidâ (İslâmlaşma Süreci) Üzerine Bazı Değerlendirmeler

Halide ASLAN

Kelam'da Akıl İman İlişkisi:Temel Teolojik Yaklaşımlar

Mahmut AY

Tanzimat Ekseninde Gelişen Edebi Alemde Farklı Akisler:Birinci ve İkinci Mektep Örneği

Kenan MERMER

İlahiyat Fakülteleri Din Eğitimi Anabilimdalı XI. Koordinasyon Toplantısı

Cemil OSMANOĞLU