MUKAYESELİ HUKUKTA VE TÜRK HUKUKU'NDA MÜLKİYET HAKKI TEMİNATI

Mülkiyet hakkı insanlık tarihi kadar eskidir. Bu hak devletten önce var olan temel haklardan birisidir. Bu sebeple mülkiyet hakkı, insan hakları beyannamelerinde daima yerini almıştır. Çünkü, mülkiyet hakkı, hem insan haklarının temel değerlerini korur, hem de insan haysiyeti ve adalet çerçevesinde ekonomik ilişkilerin ve toplumdaki diğer ilişkilerin de hürriyetini tesis ve temin eder hâle gelmiştir. Ancak bu hak, özellikle İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra hazırlanan veya onların etkisinde kalan bazı anayasalarda sınırlandırılmış, onun kullanılmasının toplum yararına aykırı olamayacağı yolundaki hükümlere açıkça yer verilmiştir. Bunun sonucu olarak mülkiyet hakkı dokunulmaz bir hak olma niteliğini kaybetmiş, 1961 Anayasası'nda (m. 36) temel haklar ve hürriyetler kısmından çıkarılarak, ekonomik ve sosyal haklar kapsamına alınmıştır. Mülkiyet hakkı, 1982 Anayasası'nda, gerçek ve olması gereken yerde, yani temel haklar ve hürriyetler arasındaki yerini yeniden alınmıştır (m. 35). Günümüzde, İkinci Dünya Savaşı'nın şartları, devletler ve toplumlar üzerindeki etkileri ve baskılar, büyük oranda sona ermiş bulunmaktadır. Bu sebeple, İHASEP. m. 1 metni, günümüz şartları ve hattâ teknolojik gelişmeler de dikkate alınarak, gelecekteki mülkiyet hakkı konularını da kapsayacak şekilde yeniden kaleme alınmalıdır. Yeni düzenlemede, devlet tarafından da olsa, mülkiyet hakkına gerçek ve tam karşılığı ödenmeden asla müdahale edilemeyeceği açıkça belirtilmelidir. Bunun için önce İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi 1 numaralı Ek Protokol'de yer alan mülkiyet hakkı, AB Anayasası'nda olduğu gibi, "mülkiyet ve miras hakkı teminat altına alınmıştır" veya "mülkiyet hakkı dokunulmazdır" ya da "mülkiyet hakkına dokunulamaz" şeklinde bir hükümle teminat altına alınmalıdır. Bundan sonra ülkeler, kendi iç hukuk sistemlerinde, mülkiyet hakkı ile ilgili düzenlemelerini gözden geçirmelidirler. Burada onlara İHASEP. m. 1'in yeni şekli yol gösterici olmalıdır. Böylece, iç hukuktaki mülkiyet ihlâli iddiaları sebebiyle, İHAM'a başvurular da büyük oranda azaltılmış olur. Ayrıca düzenleme ile sağlanan teminat sadece kâğıt üzerinde kalmamalı, uygulama için alt düzenlemeler (kanunlar, tüzükler, yönetmelikler vs.) hayata geçirilmeli, etkin ve fiilî bir koruma ile mülkiyet hakkı, devlet de dâhil olmak üzere herkese karşı korunmalıdır.

PDF

___

AKANDJI-KOMBE, Jean-François (Çev. Özgür Heval ÇINAR/ Abdulcelil KAYA), : Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Kapsamında Pozitif Yükümlülükler http://www.inhak.adalet.gov. tr/inhak_bilgi_bankasi/el_kitapl ari/poizitif_yukumluluk.pdf. E.T. 21.05.2016.
AKTAN, Coşkun Can : Hak ve Özgürlükler Antolojisi, Ankara 2000.
ARSAVA, Ayşe Füsun : AB’nin Anayasallaşma Sürecinde Temel Haklar Şartı, AAÇD. C. 3, S. 2, Y. 2004, s. 1-10.
ATEŞ, Umut : İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararları Işığında Mülkiyet Hakkı, HG. S. 3 (Aralık 2005), s…83-84. Avrupa Konvansiyonu : Avrupa İçin Bir Anayasa Oluşturan Antlaşma Taslağı, Avrupa Toplulukları 2003.
BAŞPINAR, Veysel : Mülkiyet Hakkını İhlâl Eden Müdâhaleler, Ankara 2009.
BAUR, J. F./STÜRNER, R. : Sachenrect, 18. Auf., München 2009.
BLECKMAN, Albert : Das Eigentum im italienischen Verfassungsrecht, ZaöRV., Bd. 27 (1967), s. 94-121.
BULUT, Nihat : Mülkiyet Konusundaki Temel Yaklaşımlar ve Türk Anayasasında Mülkiyet Hakkı, EÜHFD., C. X, S. 3-4, Y. 2006, s. 15-26.
ÇAVUŞOĞLU, Naz : İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Avrupa Topluluk Hukuku’nda Temel Hak ve Hürriyetler Üzerine, Ankara 1994.
DAĞ, Rıdvan : Avrupa Birliği Temel Haklar Şartı ve Türkiye, http://archiv.jura.unisaarland. de/turkish/RDag.html.
DAVIDSON, Jespersen : The American Legal System, Boston 1984.
DOĞRU, Osman : İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi Hukukunda İşkence ve Kötü Muamele Yasağı, İstanbul 2006.
ERGİNAY, Akif : Yeni Japon Anayasası, AÜHFD., C. 7, S. 1, Y. 1950, s. 494-506.
ETGÜ, Mehmet Akif : Kamu Hukukunda Mülkiyet Hakkı ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Mülkiyet Hakkına Bakışı, İstanbul 2009.
GÖKPINAR, A./OSMANOV, B./ ŞÜKÜROVA, G. : Kırgızistan Medenî Kanunu, T.C. Bişkek Büyükelçiliği Ekonomi Müşavirliği, Bişkek 1996.
GÜL, İbrahim : Danıştay Kararlarında “Kamu Yararı” Kavramı, ABD., S. 2, Y. 2014, s. 533-550.
GÜRİZ, Adnan : Teorik Açıdan Mülkiyet Sorunu, Ankara 1969.
HASGÖR, İbrahim : Türk ve Alman Kamulaştırma Hukukunda Kamu Yararı (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İzmir 1997.
KIMMEL, A./KIMMEL, C. : Verfassungen der EUMitgliedstaaten, 6. Auf. München 2005.
MARTENET, Vincent : La responsabilité de l’Etat en matière immobilière, in: La garantie de la propriété à l’aub de XXIe siècle, Zürich 2009, s. 51-80.
ÖZER, Attila : Gerekçeli ve 1961 Anayasası ile Mukayeseli 1982 Anayasası, Ankara 1996.
RANDALL, Maya Hertig : L’expropriation matérielle à l’aune de la jurisprudence récente, in: La garantie de la propriété à l’aube de XXIe siècle, Zürich 2009, s. 29-50.
SANDEFUR, Timoty (Çev. Şeyma AKIN) : Özgürlüğün Köşe Taşı: 21. Asır Amerikası’nda Mülkiyet Hakları, LD., Y. 14, S. 53-54.
SARAÇ, Osman : Kamu Yararı Kavramı, MD., S. 139, Y. 2002, s. 16-26. SCHMID, J./ HÜRLİMANN-KAUP, B. : Sachenrecht, 2. Auf., Zürich 2003.
STUDER, Josef : Sachenrecht, Zürich 2004. ŞAHİN, Adil : Ulusalüstü İnsan Hakları Hukukunda ve Türk Anayasa Hukukunda “Mülkiyet Hakkının Sınırlandırılması” Sorunu, LD., S. 53-54, Y. 2009, s. 85-103.
ŞAHİN, Yusuf : Her Derde Deva: “Kamu Yararı”, LD., S. 53-54, Y. 2009, s. 109-116.
TİKA : Ülkelerin Anayasaları, Ankara 1999.
TURHAN, Hüseyin : İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarının Niteliği ve Uygulanması, GH., 2007, S. 43, s. 42-48.
TİRYAKİ, Refik : Ekonomik Özgürlükler ve Anayasa, Ankara 2008.
UÇAR, M. Ali : Mülkiyet Hakkının Anayasal Gelişimi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 1990.
ZIMMERMAN, Paul :Das Verhältnis von Wirtschaftsfreiheit und Eigentumsharantie, Zürich 1979.