ANAYASACILIK BAĞLAMINDA İSLAMİ ANAYASACILIK KAVRAMI VE MEDİNE VESİKASI

Bu çalışmada, liberalizmin bir eseri olan anayasacılık düşüncesinin yanı sıra İslami anayasacılık fikrinin mümkün olup olmadığı incelenmektedir. Nitekim anayasacılık, liberal düşünürler ve fikirler etrafında ortaya çıkmıştır. Dolayısıyla bir başka ideoloji ya da inanca özgü bir anayasacılıktan bahsedilebilir mi sorusu, cevaba muhtaç bir sorudur. Çalışmada ele alınan diğer bir ana konu ise birçok yazar tarafından anayasa olarak ifade edilen ve değerlendirilen Medine Vesikası’dır. Anayasa kavramının anlamı, Vesika’nın kabul edildiği dönem şartları ve ortaya çıkışı; bu yazarların iddialarının doğruluğunun tespiti açısından değerlendirilmesi gereken hususlardır. Zira anayasa kavramı, anayasacılıktan bağımsız düşünülemeyeceğinden gerek İslami anayasacılık söylemleri gerek Vesika’nın anayasa olduğuna dair iddialar, birbirinden bağımsız değildir. Bu nedenle çalışmada her iki konu birlikte incelenmiştir. Çalışma İslami anayasacılık iddialarının ve Medine Vesikası’nın anayasa olduğuna dair iddiaların değerlendirilmesini ve konunun özünden ayrılmayarak bu fikirlerin yerinde olup olmadığının tespit edilmesini amaçlamaktadır. Bu bağlamda çalışmanın anayasacılık ve anayasa kavramlarının anlaşılması açısından yeni bir soluk getirmeyi amaçladığı ifade edilebilir.

In the Context of the Constitutionalism the Islamic Constitutionalism Concept and the Medina Document

This study examines the idea of constitutionalism, which is a work of liberalism, as well as whether the idea of Islamic constitutionalism is possible. Indeed, constitutionalism has emerged around liberal thinkers and ideas. Therefore, the question of whether any other ideology or faith-specific constitutionalism can be mentioned is a question that is in need of answers. Another main topic addressed in the study is the Medina Document, which is expressed and evaluated by many authors as a constitution. The meaning of the concept of the Constitution, the conditions and the emergence of the period when the document was accepted; these are the points that should be evaluated in order to determine the accuracy of the authors' claims. Because the concept of constitution cannot be considered independent from constitutionalism, both the Islamic constitutionalism discourses and claims that the document is a constitution are not independent from each other. For this reason, both issues were examined together in the study. The study aims to evaluate both the Islamic constitutionalism claims and the claims that the Medina Document is a constitution and to determine whether the claims are in place without leaving the core of the subject. In this context, it is not an exaggerationto state that the study aims to bring a new breath to understanding the concepts of constitutionalism and constitution.

PDF

___

AKYOL, Taha, Türkiye’nin Hukuk Serüveni, 5. Bs., Doğan Kitap, İstanbul 2016.
AL-HİBRİ, Azizah, “Islamic and American Constitutional Law: Borrowing Possibilitiesor a History of Borrowing?”, Islamic and American Constitutional Law, C. 1, S. 2, Y. 1999. (ss. 492-527).
AL-HİBRİ, Azizah, “Islamic Constitutionalism and the Concept of Democracy”, Case Western Reserve Journal of International Law, C. 24, S. 1, Y. 1992. (ss. 1- 27).
ALİ HAYDAR EFENDİ, Hocaeminefendizâde, Dürer’ül- Hükkâm Şehru Mecelleti’l-Âhkam, C. I, 1. Bs., Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, İstanbul 2016.
ANAYURT, Ömer, Anayasa Hukuku Genel Kısım, 2. Bs., Seçkin Yayıncılık, Ankara 2019.
ANSAY, Sabri Şakir, Hukuk Tarihinde İslam Hukuku, 2. Bs., Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara 1954.
ANSAY, Sabri Şakir, Hukuk Tarihinde İslam Hukuku, 4. Bs., Turhan Kitabevi, Ankara 2002.
ARMAĞAN, Servet, “İlk Yazılı Anayasa: Medine Vesikası”, 2016-2017 Siyer Mektebi Müfredatı-İman Şehri Medine (7. Ders), http://www.siyervakfi.org/ilkyazili-anayasa-medine-vesikasi-prof-dr-servet-armagan/ (E. 25.06.2020).
ARSLAN, Zühtü, Anayasa Teorisi, 1. Bs., Seçkin Yayıncılık, Ankara 2008.
ATÇEKEN, İsmail Hakkı, “İslam Tarihinde Bir Arada Yaşama Tecrübesi (Asr-ı Saadet ve Endülüs Örneği)”, İSAM, S. 14, Y. 2007. (ss. 41-59).
BACKER, Cata, “From Constitution to Constitutionalism: A Global Framework for Legitimate Public Power Systems”, Penn State Review, C. 113, S. 3, Y. 2009. (ss. 671-732).
BILLIAS, George Athan, American Constitutionalism Heard Round the World 1776- 1989, 1. bs., New York University Press, New York-London 2009.
BULUT, Mehmet, “İsmet”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 23, İstanbul 2001. (ss. 134- 136).
BUTLER, Eamonn, Özgür Toplumun Temelleri (Çev. Hakan Şahin), 1. Bs., Liberte Yayınları, Ankara 2016.
CEYLAN, Ayhan, “İslam’da Siyasi İktidar”, EÜHFD, C. VII, S. 1-2. (“İktidar”) (ss. 89-104).
ÇELİKER, Hüseyin, “İslam Hukuku’nda Devlet Başkanlığı”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 26, S. 26-27, Y. 2008. (ss. 251-298).
DEMİRCİ, Abdurrahman, “Medine Vesikası: Oluşum Süreci ve Zimmet Anlaşmalarına Etkisi”, İstem, S. 19, Y. 2012. (ss. 253-271).
EBU ZEHRA, Muhammed, İslam Hukuku Metodolojisi-Fıkıh Usûlü, (Çev. Abdulkadir Şener), 13. Bs., Fecr Yayınları, Ankara 2017.
EMON, Anver, “Reflections on The “Constitution of Madina” an Essay on Methodology and Ideology in Islamic Legal History”, Journal of Islamic and Near Eastern Law, S. 103, Y. 2001. (ss. 103-133).
ERDEM, Fazıl Hüsnü, “Anayasal Vatandaşlık ve Yeni Anayasa”, Liberal Düşünce, S. 66, Y. 2012. (ss. 49-56).
ERDOĞAN, Mustafa, Anayasacılık-Parlamantarizm-Silahlı Kuvvetler, 1. Bs., Siyasal Kitabevi, Ankara 1993. (Anayasacılık).
ERDOĞAN, Mustafa, Anayasal Demokrasi,13. Bs., Siyasal Kitabevi, Ankara 2017. (Anayasal Demokrasi).
EREN, Abdurrahman, Anayasa Hukuku Ders Notları, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2018.
FENDOĞLU, Hasan Tahsin, İslam ve Osmanlı Anayasa Hukukunda Yargı Bağımsızlığı, 1. Bs., Beyan Yayınları, İstanbul 1996.
FLANZ, Gisbert H., XIX. Asır Avrupasında Anayasa Hareketleri (Çev. Necat Erder/Şerif Mardin/Aydın Sinanoğlu), 1. Bs., AÜSBF Yayınları/Müşterek Yayınlar, Ankara 1956.
FRIEDRICH, Carl, Sınırlı Devlet (Çev. Mehmet Turhan), 2. Bs., Liberte Yayınları, Ankara 2014.
GÖZLER, Kemal, Anayasa Hukukunun Genel Esasları, 8. Bs., Ekin Yayınları, Bursa 2016. (Anayasa Hukuku).
GÖZLER, Kemal, Anayasa Hukukunun Genel Teorisi, C. I, 1. Bs., Ekin Basım, Bursa 2011. (Teori I)
GÖZLER, Kemal, “İslâm Hukukunun Değeri: İslâm Hukuku, Batı Hukukuna Alternatif Olabilir mi?”, www.anayasa.gen.tr/islam-hukuku.htm, 16 Aralık 2019, (E. 25.06.2020).
GRIMM, Dieter, Constitutionalism Past, Present and Future, 1. Bs., Oxford University Press, New York 2016.
GÜL, Cengiz, İktidarın Sınırlandırılması ve Hukuk Devleti, 1. Bs., Adalet Yayınevi, Ankara 2010.
GÜNAYDIN, Fatma, “İlk Dönem Tefsir ve Hadis Literatüründe İsmet İnancı”, Kelam Araştırmaları Dergisi, C. 15, S. 1, Y. 2017. (ss. 1-28).
GÜNEŞ, Ahmet, “Medine Vesikası’nın İslam Hukuku Açısından Kaynak Değeri”, EKEV Akademi Dergisi, S. 34, Y. 2008 (Kış). (ss. 211-222).
HAMİDULLAH, Muhammed, Hemmam İbn Munebbih’in Sahifesi (Çev. Talat Koçyiğit), Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 1967. (Hemmam İbn Munebbih’in Sahifesi).
HAMİDULLAH, Muhammed, İslam Anayasa Hukuku, Beyan Yayınları, İstanbul 2018. (İslam Anayasa Hukuku).
HAMİDULLAH, Muhammed, İslam Peygamberi (Çev. Salih Tuğ), C. I, Yeni Şafak, Ankara 2003. (İslam Peygamberi).
HAYEK, Friedrich A., The Constitution of Liberty, 1. Bs., The University of Chicago Press, Chicago 1978. (The Constitution).
HİZMETLİ, Sabri, İslam Tarihi, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara 1991.
Hz. Ali/Ebu Yusuf/ZEYDAN, Abdülkerim, İslam’da Ferd ve Devlet Münasebetleri, 2. Bs., Kayıhan Yayınevi, İstanbul 1995.
IBN ASHUR, Muhammed Al-Tahir, Treatise on Maqasid al-Shari’ah, 1. Bs., Biddles, London-Washington 2006.
ORTAYLI, İlber, Hukuk ve İdare Adamı Olarak Osmanlı Devleti’nde Kadı, Kronik Kitap, 7. Bs., İstanbul 2017.
İLHAN, Cengiz, Günümüz Türkçe’siyle Mecelle, 2. Bs., Yetkin Yayınları, Ankara 2014.
KABOĞLU, İbrahim O., Anayasa Hukuku Dersleri, 9. Bs., Legal Yayıncılık, İstanbul 2014.
KARAMAN, Hayrettin, Mukayeseli İslam Hukuku, C. 1, 1. Bs., İz Yayıncılık, İstanbul 2013.
KARAYALÇIN, Yaşar, “Hukukun Üstünlüğü (Kavram–Bazı Problemler)”, Hukuk Devleti (İçinde) (Haz. Hayrettin Ökçesiz), 1. Bs., AFA Yayınları, İstanbul 1998. (ss. 117-146).
KESKİN, Erdoğan, Anayasa Hukukunda Anayasacılık Düşüncesi, Adalet Yayınevi, Ankara 2020.
KOYUNCU, Mevlüt, “Medine Devleti”, Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Dergisi, C. 11, S. 2, Y. 2009. (ss. 87-103).
KUBALI, Hüseyin Nail, Anayasa Hukuku Genel Esaslar ve Siyasi Rejimler, Ersa Matbaacılık, İstanbul 1965. (Genel Esaslar).
KÜÇÜK, Eşref, “Eski Roma’da Cumhuriyet Dönemi Halk Meclisleri ve Yasa Yapım Süreçleri”, Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 7, S. 1, Y. 2017. (ss. 199- 214).
LEVY, Jacob T., “Montesquieu’s Constitutionalism Legacies”, Montesquieu and His Legacy (İçinde) (Rebecca E. Kingston Ed.), 1. Bs., Suny Press, Albany 2009, https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1117087 (E. 25.06.2020).
MADİSON, James, The Federalist (İçinde) (J. R. Pole Ed.), Hackett Publishing Company, Indianapolis/Cambridge 2005.
MARTIN, Brian, “Power Tends to Corrupt”, Philosophy and Social Action, C. 16, S. 3, Y. 1990.
MCILWAIN, Charles Howard, Constitutionalism: Ancient and Modern (e-book), Revised Edition, Cornell University Press, New York 1947. (Constitutionalism).
MCILWAIN, Charles Howard, The High Court of Parliament and Its Supremacy, 1. Bs., Yale University Press, London 1921.
MONTESQUİEU, Kanunların Ruhu Üzerine (Çev. Şevki Özbilen), Seçkin Yayıncılık, İstanbul 2014.
ODER, Bertil Emrah, Avrupa Birliği’nde Anayasa ve Anayasacılık, 1. Bs., Anahtar Kitaplar Yayınevi, İstanbul 2004.
OKİÇ, Tayyib, “İslamiyet’te İlk Nüfus Sayımı”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 7, S. 1, Y. 1958. (ss. 12-20).
OSMAN, Fethi, Düşünce Devleti, Fecr Yayınları, Ankara 1992.
ÖZBUDUN, Ergun, Anayasalcılık ve Demokrasi, 1. Bs., İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2015.
ÖZKAN, Mustafa, Medine Vesikası/Anayasası ve Birlikte Yaşam, Fecr Yayınları, Ankara 2018.
RICHARDS, David A. J., Foundations of American Constitutionalism, 1. Bs., Oxford University Press, New York-Oxford 1989.
RIJPKEMA, Peter, “The Rule of Law Beyond Thick and Thin”, Law and Philosophy, S. 32, Y. 2013.
RUHİ, Muhammet Emin, 1789 Fransız Devrimi Birinci Kitap, 1. Bs., On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2018.
SAFA, Mustafa, “Hicret Sonrasında Medine’de Sosyal ve Dini Hayat”, Toplum Bilimleri Dergisi, C. 9, S. 17. (ss. 355-398).
ŞAFİİ, Ebû Abdullah Muhammed b. İdris, Kitabu’l-ümm, I-VIII, C. I, Beyrut. (Aktaran: ÇELİKER, Hüseyin, “İslam Hukuku’nda Devlet Başkanlığı”).
SARTORI, Giovanni, “Constitutionalism: A Preliminary Discussion”, The Political Science Review, C. 56, S. 4, Y. 1962.
ŞAHİN, Adil, “Siyasal Düşünceler Tarihinde “Sınırlı Devlet” Fikrinin Kadimliği ya da Genel Kamu Hukuku Bağlamında İnsan, Özgürlük ve Devlet İktidarı Algısında Evrilme”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XV, S. 3, Y. 2011. (ss. 311-362).
TANİLLİ, Server, Dünyayı Değiştiren 10 Yıl, 2. bs., Adam Yayıncılık, İstanbul 1999.
TEZİÇ, Erdoğan, Anayasa Hukuku, 20. Bs., Beta Basım, İstanbul 2016.
TUĞ, Salih, İslam Ülkelerinde Anayasa Hareketleri, İrfan Yayınevi, İstanbul 1969.
TURHAN, Mehmet, “Anayasa ve Anayasacılık”, Amme İdaresi Dergisi, C. 27, S. 3, Y. 1994. (ss. 3-12). (“Anayasa ve Anayasacılık”).
TURHAN, Mehmet, Anayasal Devlet, 3. Bs., Natural Yayıncılık, Ankara 2004. (Anayasal Devlet).
UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Devleti’nin İlmiye Teşkilatı, 4. Bs., Türk Tarih Kurumu, Ankara 2014.
VURAL, Muammer, “Yasama Kavramı ve Yetkı̇sı̇ Açısından Pozı̇tı̇f Hukuk ı̇le İslâm Hukuku Arasında Bı̇r Mukayese”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 36, Y. 2011. (ss. 177-200).
WHEARE, K. C., Modern Anayasalar (Çev. Mehmet Turhan), Değişim Yayınları, İstanbul 1984.
YAVUZ, Y. Vehbi, “İcma'ın Hakikati ve İslam Teşri'indeki Önemi”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, S. 3, Y. 2004. (ss.85-112).
YÜKSEL, Mehmet, “Osmanlı Toplum Yapısında Şeyhülislamlık Makamına Bir Bakış”, MÜHFHAD Cevdet Yavuz’a Armağan, C. 22, S. 3, Y. 2016.
http://ahmetsimsirgil.com/wp-content/uploads/2015/12/Veda-Hutbesi.pdf (E. 25.06.2020).
http://www.agc.gov.my/agcportal/uploads/files/Publications/FC/Federal%20Consti %20(BI%20text).pdf (E. 25.06.2020).
https://www.phrases.org.uk/meanings/absolute-power-corrupts-absolutely.html (E. 25.06.2020).
https://encyclopedia.ushmm.org/content/tr/article/third-reich-an-overview (E. 25.06.2020).