Genel Eğitim Okulunda Özel Eğitim Öğretmeni Olmak: Çalışma Koşullarının İşe Yabancılaşmaya Etkisi

Giriş: Bu araştırmanın amacı, genel eğitim okullarında çalışan özel eğitim öğretmenlerinin çalışma koşullarının işe yabancılaşma düzeylerine etkisini ortaya çıkarmaktır. Özel eğitim sınıfları çalışma koşullarını diğer branşlardan ayıran noktalar teneffüslerden yararlanma şekilleri, her bir sınıfta iki öğretmenin görevli olması, özel fiziki düzenlemelere ve materyale ihtiyaç duyulması gibi özel koşullar olarak aktarılmıştır. Yöntem: Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden fenomenoloji deseni kullanılmıştır. Araştırma verileri yarı yapılandırılmış görüşme tekniği ile toplanmış, verilerin analizi betimsel analiz tekniğiyle yapılmıştır. Araştırmaya 2019-2020 eğitim öğretim yılında Diyarbakır il merkezinde görev yapan 20 özel eğitim öğretmeni katılmıştır. Çalışma grubu kartopu ve ölçüt örneklem yöntemleriyle belirlenmiştir. Bulgular: Araştırma bulguları incelendiğinde öğretmenlerin yoğun şekilde işe yabancılaşma yaşadıkları ortaya çıkmıştır. Özel eğitim öğretmenlerinin en fazla yalıtılmışlık boyutunda, en az anlamsızlık boyutunda işe yabancılaşma yaşadıkları söylenebilir. Çalışma koşullarının özel eğitim öğretmenlerinin işe yabancılaşma yaşamalarında etkisi olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Tartışma: Özel eğitim öğretmenlerinin çalıştıkları kurumlarda kendilerini mutsuz, yalnız ve dışlanmış hissettikleri, kimsenin kendilerini anlamadığı bir ortamda çalışmak zorunda kaldıkları, yöneticilerinden gerekli desteği alamayacaklarına inandıkları, sınıf içinde yetki karmaşası yaşadıkları, örgüt kurallarına uymada sıkıntı yaşadıkları anlaşılmaktadır. Dolayısıyla işe yabancılaşmanın birçok belirtisini yaşadıkları saptanmıştır. Öğrencilerin bakım sorumluluğunun öğretmenlerden alınması için destek personel ihtiyacının karşılanması ve özel eğitim öğretmenlerinin meslektaşları ile eşit şartlarda çalışmasının sağlanması önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Yabancılaşma, işe yabancılaşma, özel eğitim, özel eğitim öğretmeni, çalışma koşulları.

Being a Special Education Teacher in a General Education School: Effect of Working Conditions on Work Alienation

Introduction: The purpose of this study is to find the effect of working conditions of special education teachers, who work in general education schools, on the work alienation levels. The issues that differentiate the working conditions of special education classes from others are various special conditions, such as the way break times are used, the requirement to have two teachers in a class and the needs to have special physical materials and arrangements. Method: Phenomenology pattern, one of qualitative research methods, was used in the study. Study data were collected through semi-structured interview technique and the data were analyzed through descriptive analysis technique. 20 special education teachers working in the city center of Diyarbakır during 2019-2020 academic year participated in the study. The study group was determined through snowball and criterion sampling methods. Findings: When the study findings were examined, it was found that the teachers have intensive amount of work alienation. It can be claimed that special education teachers are experiencing alienation in isolation level at most and senselessness level at least. It was concluded that working conditions have an effect on work alienation of special education teachers. Discussion: It is understood that special education teachers feel themselves unhappy, alone and isolated in the organizations they work, they are required to work in an environment, where no one understands them, they believe that they will not receive the support they need from their managers, they experience a conflict of authority within the class and they have problems in following the rules of organization. Thus, it was found that they experience many symptoms of work alienation. It is recommended to hire supporting staff to takeover the responsibility of care of students from these teachers and ensure that special education teachers work under the same conditions with their colleagues.

Keywords:

Alienation, work alienation, special education, special education teacher, working conditions,

PDF

___

Abaslı, K. (2018). Örgütsel Dışlanma, İşe Yabancılaşma ve Örgütsel Sinizm İlişkisine Yönelik Öğretmen Görüşleri [Teachers’ Opınıons On The Relatıonshıp Among Organızatıonal Ostracısm, Work Alıenatıon And Organızatıonal Cynıcısm]. [Yayınlanmamış Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü]. http://www.openaccess.hacettepe.edu.tr:8080/xmlui/handle/11655/5264
Akçamete, G. & Kaner, S. & Sucuoğlu, B. (2001). Öğretmenlerde Tükenmişlik İş Doyumu ve Kişilik [Burnout, job satisfaction and personality]. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Akyıldız, H., & Dulupçu, M.A. (2003). Kavramsal ve Diyalektik Süreç Olarak Yabancılaşma [Allienation As Conceptional And Dialectical Process]. Süleyman Demirel Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. Cilt. 8. Sayı. 3, 27-48. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sduiibfd/issue/20844/223452
Başaran, İ. E. (1998). Yönetimde İnsan İlişkileri: Yönetsel Davranış [Human Relations in Management: Managerial Behavior]. Ankara : Nobel Yayınları
Billingsley, B., Carlson, E. and Klein, S.; “The Working Conditions and Induction Support of Early Career Special Educators”, Exceptional Children, Vol. 70, April, 2004, pp. 333-347. https://doi.org/10.1177/001440290407000305
Boz, M. (2014). Eğitim Örgütlerinde İşe yabancılaşma ve Öfke İlişkisi (Şişli Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi) [ The Relationship between Work Alienation and Anger in Educational Organizations (Şişli Technical and Industrial Vocational High School)] (Tez Numarası:383919) [Bahçeşehir Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü]. İstanbul.
Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., ve Demirel, F. (2008). Bilimsel Araştırma Yöntemleri [Scientific Research Methods]. Ankara: Pegem Akademi.
Cancio, Edward J., Larsen, R., Mathur, Sarup R., Estes, Mary B., Johns, B. and Chang, M.; “Special Education Teacher Stress: Coping Strategies”, Education and Treatment of Children, Vol. 41, November, 2018, pp. 457-481. doi:10.1353/etc.2018.0025.
Clark, J. P. (1959). Measuring Alienation Within a Social System. American Sociological Review, 24(6), 849-852. https://doi.org/10.2307/2088574
Conley, S. and You, S.: “Key İnfluences on Special Education Teachers’ İntentions to Leave: The Effects of Administrative Support and Teacher Team Efficacy in a Mediational Model”, Educational Management Administration & Leadership, Vol. 45, Issue 3, 2017, p. 521-540. https://doi.org/10.1177/1741143215608859
Çalışır, İ. (2006). İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin İşe Yabancılaşması (Bolu ili örneği) [Alienation of Primary School Teachers from Work (Example of Bolu Province)]. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü], Bolu.
Demirel- Yazıcı, S. (2019). Algılanan Örgüt İkliminin İşe Yabancılaşma ile İlişkisi (Milli Eğitim Bakanlığı Örneği) [The Relationship between Perceived Organizational Climate and Work Alienation (Example of the Ministry of National Education)]. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü]. Ankara.
Elma, C. (2003). İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin İşe Yabancılaşması [Work Alienation of Primary School Teachers]. [Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü]. Ankara.
Ergil, D. (1980). Siyasal Yabancılaşma Açısından Seçime Katılma [Participation in the Election in Terms of Political Alienation]. Ankara: AÜSBF Yayınları.
Erjem, Y. (2005). Eğitimde Yabancılaşma Olgusu ve Öğretmen: Lise Öğretmenleri Üzerine Sosyolojik Bir Araştırma[The Phenomenon of Alienation in Education and the Teacher: A Sociological Research on High School Teachers]. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(4), 315-417. https://dergipark.org.tr/en/pub/tebd/issue/26122/275175
Girgin, G. & Baysal, A. (2005). Zihinsel Engelli Öğrencilere Eğitim Veren Öğretmenlerin Mesleki . Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi , 18 (18) , 1-10 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/pauefd/issue/11125/133045
Glesne, C. (2015). Nitel Araştırmaya Giriş [Introduction to Qualitative Research]. Ankara: Anı Yayıncılık.
Hoşgörür, V. (1997). Eğitim İşgörenlerinin Örgütsel Tutumları (Samsun İli Merkez Ortaöğretim Okulları Örneği) [Organizational Attitudes of Education Employees (Samsun Province Central Secondary Schools Example)]. [Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü]. Ankara.
Kartal, M. (2019). Öğretmenlerin Öz -Yeterlilik İnançları İle İşe Yabancılaşmaları Arasındaki İlişki [The Relationship Between Teachers' Self-Efficacy Beliefs and Work Alienation]. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kütahya Dumlupınar Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü]. Kütahya.
Kasapoğlu, S. (2015). İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin İşe Yabancılaşma Düzeyleri İle Örgütsel Adalet Algıları Arasındaki İlişki [The Relationship Between Work Alienation Levels of Primary School Teachers and Perceptions of Organizational Justice]. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü]. İstanbul.
Kazoğlu, M. A. (2014). Öğretmenlerin Örgütsel Yıldırma ve İşe Yabancılaşma Algıları Arasındaki İlişki [The Relationship Between Teachers' Perceptions of Organizational Mobbing and Work Alienation]. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Harran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü]. Şanlıurfa.
Keser Özmantar, Z.(2018). Beycioğlu, K.& Özer, N. & Kondakçı, Y. (Ed.). Eğitim Yönetiminde Araştırma [Research in Educational Administration]. Ankara: Pegem Yayıncılık.
Köse, Ö. (2018). İlkokul Sınıf Öğretmenlerinin İşe Yabancılaşma Düzeyleri: Karaman Örneği [Work Alienation Levels of Primary School Classroom Teachers: The Case of Karaman]. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü]. Karaman.
Marshall, G. (1999). A Dictionary of Sociology (Çeviri: Akınhay, O. ve Kömürcü, D.). Ankara: Bilim ve Sanat Kitabevi.
Mottaz, C. J. (1981). Some Determinants of Work Alienation. The Sociological Quarterly, 22(4), 515-529. https://doi.org/10.1111/j.1533-8525.1981.tb00678.x
Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği. (2018). T. C. Resmi Gazete [T. C. Official Gazette], 30471, 7 Temmuz 2018.
Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri [Qualitative research and evaluation methods] (M. Bütün ve S. B. Demir, Çev. Ed.). Ankara: Pegem Akademi.
Schlichte, J., Merbler, J. and Yssel, N.; “Pathways to Burnout: Case Studies in Teacher Isolation and Alienation”, Preventing School Failure, Vol. 50, October, 2005, pp. 35-40. DOI: 10.3200/PSFL.50.1.35-40
Seeman, M. (1959). On The Meaning of Alienation. American Sociological Review, 24(6), 783-791. https://doi.org/10.2307/2088565
Shoho, Alan R., Katim, David S.; “The Alienation of Special Education Teachers”, ERS Spectrum, Vol. 16, Fall, 1998, pp. 18-23.
Sidorkin, AM. (2004). In the Event of Learning: Alienation and Participative Thinking in Education, Educational Theory, 54(3), 251-262. https://doi.org/10.1111/j.0013-2004.2004.00018.x
Şimşek, H. & Yıldırım, A. (2005). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri [Qualitative research methods in the social sciences]. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Tutar, H. (2010). İşgören Yabancılaşması ve Örgütsel Sağlık İlişkisi: Bankacılık Sektöründe Bir Uygulama [The Relationship between Employee Alienation and Organizational Health: An Application in the Banking Sector]. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 65(1): 174-204. DOI: 10.1501/SBFder_0000002149
Ünsal, Y. (2018). Eğitim Örgütlerinde Sergilenen Hizmetkâr Liderlik Rollerinin Öğretmenlerin Örgütsel Yabancılaşmasına Etkisi [The Effect of Servant Leadership Roles Exhibited in Educational Organizations on Teachers' Organizational Alienation]. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Harran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü]. Şanlıurfa.
Yıldırım, A. (1999). Nitel Araştırma Yöntemlerinin Temel Özellikleri ve Eğitim Araştırmalarındaki Yeri ve Önemi [Basic Characteristics of Qualitative Research Methods and Their Place and Importance in Educational Research]. Eğitim ve Bilim. 23(112), 7-17. http://213.14.10.181/index.php/EB/article/view/5326
Yılmaz, S. & Sarpkaya, P. (2009). Eğitim Örgütlerinde Yabancılaşma ve Yönetimi [Alienation and Its Management in Educational Organizations]. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(2), 314-332. : http://www.insanbilimleri.com