ANA HATLARIYLA ÇİFT MECLİS SİSTEMİ

Bir devlet, yasama, yürütme ve yargı olmak üzere üç temel organdan oluşmaktadır. Devlet iktidarının kontrolsüz bir biçimde kullanılmasının engellenebilmesi açısından bu üç organın eşit güçte olması ideal bir durumdur ancak herkes için geçerli kurallar koyması ve üyelerinin halk tarafından seçilmesi dolayısıyla çok güçlü bir kurumsal meşruiyete sahip olması gibi nedenlerden ötürü yasama organı temel devlet organları arasında özel bir yere sahiptir. Yasama organının böylesi büyük bir güce sahip olması ve bu gücün insan hakları açısından potansiyel bir tehdit teşkil etmesi, yasama organının kuruluşuna ilişkin temel esasların neler olması gerektiği sorusuna büyük önem kazandırmaktadır. Bir parlamentonun kaç meclisten oluşması gerektiği de yasama organının kuruluşuna ilişkin söz konusu temel sorunlardan birisidir. Bir parlamentonun onlarca farklı meclisten oluşması teorik olarak mümkünse de dünya genelinde yasama organlarının oluşumuna ilişkin olarak iki temel sistem uygulanmaktadır. Bunlar: parlamentonun tek meclisten oluştuğu tek meclis sistemi ve iki farklı meclisten oluştuğu çift meclis sistemidir. Nitekim, ülkemizde de hem tek meclis hem de çift meclis sistemleri dönem dönem uygulanmıştır. Makalemizde ise çift meclis sistemi ana hatları itibariyle açıklanmış ve konuya ilgi duyanların temel düzeyde bilgi edinebilmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Yasama Organı, Parlamento, Çift Meclis Sistemi, Birinci Meclis, İkinci Meclis

A Brief Outline of Bicameralism

A state consists of three main organs, namely the legislature, the executive and the judiciary. In order to prevent unrestricted use of state power, it is ideal for these three organs to be equal in strength, but the legislature has a special place among the main state organs due to the fact that it sets the rules that apply to everyone and has a very strong institutional legitimacy due to the election of its members by people. The fact that the legislature has such great power and that this power poses a potential threat to human rights gives a great importance to the question of what should be the basic principles for the establishment of the legislature. How many chambers a parliament should consist of is also one of the main problems regarding the establishment of the legislature. Although it is theoretically possible for a parliament to consist of tens of different chambers, two basic systems are applied worldwide regarding the formation of legislative bodies. These are the unicameral system, where the parliament consists of a single chamber, and the bicameral system, where the parliament consists of two different chambers. As a matter of fact, both unicameral and bicameral systems have been applied from time to time in our country. In this article, the bicameral system is explained in terms of its general principles and it is aimed that those who are interested in the subject can obtain basic information.

Keywords:

Legislative Branch, Parliament, Bicameralism, Lower House, Upper House,

PDF

___

Ağaoğulları, Mehmet Ali. “Aydınlanma: Düşünceler Yumağı”. İç. Batı’da Siyasal Düşünceler. Ed. Mehmet Ali Ağaoğulları. 517-540. İstanbul: İletişim Yayınevi, 2015.
Ahmad, Feroz. Demokrasi Sürecinde Türkiye. Çev. Ahmet Fethi. İstanbul: Hil Yayınevi, 2020.
Anayurt, Ömer. Anayasa Hukuku Genel Kısım. Ankara: Seçkin Yayınevi, 2018.
Anayurt, Ömer. Anayasa Hukuku. Ankara: Seçkin Yayınevi, 2019.
Arsel, İlhan. “Çift Meclis Sisteminin Memleketimizde Tatbiki Hususunda Bazı Düşünceler”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 11, no. 3 (1954): 60-104.
Arsel, İlhan. “Çift Meclis Sisteminin Memleketimizde Tatbiki Hususunda Bazı Düşünceler”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 12, no. 3 (1955): 59-99.
Arslan, Rıza. Demokratik Yönetim Sistemleri. Bursa: Dora Yayınevi, 2015.
Atar Yavuz. “Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Hukuki Rejimi ve Anayasallık Denetimi”. Anayasa Yargısı Dergisi 36, no. 1 (2019): 241-259.
Atar, Yavuz. Türk Anayasa Hukuku. Ankara: Seçkin Yayınevi, 2018.
Aydın, Suavi ve Yüksel Taşkın. 1960’tan Günümüze Türkiye Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınevi, 2018.
Bakırcı, Fahri, Ömer Faruk Gençkaya, Ozan Ergül, Abbas Kılıç, Gündüz Alp Aslan, Salim Işık ve İsmail Yüksel. Parlamento Hukukuna Giriş. Ankara: Lykeion Yayınevi, 2020.
Barın, Taylan. Anayasa Yargısının Demokratik Meşruiyeti. İstanbul: On İki Levha Yayınevi, 2016.
Baş, Sezgin ve Nisa Özcan. “Avrupa ve Ortadoğu Uygulamaları Perspektifinden Çift Meclis Sisteminin Türkiye Açısından Uygulanabilirliği”. Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 12, no. 1 (2022): 203-236.
Baş, Sezgin. Türk Anayasa Hukukunda Yasama İşlemleri Teorisi ve Parlamento Kararları. İstanbul: On İki Levha Yayınevi, 2016.
Bilgin, Murat ve Hüdai Şencan. “Kongrenin Denetim Araçları”. İç. ABD Kongresinde Yasama, Denetim ve Bütçe Süreçleri. Ed. Semra Gökçimen. 177-209. Ankara: TBMM Basımevi, 2019.
Bilgin, Murat. “Parlamenter Sistemin Doğduğu Ülke: İngiltere”. İç. Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri: Parlamenter Sistem. Ed. Semra Gökçimen. 183-229. Ankara: TBMM Basımevi, 2017.
Bilir, Faruk ve Murat Yanık. Sorularla Anayasa Hukuku. İstanbul: Der Yayınevi, 2013.
Birand, Mehmet Ali, Can Dündar ve Bülent Çaplı. 12 Mart. İstanbul: Can Yayınevi, 2016.
Birler, Ömür. “Liberalizm”. İç. Siyaset Bilimi. Ed. Gökhan Atılgan ve E. Attila Aytekin. 299-313. İstanbul: Yordam Yayınevi, 2018.
Candan, Kadir, Mehmet Solak ve Murat Bilgin. Dünyada Seçim Sistemleri. Ankara: TBMM Yayınevi, 2020.
Candan Kadir. “1989 Sonrası Doğu Bloku Ülkelerinde Demokratikleşme Süreci: Polonya Cumhuriyetinde Yarı-Başkanlık Sisteminin Dönüşümü”. İç. Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri: Yarı-Başkanlık Sistemi. Ed. Semra Gökçimen. 103-181. Ankara: TBMM Yayınevi, 2017.
Candan, Kadir. “Koalisyon Kültürüne Dayalı Bir Parlamenter Sistem Örneği: Almanya Federal Cumhuriyeti”. İç. Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri: Parlamenter Sistem. Ed. Semra Gökçimen. 33-98. Ankara: TBMM Yayınevi, 2017.
Cevizci, Ahmet. Felsefenin Kısa Tarihi. İstanbul: Say Yayınevi, 2017.
Dahl, Robert. Demokrasi Üzerine. Çev. Betül Kadıoğlu. Ankara: Phoenix Yayınevi, 2017.
Dede, Kadir. “Anayasal Yargının Demokratik Meşruiyeti: Eleştiri ve Yanıtlar Üzerine Bir Değerlendirme”, Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi 4, no. 1 (2014): 125-148.
Dinçkol, Bihterin. “İngiltere’de Parlamenter Monarşinin Erken Dönemi”. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 27, no. 2 (2021): 877-897.
Duverger, Maurice. Siyasal Rejimler. Çev. Teoman Tunçdoğan. İstanbul: İletişim Yayınevi, 1994.
Erdem, Kasım. “Anayasal Organlar ve Kuvvetler Ayrılığı”. İç. ABD Kongresinde Yasama, Denetim ve Bütçe Süreçleri. Ed. Semra Gökçimen. 1-13. Ankara: TBMM Basımevi, 2019. Erdoğan, Mustafa. Anayasal Demokrasi. Ankara: Siyasal Yayınevi, 2010.
Eroğul, Cem. Anayasayı Değiştirme Sorunu. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, 1974.
Gökberk, Macit. Felsefe Tarihi. İstanbul: Remzi Yayınevi, 2019.
Göze, Ayferi. Liberal Marxiste Faşist Nasyonal Sosyalist ve Sosyal Devlet. İstanbul: Beta Yayınevi, 2016.
Gözler, Kemal. “Cumhurbaşkanlığı Sistemi Mi, Başkanlık Sistemi Mi, Yoksa Neverland Sistemi Mi”. İç. Elveda Anayasa. Ed. Kemal Gözler. 43-80. Bursa: Ekin Yayınevi, 2017.
Gözler, Kemal. “Elveda Kuvvetler Ayrılığı, Elveda Anayasa”. İç. Elveda Anayasa. Ed. Kemal Gözler. 13-27. Bursa: Ekin Yayınevi, 2017.
Gözler, Kemal. “İngiltere’de Parlamento Nasıl ve Neden Ortaya Çıktı: Mali Hukukun Anayasa Hukukundan Eskiliği Üzerine Bir Deneme”. İç. Prof. Dr. Mualla Öncel’e Armağan. Cilt 1. 365-374. Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 2009. (www.anayasa.gen.tr/mali-hukuk.htm) (Erişim Tarihi: 15.02.2021).
Gözler, Kemal. “Tabii Hukuk ve Pozitivizme Göre Adalet Kavramı”. Muhafazakar Düşünce 4, no. 15 (2008): 77-90.
Gözler, Kemal. Anayasa Hukukunun Genel Teorisi Cilt 1. Bursa: Ekin Yayınevi, 2020.
Gözler, Kemal. Anayasa Hukukunun Genel Teorisi. Cilt 2. Bursa: Ekin Yayınevi, 2020.
Gözler, Kemal. Devletin Genel Teorisi. Bursa: Ekin Yayınevi, 2018.
Gözler, Kemal. İnsan Hakları Hukuku. Bursa: Ekin Yayınevi, 2018.
Gülgeç, Yahya Berkol. Normlar Hiyerarşisi. İstanbul: On İki Levha Yayınevi, 2016.
Güriz, Adnan. Hukuk Felsefesi. Ankara: Siyasal Yayınevi, 2017.
Hançerlioğlu, Orhan. Düşünce Tarihi. İstanbul: Remzi Yayınevi, 2019.
Heywood, Andrew. Siyaset. Çev. Fahri Bakırcı. Ankara: Felix Yayınevi, 2019.
Heywood, Andrew. Siyasetin Temel Kavramları. Çev. Hayrettin Özler. Ankara: Adres Yayınevi, 2015.
Heywood, Andrew. Siyasi İdeolojiler. Çev. Levent Köker, Ankara: BB101 Yayınevi, 2019.
İba, Şeref. “TBMM Bütçe Maratonu ve Rekorları Üzerine 10 Saniye/Karar Hızıyla (2 Saat 57 Dakikada 1006 Karar) Oylama, Birleşim ve Konuşma Uzunluğu Rekorları ve Süzgeç Madde Uygulaması”. İç. Anayasa ve Parlamento Üzerine İncelemeler. Ed. Şeref İba. 439-455. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınevi, 2010.
İba, Şeref. “Türk Parlamento Hukukunda ‘Yasama İşlemi’ ve ‘Karar’ Kavramları”. İç. Anayasa ve Parlamento Üzerine İncelemeler. Ed. Şeref İba. 457-482. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınevi, 2010.
İba, Şeref. “Türkiye’de Yasa Önerisi Hazırlama ve Norm Koyma Tekniği ve Yasamacı Mesleğinin Nitelikleri Üzerine”. İç. Anayasa ve Parlamento Üzerine İncelemeler. Ed. Şeref İba. 343-371. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınevi, 2010.
İba Şeref. “Yasama Tarihimizde Kanunların Ayıklanmasına Yönelik Çalışmalar Üzerine”. İç. Anayasa ve Parlamento Üzerine İncelemeler. Ed. Şeref İba. 483-489. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınevi, 2010.
İba, Şeref. Parlamento Hukuku. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınevi, Tarihsiz.
Kaboğlu, İbrahim. Anayasa Hukuku Dersleri. İstanbul: Legal Yayınevi, 2017.
Kapani, Münci. Kamu Hürriyetleri. Ankara: Yetkin Yayınevi, 2013.
Kapani, Münci. Politika Bilimine Giriş. Ankara: BB101 Yayınevi, 2018.
Kaptıkaçtı Kayatekin, Beyhan, Ercan Çeliker, Duygu Öksüz, Mehmet Burak Ünal ve Şeyma Seçilmiş. İngiltere Avam Kamarasında Yasama, Denetim ve Bütçe Süreçleri. Ankara: TBMM Basımevi, 2019.
Koçak, Konur Alp. “ABD Başkanlık Sistemi: ‘Ayrı’ ama ‘Birlikte’ Çalışan Organlar”. İç. Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri: Başkanlık Sistemi. Ed. Semra Gökçimen. 21-81. Ankara: TBMM Yayınevi, 2017.
Küçükalp, Kasım ve Ahmet Cevizci. Batı Düşüncesi: Felsefi Temeller. Ankara: İSAM Yayınevi, 2018.
Lijphart, Arend. Çağdaş Demokrasiler. Çev. Ergun Özbudun ve Ersin Onulduran. Ankara: Yetkin Yayınevi, Tarihsiz.
Lijphart Arend. Demokrasi Modelleri. Çev. Güneş Ayas ve Utku Umut Bulsun. İstanbul: İthaki Yayınevi, 2016.
Mill, John Stuart. Özgürlük Üzerine. Çev. Seyit Berkay Tartıcı. İstanbul: Karbon Kitaplar, 2020.
Ocaklı, Fatih Çağrı, Hakan Palabıyık, Mehmet Solak, Ayşen Atlay ve Mert Can Selver. Fransa Ulusal Meclisinde Yasama, Denetim ve Bütçe Süreçleri. Ankara: TBMM Basımevi, 2019.
Okandan, Recai. "Kanunların Anayasa'ya Uygunluğunun Siyasi ve Kazai Teminatı Yönünden 20 Nisan 1340 Anayasamız". İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 33, no. 1-2 (1967): 3-21.
Özbudun, Ergun. “Parlamento Kararları ve Yasama Meclislerinin İçtüzükleri”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 36, no. 1 (1979): 3-26.
Özbudun Ergun. “Seçim Sistemleri ve Türkiye”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 44, no. 1 (1995): 521-539.
Özbudun, Ergun. Anayasalcılık ve Demokrasi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınevi, 2017.
Özbudun, Ergun. Türk Anayasa Hukuku. Ankara: Yetkin Yayınevi, 2012.
Özbudun, Ergun. Türkiye’de Parti ve Seçim Sistemi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınevi, 2016.
Özdemir, Hakan. 100 Soruda Hükümet Sistemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi, 2018.
Özgişi, Tunca. “Türk Parlamento Tarihinde Cumhuriyet Senatosunun Yeri”. Türkiyat Mecmuası 21, no. 2 (2011): 291-323.
Özkol, Adil. “Çağdaş Parlementer Demokrasilerde Kuvvetli İcra Eğilimi”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 26, no. 1 (1969): 43-76.
Savcı, Bahri. “1961 Anayasasının Müdir Prensiplerine ve Müesseselerine Mukayeseli Kısa Bir Bakış”. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi 19, no. 3 (1964): 11-36.
Sezer Abdullah. “Normlar Hiyerarşisi ve Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri”. Anayasa Yargısı Dergisi 36, no. 1 (2019): 353-412.
Solak, Mehmet. “Anahatlarıyla Kanun Yapım Süreci”. İç. ABD Kongresinde Yasama, Denetim ve Bütçe Süreçleri. Ed. Semra Gökçimen. 85-89. Ankara: TBMM Basımevi, 2019.
Solak, Mehmet. “İstikrarsız Hükümetler ve Sürekli Reform Arayışı: İtalya’da Parlamenter Sistem”. İç. Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri: Parlamenter Sistem. Ed. Semra Gökçimen. 233-277. Ankara: TBMM Yayınevi, 2017.
Solak, Mehmet. “Koalisyoncu Başkanlık Sistemi: Brezilya”. İç. Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri: Başkanlık Sistemi. Ed. Semra Gökçimen. 203-255. Ankara: TBMM Yayınevi, 2017.
Soysal, Mümtaz. 100 Soruda Anayasanın Anlamı. İstanbul: Gerçek Yayınevi, 1974.
Soysal, Mümtaz. Anayasaya Giriş. Ankara: İmge Yayınevi, 2011.
Şencan, Hüdai. “Çatışmacı Parlamentarizmden Melez Bir Çözüme: Fransa’da Yarı Başkanlık Sistemi”. İç. Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri: Yarı-Başkanlık Sistemi. Ed. Havvana Yapıcı Kaya. 29-98. Ankara: TBMM Basımevi, 2014.
Şencan, Hüdai. “Japonya Hükümet Sistemi: Yarışan Partiler Değişmeyen İktidar”. İç. Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri: Parlamenter Sistem. Ed. Semra Gökçimen. 281-326. Ankara: TBMM Yayınevi, 2017.
Tanilli, Server. Devlet ve Demokrasi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınevi, 1981.
Tannenbaum, Donald. Siyasi Düşünce Tarihi. Çev. Özgüç Orhan. Ankara: BB101 Yayınevi, 2018.
Teziç, Erdoğan. “Kanunların Anayasaya Uygunluğunun “Esas” Açısından Denetimi”. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 51, no. 1-4 (1985): 23-43.
Teziç, Erdoğan. Anayasa Hukuku. İstanbul: Beta Yayınevi, 2001.
Todorov, Tzvetan. Aydınlanma Zihniyeti. İstanbul: BGST Yayınevi, 2019.
Tunaya, Tarık Zafer. Siyasi Müesseseler ve Anayasa Hukuku. İstanbul: Filiz Yayınevi, 1969.
Tunçkaşık, Halit. “Başkanlık Sistemi: Teori, Pratik ve Tartışmalar”, İç. Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri: Başkanlık Sistemi. Ed. Semra Gökçimen. 1-18. Ankara: TBMM Basımevi, 2017.
Tunçkaşık, Halit. “Parlamenter Sistem: Teori, Pratik ve Tartışmalar”. İç. Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri: Parlamenter Sistem. Ed. Semra Gökçimen. 1-30. Ankara: TBMM Basımevi, 2017.
Tunçkaşık, Halit. “Siyasi İstikrar ile Demokratik Kurumsallaşma Arasında Denge Arayışı: Arjantin Başkanlık Sistemi”. İç. Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri: Başkanlık Sistemi, Ed. Semra Gökçimen. 85-152. Ankara: TBMM Yayınevi, 2017.
Türer, Akın ve Ercan Çeliker. “Federal Bütçenin Kongrede Görüşülmesi”. İç. ABD Kongresinde Yasama, Denetim ve Bütçe Süreçleri. Ed. Semra Gökçimen. 253-282. Ankara: TBMM Basımevi, 2019.
Türk, Hikmet Sami. “Demokratik Rejim ve Seçim Sistemleri”. İç. Siyasi Partiler ve Seçim Hukukunun Temel Sorunları ve Çözüm Önerileri. Ed. Hikmet Sami Türk. 484-517. Ankara: Yetkin Yayınevi, 2019.
Türk, Hikmet Sami. “Seçim, Seçim Sistemleri ve Anayasal Tercih”. İç. Siyasi Partiler ve Seçim Hukukunun Temel Sorunları ve Çözüm Önerileri. Ed. Hikmet Sami Türk. 443-483. Ankara: Yetkin Yayınevi, 2019.
Uran, Peri. Çift Meclis Sistemi ve Türk Siyasal Tarihindeki Yeri. Ankara: Yetkin Yayınevi, 2008.
Uslu, Ateş. "Demokrasi". İç. Siyaset Bilimi. Ed. Gökhan Atılgan ve E. Attila Aytekin. 137-151. İstanbul: Yordam Yayınevi, 2018.
Uygun, Oktay. “Çağımızın İnsan Onuruna Yönelttiği Tehditler Karşısında İnsan Haklarının Önemi”. İç. Kamu Hukuku İncelemeleri. Ed. Oktay Uygun. 45-83. İstanbul: On İki Levha Yayınevi, 2013.
Uygun, Oktay. “Federalizm ve Bölgesel Özerklik Tartışmaları”. İç. Demokratik Anayasa. Ed. Ece Göztepe ve Aykut Çelebi. 91-139. İstanbul: Metis Yayınevi, 2012.
Uygun, Oktay. “İnsan Hakları Kuramı”. İç. Kamu Hukuku İncelemeleri. Ed. Oktay Uygun. 3-44. İstanbul: On İki Levha Yayınevi, 2013.
Uygun, Oktay. “Ulusüstü Siyasal Birlikler ve Küreselleşme”. İç. Kamu Hukuku İncelemeleri. Ed. Oktay Uygun. 639-664. İstanbul: On İki Levha Yayınevi, 2013.
Uygun Oktay. “Üniter ve Federal Devlet Açısından Egemenliğin Bölünmezliği İlkesi”. İç. Kamu Hukuku İncelemeleri. Ed. Oktay Uygun. 599-636. İstanbul: On İki Levha Yayınevi, 2013.
Uygun, Oktay. Demokrasi. İstanbul: On İki Levha Yayınevi, 2017.
Uygun, Oktay. Devlet Teorisi. İstanbul: On İki Levha Yayınevi, 2017.
Yavuz, Bülent ve Mahmut Bülbül, “Çift Meclis Sistemi ve Türkiye”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 16, no. 1 (2012): 217-260.
Yazıcı, Serap. “Yeni Bir Anayasa’nın Yapımı Sürecinde Türkiye: Yasakçılıktan Demokratik Temsile”. İç. Demokratikleşme Sürecinde Türkiye. Ed. Serap Yazıcı. 117-208. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınevi, 2012.
Yıldırım, Turan. “İdarenin Kanuniliği İlkesi Bağlamında Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Anayasal Sınırı”. Anayasa Yargısı Dergisi 36, no. 1 (2019): 293-314.