Zihin Yetersizliği Olan Öğrencilere Fen Öğretimine İlişkin Türkiye’de Yapılan Çalışmaların İncelenmesi

Giriş: Zihin yetersizliği olan öğrencilerin öğrenme hızları, tipik gelişim gösteren akranlarına göre daha yavaş gerçekleşmektedir. Bu nedenle öğrenme-öğretme sürecinin etkili bir şekilde gerçekleştirilmesi için öğrencilerin bireysel farklılıkları, gelişimsel özellikleri ve eğitim ihtiyaçları doğrultusunda farklı müdahaleler kullanılmalıdır. Bu araştırmanın amacı da zihin yetersizliği olan öğrencilere fen kavram, bilgi ve becerilerinin öğretilmesi için kullanılan müdahalelerin yer aldığı, Türkiye’de gerçekleştirilmiş olan çalışmaların incelenmesidir.Yöntem: Doküman analizi kullanılarak gerçekleştirilen bu araştırmada Google Akademik, Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi ve Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi veri tabanlarında tarama yapılmış ve ölçütleri karşılayan 17 çalışma incelenmiştir.Bulgular: Araştırma sonucunda çalışmalarda ortaokul düzeyindeki katılımcılara ve “canlılar ve yaşam” konu alanına daha çok yer verildiği ortaya çıkarılmıştır. İncelenen çalışmaların çoğunda, doğrudan öğretim yöntemi ve teknoloji destekli öğretim müdahalelerinin yer aldığı bulgusu elde edilmiştir. Ayrıca çalışmaların büyük çoğunluğunda öğrencilerin fen kavram, bilgi ve becerileri kazandığı, fen bilimleri dersine yönelik yeterlik ve başarısının arttığı, gerçekleştirilen çalışmaların ilgi ve tutumlar üzerinde olumlu yönde değişim sağladığı bulunmuştur.Tartışma: Araştırmaya dahil edilen çalışmalardan elde edilen bulgular, fen kavram, bilgi ve becerilerinin zihin yetersizliği olan öğrencilere kazandırıldığını göstermektedir. Bu doğrultuda öğrenme hızları tipik gelişim gösteren akranlarına göre daha yavaş olan zihin yetersizliği olan öğrencilerin, bireysel farklılıkları, gelişimsel özellikleri ve eğitim ihtiyaçları doğrultusunda gerçekleştirilen müdahalelerle, etkili bir öğrenme-öğretme süreci gerçekleştirdikleri görülmektedir. Ayrıca zihin yetersizliği olan öğrencilere fen öğretimi amacıyla farklı müdahalelerin uygulandığı, bu müdahalelerin etkililiğinin incelendiği çalışmaların gerçekleştirildiği, dolayısıyla bu çalışmaların zihin yetersizliği olan öğrencilere fen öğretimine yönelik, etkili müdahalelerin ortaya çıkarılması açısından önemli olduğu düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Özel gereksinimli öğrenci, Zihin yetersizliği olan öğrenci, Zihin yetersizliği, fen, Fen öğretimi, Döküman Analizi

A Systematic Review of Studies Conducted in Turkey on Science Teaching to Students with Intellectual Disabilities

Introduction: In order for the learning-teaching process of students with intellectual disabilities to be carried out effectively, different interventions should be used in line with their individual differences, developmental characteristics and educational needs. This study aimed to examine the studies conducted in Turkey on science teaching to students with intellectual disabilities.Method: In this research conducted using document analysis, Google Scholar, Higher Education Council National Thesis Centre, and the Scientific and Technological Research Council of Turkey National Academic Network and Information Centre databases were reviewed and 17 studies that met the criteria were examined.Findings: The majority of the studies employed direct instruction method and was provided through technology-supported teaching interventions. In addition, in most of the studies, it was found that as students acquired science concepts, knowledge and skills, their competence and success for the science course increased as well, and the studies carried out had a positive influence on their interests in and attitudes towards the science class.Discussion: The findings obtained from the studies included in the research show that science concepts, knowledge and skills are acquired by students with intellectual disabilities. In this direction, it is seen that students with intellectual disability, whose learning speeds are slower than their typically developing peers, perform an effective learning-teaching process with the interventions carried out in line with their individual differences, developmental characteristics and educational needs.

Keywords:

Special needs student, intellectual disabilities student, intellectual disabilities, science, science teaching, document analysis,

PDF

___

Alptekin, S. (2000). Zihinsel engelli öğrencilere renk ve şekil kavramlarının açık anlatım ve basamaklandırılmış yöntemle sunulmasının etkililiği [The Effectiveness of open teaching and interactive unit onacquisition of colour and shape to sutudents with mental retardation] (Tez Numarası: 92936) [Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi (2008). Engellilerin haklarına dair sözleşme. http://www.tiemf.org.tr/arsiv/mevzuatlar/bm_engellihaklarisozlesmesi.pdf
Çapraz, C. (2016). Ortaokul özel alt sınıflarda öğrenim gören zihinsel yetersizliği olan öğrencilere doğrudan öğretim yöntemiyle bazı maddelerin "katı-sıvı-gaz" hallerinin öğretimi [Teaching solid-liquid-gas states of some substances to students with intellectual disabilities in a secondary special sub-class through direct instruction method] (Tez Numarası: 433815) [Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
Çevik, M. (2016). Fen bilimleri dersinde proje tabanlı öğrenme yaklaşımının ilkokulda öğrenim görmekte olan hafif düzeyde zihinsel engele sahip öğrencilerin akademik başarılarına ve tutumlarına etkisi. Education and Science (NWSAES), 11(1), 36-48. http://dx.doi.org/10.12739/NWSA.2016.11.1.1C0652
Çıkılı-Soylu, D., Dağseven-Emecen, D., & Yıkmış, A. (2019). Zihinsel yetersizliği olan öğrencilere fen konularının öğretiminde doğrudan öğretim yöntemi ile şematik dzenleyiciyle öğretim yönteminin karşılaştırılması. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 9(1), 1-25. http://dx.doi.org/10.23863/kalem.2019.118
Demir, R. (2008). Zihinsel engelli öğrencilere fen bilgisi dersinde sindirim konusunu basamaklandırılmış öğretim yöntemiyle sunulmasının etkililiği [The effectiveness of teaching digestion curriculum unit through graded teaching method in science classes to mentally-handicapped children] (Tez Numarası: 178389) [Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
Demircioğlu, G., & Kavgacı, G. (2020). Zihinsel yetersizliğe sahip öğrencilerin doğal ve yapay sesleri kaynağıyla ilişkilendirme düzeyleri. Sakarya University Journal of Education, 10(1), 29-52. http://dx.doi.org/ 10.19126/suje.550137
Eripek, S. (2011). Özel gereksinimli çocuklar ve özel eğitime giriş. A. Ataman içinde, Zihinsel yetersizliği olan çocuklar içinde (ss. 107-122). Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
Karasu, S. (2019). Özel eğitim öğrencilerine fen bilimleri dersinde duyu organları konusunun 5E yöntemi ile sunulmasının etkililiği.[The efficacy of presenti̇ng subject of sense organs with method 5E to speci̇al education students] (Tez Numarası: 579787) [Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
Kaya, G. (2016). Hafif düzey zihinsel yetersizliği olan öğrencilere fen bilimleri dersinde "canlı-cansız" kavramının öğretiminde sabit bekleme süreli öğretim yönteminin etkililiğinin incelenmesi. [Examining the efficiency of constant time delay procedure in teaching the concept of 'living and non-living' in science class to children with minor mental deficiency] (Tez Numarası: 448218) [Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
Knight, V.F., Spooner, F., Browder, D.M., Smith, B.R., Charles L., and Wood, C.L. (2013). Using systematic ınstruction and graphic organizers to teach science concepts to students with autism spectrum disorders and intellectual disability. Focus on Autism and Other Developmental Disabilities, 28(2), 115–126 https://doi.org/10.1177/1088357612475301
Knight, V.F., Smith, B.R., Spooner, F., and Browder, D. (2012). Using explicit instruction to teach science descriptors to students with autism spectrum disorder. Journal of Autism and Developmental Disorders, 42(3), 378-389. https://doi.org/10.1007/s10803-011-1258-1.
Kocadağ, T. (2009). İlköğretim 4. sınıf fen ve teknoloji dersinde interaktif eğitim yazılımları kullanımının kaynaştırma öğrencilerinin başarısına etkisi.[ The effect on the success of the usage of interactive educational software in science and technology lessons for year 4 students in primary school (Tez Numarası: 278307) [Yükse Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
Mastropieri, M., Scruggs, T., Boon, R., and Carter, K. (2001). Correlates of inquiry learning in science. Constructing concepts of density and buoyancy. Remedial and Special Education, 22, 130– 137. https://doi.org/10.1177/074193250102200301
Mastropieri, M.A., Scruggs, T.E., and Magnussen, M. (1999). Activities-Oriented scinece instruction for students with disabilities. Learning Disabilities Quartery, 22(4), 240-249. https://doi.org/10.2307/1511258
MEB (2008). Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezi zihinsel engelli bireyler destek eğitim programı. MEB Yayınları.
MEB. (2013). Fen bilimleri dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). https://ttkb.meb.gov.tr/www/ogretim-programlari/icerik/72
Melber, L. (2004). Inquiry for everyone: Authentic science experiences for students with special needs. Teaching Exceptional Children Plus,1(2).
Mete, P. (2016). Ortaokul özel alt sınıfta öğrenim gören zihinsel yeterszliğe sahip öğrencilere bazı maddelerin "sert-yumuşak" özelliklerinin doğrudan öğretim yöntemiyle öğretimi.[ Teaching the features of some matters - 'hard-soft'- through direct teaching method to intellectually disabled students in a special subclass of a middle school] (Tez Numarası: 442999) [Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
Öner, G. (2018). Zihinsel engelli öğrencilere fen bilimleri dersinde canlıların sınıfandırılmasının bilgisayar destekli bireyselleştirilmiş öğretim yöntemiyle öğretimin etkisi.[ The effectiveness of teaching classification of living things and plants unit through computer aided teaching method in science courses to mentally - handicapped children] (Tez Numarası: 528809) [Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
Özkan, Ş.Y., Öncül, N. ve Kaya, Ö. (2013). Effects of computer-based ınstruction on teaching emergency telephone numbers to students with intellectual disability. Education and Training in Autism and Developmental Disabilities, 48 (2), 200–217.
Salend, S.J. (1998). Using an activities-based approach to teach science to students with disabilities. Intervention in School and Clinic, 34(2), 67-72. https://doi.org/10.1177/105345129803400201
Scruggs, T. E., Mastropieri M.A., and Boon, R. (1998). Science education for students with disabilities: a Review of recent research. Studies in Science Education, 32(1), 21-44. https://doi.org/10.1080/03057269808560126
Sola-Özgüç, C., & C. A. (2016). Zihin yetersizliği olan ortaokul öğrencilerinin bulunduğu bir sınıfta öğretim etkinliklerinin teknoloji desteği ile geliştirilmesi. Eğitim ve Bilim, 41(188), 197-226. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2016.6691
Tekin-İftar, E. (2012). Tek denekli araştırmalar ve temel kavramlar. E. Tekin-İftar içinde, Eğitim ve davranış bilimlerinde tek denekli araştırmalar (s. 15-39). Türk Psikologlar Derneği Yayınları. Topbaş, S. (1998). Öğrenme güçlüğü gözlenenler. S. Eripek içinde, Özel eğitim (s. 55-72). Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
Tosun, İ. E. (2019). Özel eğitime gereksinim duyan bireylere yönelik bilgisayar destekli desteki STEM eğitiminin etkileri. [Influences of computer-basical stem education on special education students] (Tez Numarası: 602357) [Yüksek Lisans Tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
Türker, Ç., & Çifci-Tekinarslan, İ. (2020). Zihin yetersizliği olan öğrenciye fen bilimleri dersinde uygulanan tanılayıcı dallanmış ağaç tekniğinin etkililik ve verimliliklerinin incelenmesi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 20(1), 623-643. https://dx.doi.org/10.17240/aibuefd.2020.20.52925-638923
Villanueva M.G., Taylor J., Therrien W. and Hand B. (2012). Science education for students with special needs. Studies in Science Education,48(2), 187–215. https://dx.doi.org/10.1080/14703297.2012.737117
Yıkmış, A., & Varol-Özçakır, M. (2019). Zihin yetersizliği olan çocuklara hayvanların temel özelliklerinin kazandırılmasında doğrudan öğretim yöntemiyle sunulan kavram haritasının etkililiği. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(17), 71-90. https://dx.doi.org/10.29029/busbed.523309
Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.