Kelam'da Akıl İman İlişkisi:Temel Teolojik Yaklaşımlar

Dinlerin ve teolojik sistemlerin temel tartışma alanlarından biri olan akıl iman ilişkisi, vahyin rasyonel temellendirilmesine paralel olarak ele alınmış, teolojilerin kurumsallaşma sürecini belirleyen en önemli sorunlarından biri olmuştur. İslam teolojisinde, akıl iman ilişkisi bağlamında üç tür iman temellendirilmesinden söz edilebilir. Bunlardan birincisi selefi yaklaşım tarafından benimsenen ve selef yöntemine uygun olarak tasarlanan habere/nakle dayalı iman temellendirilmesidir. Bu temellendirme biçimini bir tür entelektüel pasiflik olarak adlandırmak mümkündür. Kelamcılarca benimsenen ikinci temellendirme biçiminde imanın, ağırlıklı olarak akli ve bilişsel bir olgu olduğu üzerinde durulmaktadır. İmanın kalp fiilleri şeklinde tanımlandığı üçüncü tarz temellendirmede, duygu ve ahlak boyutuna vurgu yapılmaktadır

THE RELATIONSHIP BETWEEN REASON AND FAITH IN ISLAMIC THEOLOGY

conclusions from faith and religious beliefs. In the third justification form is described as acts of heart emphasized to the emotion and morality dimension of faith

Keywords:

faith, reason, justification, revelation, acts of heart, nakl, belief, argument knowledge,

PDF

___

Abdulcabbar, el-Muğni Ebvabi’t-Tevhid ve’l-Adl, thk. Muhammed Ali en- Neccar-Abdulhalim en-Neccar-Taha Hüseyin-İbrahim Medkur, Kahire, 1965.
Şerhu Usuli’l-Hamse, thk.Abdulkerim Osman, Kahire, 1996.
el-Muhit bi’t-Teklif, thk.Ö. Azmi-A. el-Ehvani, Mısır, tsz.
el-Muhtasar fi Usuli’d-Din, Resailu’l-Adl ve’t-Tevhid içinde, thk.Muhammed Ammara, Kahire, 1971.
Ali b Sultan Muhammed el-Kari el-Hanefi, Şerhu’l-Fıkhu’l-Ekber, İstanbul, 1375/1955
Aslan, İbrahim, Kadı Abdulcabbar’da Kelam Yöntemi, Doktora Tezi, Ankara, 2007
Bağdadi, Ebu Mansur Abdulkahir b. Tair et-Temimi, Usulu’d-Din, İstanbul, 1346/1928
Bakıllani, Ebu Bekir Muhammed b. Tayyib, et-Temhid, thk. İmaduddin Ah- med Haydar, Beyrut, 1993/1414
el-Cabiri, Muhammed Abid, Arap Aklının Oluşumu, Türkçesi: İbrahim Akba- ba, İstanbul, 1997,
Cabiri, Arap-İslam kültürünün Akıl Yapısı, İstanbul, 2000.
Carullah, Zuhdi Hasan, el-Mu’tezile, Kahire, 1947
Cuveyni, Ebu’l Meali Abdulmelik, Kitabu’l İrşad, thk. Es’ad Temim, Beyrut, 1416/1996
Cuveyni, İmamu’l Harameyn Ebu’l Meali Abdulmelik b. Abdillah, el- Akidetu’n-Nizamiyye, tahk. Muhammed Zahid el-Kevseri, Kahire, 1412/1992
Cürcani, Şerhu’l-Mevakıf, Beyrut, 1997
Ebu Hanife, Numan b. Sabit, el-Fıkhu’l-Ekber (İmamı Azam’ın Beş Eseri), çev. Mustafa Öz, İstanbul, 1981
Ebu Ubeyd Kasım b. Selam, “Kitabu’l-İman”, thk. M. Nasuriddin el-Elbani, Kuveyt, tsz
Fahreddin er-Razi, Muhammed b. Ömer b. Hüseyin, Kelam’a Giriş (el- Muhassal), çev: Hüseyin Atay, Ankara, 2002
Fazlurrahman, İslam, çev. Doç. Dr. Mehmet Dağ- Doç. Dr. Mehmet Aydın, İstanbul, 1981
Fazlurrahman, İslam ve Çağdaşlık, çev. Alpaslan Açıkgenç-M. Hayri Kırba- şoğlu, Ankara, 1990.
Gazali, İtikad’da Orta Yol, çev. Kemal Işık, Ankara, 1971
Gurabe, Hamude, Ebu’l-Hasan el-Eş’ari, Kahire, 1973.
Güler, İlhami, Sabit Din Dinamik Şeriat, Ankara, 1999
el-Halimi, Huseyn b. Hasen, Kitabu’l-Minhac fi Şuabi’l-İman, thk. Halimi Muhammed Fude, Daru’l-Fikr, 1979
Husni Zine, el-Akl inde’l-Mu’tezile, Beyrut, 1980
Işık, Kemal, Mu’tezile’nin Doğuşu ve Kelami Görüşleri, Ankara, 1967
Izutsu, İslam Düşüncesinde İman Kavramı, İstanbul, 2000.
Kutlu, İslam Düşüncesinde İlk Gelenekçiler, Ankara, 2002.
Leibniz, Gottfried Wilhem, İmanla Aklın Uygunluğu Üzerine Konuşma, çev. Hüseyin Batu, M.E.B. yay., 1986,
Maturidi, Kitabu’t-Tevhid, trcm. Bekir Topaloğlu, Ankara, 2002
Nesefi, Ebu’l-Mu’in, Tabsıratu’l-Edille Fi Usuli’d-Din, thk.Hüseyin Atay, Ankara, 1993
Pessagno, J. Meric, “Maturidi’ye Göre Akıl ve Dini Tasdik”, çev.İlhami Güler, A.Ü.İ.F Derg., Ankara, 1996
Richard M. Frank, “Knowledge and Taqlid: The Foundations of Religious Belief in Classical Ash’arism”, JAOS, vol.109, no.1 (jan.-mar.,1989)
Şeyhzade, Nazmu’l-Feraid, İstanbul, 1871
İbn. Abdilberr, Ebu Ömer Yusuf b. Abdillah, Camiu beyani’l-ilm ve fadlihi, Beyrut, trz
İbn. Furek, Mücerredu Makalat eş-Şeyh Ebi’l-Hasan el-Eş’ari, Beyrut, 1987
İbn. Hazm, Ebu Muhammed Ali b. Ahmed, el-Fasl fi’l Milel ve’l Ehva ve’n- Nihal, Beyrut, 1986
İbn. Teymiye, el-Akidetu’l-Vasıtiyye, İstanbul, 1975
el-İci, el-Mevakıf fi İlmi’l-Kelam, Beyrut, trz
İrfan Abdulhamid, İslam’da İtikadi Mezhepler ve Akaid Esasları, Çev. M. Saim Yeprem, İstanbul, 1981
Yörükan, Y. Ziya, “İslam Akaid Sisteminde Gelişmeler”, A.Ü.İ.F. Derg., C. II, Sayı: 2-3, Ankara, 1953