30.09.2015 TARİHLİ HGK KARARI VE SONRASI EVLİ KADININ SOYADINA İLİŞKİN BİR DEĞERLENDİRME

ÖZET Türk hukukunda kadının soyadına ilişkin düzenlemeler, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nda ve 2525 sayılı Soyadı Kanunu’nda yer almaktadır. TMK m. 187’ye göre, evlilik birliği içinde erkek, evlilikten önceki soyadını kullanmaya devam ederken; kadına bu hak tanınmamıştır. Bu durum, Anayasa’da yer alan eşitlik ilkesine aykırı görülerek birçok yargı kararına konu olmuştur. Konuyla ilgili ilk dava, 1995 yılında Ayten Ünal Tekeli tarafından açılmıştır. O dönemde yürürlükte olan 743 sayılı TMK m. 153 uyarınca, yerel mahkeme ve Yargıtay, Ünal Tekeli’nin evlilik öncesi soyadını tek başına kullanma talebini reddetmişlerdir. Anılan tarihte Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru hakkı olmadığı için, AİHM önüne gelen dava Ünal Tekeli’nin lehine sonuçlanmıştır. Bunu takip eden yıllarda kadının evlilik soyadına ilişkin gerek iç hukukta gerek AİHM’de pek çok dava açılmıştır. AİHM’e giden davalarda, kadının evlendikten sonra, sadece evlilik öncesi soyadını kullanma yönündeki talepleri, mahkeme tarafından haklı bulunmuştur. Ancak, bu kararlara rağmen, uygulamada bir değişiklik olmamış, kadın evlilik sonrası, TMK m. 187 gereği, kocasının soyadını kullanmak zorunda kalmıştır. Bununla birlikte, kadın, eğer isterse, evlilik öncesi soyadını kocasının soyadından önce kullanabilmektedir. Oysaki birçok ülkede, kadına evlilikten önceki soyadını tek başına kullanma hakkı verilmiştir. Kadının evlilik soyadı konusunda çeşitli ülkelerde farklı hukuki düzenlemeler bulunmaktadır. Anayasa Mahkemesi’nde de bireysel başvuru yolunun kabulünün ardından evli kadının soyadı konusunda farklı dönemlerde, çeşitli davalar görülmüştür. Bu davalarda Anayasa Mahkemesi, AİHM’in daha önce vermiş olduğu kararlar doğrultusunda değerlendirme yapmış ve evli kadının evlilik birliği içerisinde evlilik öncesi soyadını tek başına kullanabilmesi gerektiğine karar vermiştir. Nihayet, 2014/2-889 E., 2015/2011 K. sayılı ve 30 Eylül 2015 tarihli Yargıtay Hukuk Genel Kurulu kararıyla, evli kadının evlilik birliği içinde yalnızca kendi soyadını kullanmasının bir insan hakkı olduğuna; bu hakkın kadın ve erkek arasında eşit şekilde uygulanması gerektiğine karar verilmiştir. Ancak TMK m. 187’de halen bir değişiklik yapılmadığı için, bu hakkın kullanımı ancak kadın evlendikten sonra, soyadına ilişkin dava açması halinde mümkün olabilmektedir. Bu makalede, eski düzenlemelere değinilerek 2014/2-889 E., 2015/2011 K. Sayılı HGK kararından günümüze kadar geçen sürenin bir değerlendirmesi yapılacaktır.

Current Developments on the Surname of Married Woman After 2015

The legal regulations on the surname of women are regulated in Turkish Civil Code No. 4721 and Code of Surname No. 2525. According to Turkish Civil Code Article 187; in marriage, men continue to use their family surnames as they were, where women have to use the surname of their husbands. This legal situation makes a contradiction according to principle of equality in Turkish Constitution Article 10. Ünal Tekeli v. Turkey, was the first case taken to European Court of Human Rights on the surname of married women. After individual application to Constitutional Court was put into force in Turkey, several cases on this matter have taken action. In these cases, Constitutional Court have decided in favor of women according to the regulations in ECHR and CEDAW. Finally, Turkish Supreme Court has changed its previous decisions on 2015, and adjudged in favor of women that using their surname before marriage is a human right and both of the spouses should enjoy this right equally. Even though, Article 187 of TCC still hasn’t been changed, it is considered that women can use their surname before marriage, if they sue after getting married. In many countries married women can continue to use their own surnames before marriage. In this article, surname of married women will be examined within examples of different countries according to Turkish Court decisions, especially after the decision of General Assembly of Civil Chambers of Supreme Court in 2015.

PDF

___

Abik, Yıldız, Kadının Soyadı ve Buna Bağlı Olarak Çocuğun Soyadı, Ankara 2005.
Akbulut, Pakize Ezgi: "Türk ve Alman Hukukunda Evlenme ve Boşanmanın Kişinin Soyadına Etkisi ve Milletlerarası Özel Hukukta Ortaya Çıkan Sorunlar"; İzmir Barosu Dergisi, İzmir 2011, Yıl: 76 Sayı: 3, s. 60-78.
Akıntürk, Turgut, Medeni Hukuk Başlangıç Hükümleri Şahsın Hukuku – Aile Hukuku, Ankara 1968.
Akipek, Jale / Akıntürk, Turgut / Ateş Karaman, Derya, Türk Medeni Hukuku I. Cilt Başlangıç Hükümleri Kişiler Hukuku, İstanbul 2012.
Ataay, Aytekin, "Medeni Hukukda Ad ile İlgili Temel Bilgiler"; İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, İstanbul 1960, Cilt: 26 Sayı 1-4, s. 185-208.
Ayan, Serkan: "Anayasa Mahkemesi Kararları ve Çocuklar ile Kadının Soyadına İlişkin Değişiklik Tasarısı Taslağı Işığında Soyadının İlk Kez Edinilmesi, Kendiliğinden Değişmesi ve Değiştirilmesi"; Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Ankara 2012, Cilt: XVI, Sayı: 4, s. 19-90.
Boşanma ve Boşanma ile İlişkili Davalar, 6284 sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine dair Kanun ile İlgili İstatistikler 2012-2019, T.C. Adalet Bakanlığı Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü, Ankara. Dural, Mustafa / Öğüz, Tufan, Kişiler Hukuku, İstanbul 2016.
Erdoğan, İhsan: "Şahsiyeti İncitici Soyadı Meselesi"; Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Prof. Dr. Süleyman Arslan'a Armağan, Konya 1998, Cilt: 6 Sayı: 1-2, s. 705-712.
Esen, Emre: "Türk Vatandaşı Erkeğin Yabancı Eşinin Soyadını Alamayacağına İlişkin Bir Yargıtay Kararı Üzerine Düşünceler"; MHB Prof. Dr. Sevin Toluner'e Armağan, İstanbul 2004, Yıl: 24 Sayı: 1-2 2004, s. 439-449
Guibert-Lantoine, Catherine de: “Changing Surnames in France”; içinde Valetas, Marie-France: "The Surname of Married Women in the Europian Union"; Population&Sociétés, Paris 2001, No: 367, s. 1-4.
Güneş Peschke, Seldağ, Roma Hukukundan Günümüze Kişilik Haklarının Korunması (Iniuria), Ankara 2014.
Güneş Peschke, Seldağ: “The Surname of Turkish Women: A Question of Identity?”; Journalism and Mass Communication, Libertyville USA 2015, Volume: 5 No: 12, s. 658-665.
Kamiya, Masako: "Women in Japan"; University of British Columbia Law Review, Vancouver 1986, Volume: 20 Issue: 2, s. 447-470, s. 447-470.
MacClintock, Heather: "Sexism, Surnames and Social Progress: The Conflict of Individual Autonomy and Government Preferences in Laws Regarding Name Changes at Marriage"; Temple International & Comparative Law Journal, Philadelphia USA 2010, Volume: 24 Issue: 1, s. 277-312.
Moroğlu, Nazan, Kadının Soyadı, İstanbul 1999.
Nassehi-Behnam, Vida: "Change and The Iranian Family"; Current Anthropology, Volume 26, No: 5 (December 1985), s. 557-562.
Oğuzman, M. Kemal / Seliçi, Özer / Oktay-Özdemir, Saibe: Kişiler Hukuku, İstanbul 2009.
Özdemir, Hayrünnisa. "Türk ve İsviçre Hukukunda Ad Üzerindeki Hak ve Korunması"; AÜHFD, Ankara 2008, Cilt: 57 Sayı: 3, s. 561-598.
Özel, Sibel, Uluslararası Alanda Medya ve İnternette Kişilik Hakkının Korunması, Ankara 2004.
Özensel, Ertan: “Çokkültürlülük Uygulaması Olarak Kanada Çokkültürlülüğü”; Akademik İncelemeler Dergisi, Sakarya 2012, Cilt: 7 Sayı 1, s. 55-70.
Özsunay, Ergun, Gerçek Kişilerin Hukuki Durumu, İstanbul 1970.
Öztan, Bilge, Medeni Hukukun Temel Kavramları, Ankara 2016.
Ünal Özkorkut, Nevin, "Kadının Vazgeçilebilir Kişilik Hakkı: Soyadı - Kadının Soyadı Üzerindeki Hakkının Türkiye'deki Tarihsel Gelişimi", I. Türk Hukuk Tarihi Kongresi Bildirileri, İstanbul 2014, s. 23-30.
Yılmaz, Merve, "Evli Kadının Soyadı", Türkiye Adalet Akademisi Dergisi Yargıtay Onursal Başkanı A. Nazım Kaynak'a Armağan, Ankara 2012, Cilt: 1 Sayı: 10 Yıl: 3, s. 129-151.
https://sozluk.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 02.04.2020).
http://iranianembassy.nl/en/consular.php?content=27013 (Erişim Tarihi: 09.04.2020).
http://www.mfa.gov.tr/amerika-birlesik-devletleri-siyasi-gorunumu.tr.mfa (Erişim Tarihi: 10.04.2020).
https://www.canada.ca/en/immigration-refugees-citizenship/services/newimmigrants/ prepare-life-canada/provinces-territories/quebec.html (Erişim Tarihi: 12.04.2020).
http://hudoc.echr.coe.int/eng#{"fulltext":["ünal tekeli"],"documentcollectionid2": ["GRANDCHAMBER","CHAMBER"],"itemid":["001-67482"]} (Erişim tarihi: 12.04.2020).
Adli İstatistikler 2019, T.C. Adalet Bakanlığı Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü, Ankara, http://www.adlisicil.adalet.gov.tr/Resimler/SayfaDokuman/1062020170359Hiz meteOzel-2019-bask%C4%B1-%C4%B0SA.pdf (Erişim Tarihi: 20.05.2020).
https://karararama.yargitay.gov.tr/YargitayBilgiBankasiIstemciWeb/ (Erişim Tarihi: 22.06.2020).
https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/yargitaydan-cocugun-soyadinin-degistirilmesineiliskin- ustun-yarar-kriteri/1922167 (Erişim Tarihi: 26.07.2020).
https://www.sozcu.com.tr/2020/gundem/yargitaydan-emsal-soyadi-karari-5952597/ (Erişim Tarihi: 26.07.2020).
https://www.sabah.com.tr/gundem/2020/07/25/yargitaydan-emsal-niteligindesoyadi- karari?paging=6 (Erişim Tarihi: 26.07.2020).
https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d20/c026/tbmm20026093s s0285.pdf (Erişim Tarihi: 27.07.2020).