Serap NAZLI, Semra KİYE, Orhan YONCALIK, Aslı AŞÇIOĞLU ÖNAL, Nesime CAN, Elif Gülçin ÇELİK ATEŞ

Rehberlik ve Araştırma Merkezleri Rehberlik Hizmetleri Bölümünün İşlevselliğinin İncelenmesi

Okul Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik (PDR) hizmetlerinde 70 yıllık geçmişi bulunan Rehberlik ve Araştırma Merkezi’nin (RAM) önemli bir konumu vardır. 2018-2019 Eğitim- Öğretim yılında RAM’ların sayısı 240 olmuştur. RAM’lar iki ana bölümde (Rehberlik Hizmetleri Bölümü ve Özel Eğitim Hizmetleri Bölümü) hizmet sunmaktadır. Bu araştırmanın amacı, RAM Rehberlik Hizmetleri Bölümü’nün yapısının işlevselliğini RAM’larda görev yapmakta olan rehber öğretmenlerin algılarına göre araştırmaktır. Araştırma karma modelde yürütülmüştür. RAM’larda görev yapan gönüllü 231 rehber öğretmenden nicel, 27 rehber öğretmenden nitel veri toplanmıştır. Veri toplama aracı olarak RAM Rehberlik Hizmetleri Bölümü Durum Tespiti Anketi ve yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Elde edilen nicel verilerin sıklık ve yüzdeleri hesaplanmış, nitel veriler ise tematik analiz yöntemiyle analiz edilmiştir. RAM Rehberlik Hizmetleri Bölümü’nde görev yapan rehber öğretmenlere göre RAM’ların mevcut yapısı ile sorumlu oldukları bölgenin gereksinim ve isteklerini karşılayamadığı, “özel eğitim merkezi” olarak algılandığı, RAM Rehberlik Hizmetleri Bölümü’nün işlevsel olmadığı, nicelik-nitelik olarak yeterli personel atanmadığı, personel yetersizliğine karşın Milli Eğitim Bakanlığı’nın (MEB) verdiği 12 görevden yedisinin yerine getirildiği belirlenmiştir. RAM Rehberlik Hizmetleri Bölümü ile okul rehberlik servisleri arasında orta düzeyde etkileşim bulunduğu, okullarda çalışan rehber öğretmenlerin RAM’lardan özel eğitim alanı ile ilgili destek isteminde bulundukları daha işlevsel RAM’lar için çalışanlara hizmet içi eğitim verilmesi, özlük haklarının iyileştirilmesi, nicelik-nitelik olarak personel sayısının artırılması ve RAM Rehberlik Hizmetleri Bölümü’nün görev tanımının yeniden düzenlenmesinin önerildiği belirlenmiştir.

Investigation of Functionality of Guidance and Research Centers Guidance Services Department

Guidance and Research Center (GRC), which has a history of 70 years, has an important position in School Psychological Counseling and Guidance services. The number of GRCs was 240 in the 2018-2019 academic year. GRCs provide services in two main sections (Guidance Services Section and Special Education Services Section). This research aims to investigate the functionality of the GRC Guidance services department according to the perceptions of the guide teachers working in the GRCs. The research was conducted in a mixed model. A questionnaire was applied to 231 counselors from 240 GRCs and 27 counselors were interviewed. GRC Guidance Services Department Assesment Questionnaire and semi-structured interview form were used as data collection tools. Frequency and percentages of the data were presented, and thematic analysis was conducted on the data. The results show that according to the guidance teachers working in the GRC the GRCs fall short in meeting the needs of the regions. In addition, the authorities perceive GRCs as special education rehabilitation centers. It was seen that the GRC Guidance services department suffers from a lack of staff but despite this, seven of the 12 job descriptions provided by the Ministry of National Education are fulfilled. Finally, in-service trainings, improvement of personal rights, increasing the number of personnel in terms of quantity and quality, and revising the mission statement of the GRC Guidance services departments are highly recommended.

Keywords:

Guidance and research centers, school counseling, school counseling services, guidance services assessment, school counselors,

PDF

___

Aaron, L. (2004). Confusion regarding school counselor functions: School leadership impacts role clarity. Education, 124(3), 552-559. http://journals825.home.mindspring.com/csj/html adresinden erişilmiştir.
Akçamete, G. (2001). Rehberlik araştırma merkezi elemanlarının özel eğitim hizmetleri yönetmeliğine ilişkin beceri ve görüşlerinin değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış Araştırma Raporu).
Ametea, E. S., and Clark, M.A. (2005). Changing schools, changing counselors: A qualitative study of school administrators' conceptions of the school counselor role. Professional School Counseling, 9(1), 16-27. doi: 10.1177/2156759X0500900101
Ayas, T. ve Pişkin, M. (2011). Lise öğrencileri arasındaki zorbalık olaylarının cinsiyet, sınıf düzeyi ve okul türü bakımından incelenmesi. İlköğretim Online, 10(2), 550-568. http://ilkogretimonline.org.tr/index.php/io/article/view/1602/1438 adresinden erişilmiştir.
Başaran, M. (2008). İlköğretim okullarındaki yönetici ve sınıf rehber öğretmenlerinin psikolojik danışma ve rehberlik faaliyetlerinden beklentileri. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir (Tez No. 220532).
Braun, V., and Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77-101. doi: 10.1191/1478088706qp063oa
Büyüköztürk, Ş., Kılıç- Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
Creswell, J. W. (2012). Educational research: Planning, conducting, and evaluating quantitative and qualitative research. (4th ed.). Upper Saddle River, NJ: Pearson Education.
Çetin, S. (2016). İlkokul öğrencilerinin okul psikolojik danışma ve rehberlik servisine ilişkin görüşleri (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir (Tez No. 423542).
Dollarhide, C. T. (2003). School counselors as program leaders: Applying leadership contexts to school counseling. Professional School Counseling. 6(5), 304-308. http://www.jstor.org/stable/42732447 adresinden erişilmiştir.
Ercan, H., Türkmen, M., Karaman, N. ve Çok, F. (2011, Ekim). Ergenlerde riskli davranışlar, koruyucu faktörler ve risk faktörleri. XI. Ulusal Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Kongresi. Ege Üniversitesi, İzmir. https://www.pegem.net/akademi/kongrebildiri_detay.aspx?id=133659 adresinden erişilmiştir.
Fitch, T. J., and Marshall, J. L. (2004). What counselors do in high-achieving schools: A study on the role of the school counselor. Professional School Counseling. 7(3), 172-177. http://www.schoolcounselor.org adresinden erişilmiştir.
Güler, N., Güler, G., Ulusoy, H. ve Bekar, M. (2009). Lise öğrencileri arasında sigara, alkol kullanımı ve intihar düşüncesi sıklığı. Cumhuriyet Tıp Dergisi, 31(4), 340- 345. http://dergipark.gov.tr/download/article-file/47624 adresinden erişilmiştir.
Gürbüz, S. F. ve Bozgeyikli, H. (2014). Rehberlik ve araştırma merkezlerinde çalışan rehber öğretmenlerin özel eğitimde rehberlik ve psikolojik danışmaya yönelik öz yeterlik algısının incelenmesi. Türkiye Sosyal Politika ve Çalışma Hayatı Araştırmaları Dergisi, 4(6), 79-99. https://dergipark.org.tr/tr/download/articlefile/210704 adresinden erişilmiştir.
İçtüzer, E. ve Nazlı, S. (2018, Mart). Liselerde psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinin değerlendirilmesi. Uluslararası Eğitim ve Bilim Kongresi. Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon
Kağan, M. (2010). Ankara ilindeki devlet ve özel ilköğretim okulları ile rehberlik ve araştırma merkezlerinde çalışan rehber öğretmenlerin iş doyumlarının incelenmesi. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1), 39-55. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/67595 adresinden erişilmiştir.
Karaköse, B. ve Bozgeyikli, H. (2012). Örgütsel bağlılık ve çalışma yaşamı kalitesi arasındaki ilişki: rehberlik ve araştırma merkezlerinde çalışan personel üzerine bir çalışma. Emek ve Toplum Dergisi, 1(2), 164-180. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/84775 adresinden erişilmiştir.
Kepçeoğlu, M. (1988). Psikolojik danışma ve rehberlik (3. Baskı). Ankara: Kadıoğlu Matbaası.
Koç, Z. (1998). Rehberlik ve araştırma merkezlerinde görev yapan rehber öğretmenlerin iş doyumlarının bazı değişkenlere göre incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden erişilmiştir (Tez No. 73968).
Kuzgun,Y. (1988). Rehberlik ve psikolojik danışma. Ankara: ÖSYM Yayınları 9.
Lee, C. C. (2005). Urban school counseling: Context, characteristics, and competencies. Professional School Counseling, 8(3), 184-188. http://www.jstor.org/stable/42732457 adresinden erişilmiştir.
Lincoln, Y. S., and Guba, E. G. (2013). The Constructivist Credo. California: Left CoastPress.
Ulusal Meslek Standartlarına Dair Tebliğ (2017a). Psikolojik danışman, seviye 6. Resmi Gazete, 30227, 01.11.2017, (Mükerrer).
Ulusal Meslek Standartlarına Dair Tebliğ (2017b). Okul psikolojik danışmanı, seviye 7. Resmi Gazete, 30227, 01.11.2017, (Mükerrer).
Merriam, S. B. (2015). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber [Qualitative research a guide to design and practice] (S. Turan, Çev.). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık. (2009).
Milli Eğitim Bakanlığı Rehberlik ve Araştırma Merkezleri Yönetmeliği (1968). Resmi Gazete, 12864. 31.01.1968. https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/12814.pdf adresinden erişilmiştir.
Millî Eğitim Bakanlığı Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Yönetmeliği (2001). Resmi Gazete, 24376, 16.04.2001. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2001/04/20010417.htm adresinden erişlmiştir.
Millî Eğitim Bakanlığı Özel eğitim hizmetleri yönetmeliği. Resmi Gazete, 26184, 31.05.2006. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2006/05/20060531-2.htm adresinden erişilmiştir.
Milli Eğitim Bakanlığı (2016). PISA 2015 Ulusal raporu. http://odsgm.meb.gov.tr/test/analizler/docs/PISA/PISA2015_Ulusal_Rapor.pdf adresinden erişilmiştir.
Millî Eğitim Bakanlığı Rehberlik Hizmetleri Yönetmeliği. Resmi Gazete, 30236, 10.11.2017. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/11/20171110-2.htm adresinden erişilmiştir.
Millî Eğitim Bakanlığı (2018). Rehberlik ve araştırma merkezi kılavuzu. Özel Eğitim Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü Rehberlik Hizmetleri Dairesi Başkanlığı. https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2018_01/17234231_ram_kilavuzu_ 2018.pdf adresinden erişilmiştir.
Millî Eğitim Bakanlığı (2019a). Milli eğitim bakanlığı öğretim programlarını izleme ve değerlendirme sitesi. http://mufredat.meb.gov.tr/Programlar.aspx. adresinden erişilmiştir.
Millî Eğitim Bakanlığı (2019b). Genel müdürlüğümüz ile UNİCEF işbirliğinde yürütülmekte olan RAMKEG projesi kapsamında uyum eğitimleri başladı. https://orgm.meb.gov.tr/www/icerik/1204 adresinden erişilmiştir.
Millî Eğitim Bakanlığı (2019c). 2023 Eğitim Vizyonu. https://2023vizyonu.meb.gov.tr adresinden erişilmiştir.
Millî Eğitim Bakanlığı (2020). RAMKEG proje tanımlama belgesi. Özel Eğitim Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü. https://orgm.meb.gov.tr/www/rehberlik-ve-arastirma-merkezlerinin-kapsayiciegitim-hizmetleri-sunma-acisindan-kapasitelerinin-guclendirilmesiramkeg/icerik/1259 adresinden erişilmiştir.
Myrick, R. D. (1997). Developmental guidance and counseling: A practical approach (Third edition). Minneapolis: Educational Media Corporation.
Nazlı, S. (2007). Psikolojik danışmanların değişen rollerini algılayışları. BAÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 10(18), 1-17. https://dergipark.org.tr/tr/download/articlefile/863629 adresinden erişilmiştir.
Öngören, B., Sarıefe, H. ve Balcı, Y. (2017). Ergenlerde riskli davranışların sosyal açıdan incelenmesi. The Journal of Academic Social Science Studies, 62, 333- 347. doi: 10.9761/JASSS7294
Özak, H., Vural, M. ve Avcıoğlu, H. (2008). Rehberlik ve araştırma merkezi müdürlerinin gönderme, tanılama, yerleştirme, izleme ve değerlendirmeye ilişkin görüş ve önerileri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 189-206. https://dergipark.org.tr/tr/pub/aibuefd/issue/1492/18048 adresinden erişilmiştir.
Patton, M. Q. (2002). Qualitative research and evaluation methods (3rd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
Polat, C. (2007). İlköğretim okulları sekizinci sınıf öğrencilerinin okul psikolojik danışma ve rehberlik servisinden yararlanma düzeylerinin belirlenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adesinden erişilmiştir (Tez No. 206570).
Şahin, E. (2006). Ortaöğretim rehberlik çalışmalarının üniversitedeki alan seçimine etkisi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi) https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adesinden erişilmiştir (Tez No. 189058).
Şahin, C. ve Pehlivan, G. (2006). Kırşehir rehberlik ve araştırma merkezi özel eğitim bölümünde incelenen öğrencilerin çeşitli değişkenlere göre nitelikleri. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(1), 175-189. https://kefad.ahievran.edu.tr/InstitutionArchiveFiles/f44778c7-ad4a-e711-80ef00224d68272d/d1a3a581-af4a-e711-80ef0224d68272d/Cilt7Sayi1/JKEF_7_1_2006_175_189.pdf adresinden erişilmiştir.
Tan, H. (2000). Psikolojik danışma ve rehberlik. Ankara: Alkım Yayınevi.
Telef, B. B. (2014). Ergenlerde olumlu ve olumsuz duygular ile riskli davranışlar arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 22(2), 573-590. doi: 10.13140/RG.2.1.2938.7369
Terzi, Ş., Ergüner-Tekinalp, B. ve Leuwerke, W. (2011). Psikolojik danışmanların okul psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri modeline dayalı olarak geliştirilen kapsamlı gelişimsel rehberlik programını değerlendirmeleri. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 1(1), 51-60. https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/110993/mod_resource/content/0/M ak-KGRP%20%C5%9E.%20Terzi%20pdf.pdf adresinden erişilmiştir.
Tiryakioğlu, Ö. (2009). Rehberlik ve araştırma merkezi müdürlerinin özel eğitim bölümünün sorunlarını algılamaları (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adesinden erişilmiştir (Tez No. 241594).
Tuzgöl-Dost, M. ve Keklik, İ. (2012). Alanda çalışanların gözünden psikolojik danışmanlık ve rehberlik alanının sorunları. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(23), 389-407. https://dergipark.org.tr/tr/pub/maeuefd/issue/19396/206064 adresinden erişilmiştir.
Tuzgöl-Dost, M. ve Keklik, İ. (2014). Sürekli kaygı, umutsuzluk ve benlik saygısının ergenlerin riskli davranışlarını yordama gücü. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 13(51), 195-208. doi: 10.17755/esosder.89538
TÜİK (2018). Güvenlik Birimlerine Getirilen veya Gelen Çocuklar. Haber Bülteni, 27609,01.08.2018.https://tuikweb.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=27609 adresinden erişilmiştir.
Vaismoradi, M., Turunen, H., and Bondas, T. (2013). Content analysis and thematic analysis: Implications for conducting a qualitative descriptive study. Nursing and Health Sciences, 15(3), 398-405. doi: 10.1111/nhs.12048. Epub 2013 Mar 11. PMID: 23480423.
Yağcı, N. (2007). Ortaöğretim kurumlarında görev yapan rehber öğretmenlerin ortaögretim öğrencilerinin yönlendirilmesi üzerindeki etkisi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden erişilmiştir (Tez No. 241594).
Yeşilyaprak, B. (2009). Türkiye’de psikolojik danışma ve rehberlik alanının geleceği: Yeni açılımlar ve öngörüler. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 42(1), 193-213. https://app.trdizin.gov.tr/dokumangoruntule?ext=pdf&path=CrnWZGRsXTjRjLjWxD978OSUAL2jXitizhVYmCx NvH7cFazGJdEgfXGxbaID4hzYHDZLBOY8B5hfSI7Y7jCX9KkpgewDxMm4hOVg97sZVwZKXqJWaTBAeiLFQvBmk21wM0qZ1rtM7ielsNC7BO7CA6i3evIeIDghWOTTnfiNycFFSzJFu0dyZ0VWChcK5SaaBEDgIDK0eUh5iQsZh1PoNE7lgfuk1iotbpA 9yrDg=&contentType=application/pdf adresinden erişilmiştir.