Ölçülülük İlkesine Yönelik Türk ve İngiliz İdare Hukuku Yaklaşımı Üzerine Karşılaştırmalı Bir Analiz

Kıta Avrupası idare hukuku ile Anglo-Sakson idare hukuku arasındaki belirgin fark yavaş yavaş ortadan kalktığı söylenebilmektedir. Bu iki sistem arasındaki farkı tedricen ortadan kaldıran ve bu iki sistemin birbirine yakınlaşmasını sağlayan ana sebeplerin başında Avrupa Adalet Divanı ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarının her iki hukuk sistemi üzerindeki etkisi ve bu iki hukuk sistemi arasındaki karşılıklı etkileşim gelmektedir. Bu yakınlaşmanın bir sonucu olarak, farklı özelliklere sahip Kıta Avrupası idare hukuku ile Anglo-Sakson idare hukuku sistemlerinin diğerinden aldığı bir ilkeyi kendi sistemine entegre ettiği görülebilmektedir. Örneğin haklı beklentilerin korunması ilkesi Anglo-Sakson idare hukukundan Kıta Avrupası idare hukukuna entegre edilirken ölçülülük ilkesi Kıta Avrupası sisteminden Anglo-Sakson hukuk sistemine entegre edilmiştir. Buna rağmen Türk idare hukuku literatüründe Anglo-Sakson idare hukukundaki gelişmeleri ele alan çalışma sınırlı sayıdadır. Bu çalışmaların en önemlilerinden biri 2000 yılında Yücel Oğurlu tarafından yazılmış olan “İngiliz ve Türk İdare Hukuklarında İdari Faaliyetin Denetlenmesinde Ölçülülük İlkesinin Rolü Hakkında Bir Değerlendirme” başlıklı makaledir. İngiltere’nin 1998 tarihinde İnsan Hakları Kanununu (Human Rights Act 1998) kabul etmesinin ve Oğurlu’nun çalışmasının üzerinden yirmi yıla yakın bir zaman geçmesi sebebiyle, çalışmamızda Türk ve İngiliz idare hukukunda ölçülülük ilkesinin anlamı ve unsurlarını güncel Türk ve İngiliz mahkeme kararları ışığı altında karşılaştırmalı bir metot ile ele almayı amaçlamaktayız

Anahtar Kelimeler:

Ölçülülük İlkesi, Türk İdare Hukuku, İngiliz İdare Hukuku, Yargısal Denetim, İçtihat

A COMPARATIVE ANALYSIS OF TURKISH AND ENGLISH ADMINISTRATIVE LAW APPROACH TOWARDS THE PRINCIPLE PROPORTIONALITY

It could be said that the apparent distinction between the administrative law of Continental Europe and that of Anglo-Saxon counties has seemed to become gradually less evident. The main reasons progressively eliminating the distinction and bringing them closer is the impact of the decisions of the European Court of Justice and the European Court of Human Rights on these systems and the interaction with each other. As a consequence of this convergence, these divergent systems have integrated various principles from each other. For instance, the protection of legitimate expectation have been integrated into case law from civil law whereas the principle of proportionality have been integrated into civil law from case law. Nevertheless Turkish administrative law literature has not paid enough attention to the recent developments of English administrative law. One of the pioneer studies with the comparative approach is the article of Yücel Oğurlu published in 2000 with the title of “İngiliz ve Türk İdare Hukuklarında İdari Faaliyetin Denetlenmesinde Ölçülülük İlkesinin Rolü Hakkında Bir Değerlendirme (An Assessment on the Role of the Principle of Proportionality in the Judicial Review of Administrative Activities in English and Turkish Administrative Law)”. It has been almost twenty years since the adoption of Human Rights Act 1998 and the publication of this article. Therefore we will assess the meaning and elements of the principles of proportionality in light of the recent decisions of Turkish and English administrative courts in a comparative method.

Keywords:

The Principle of Proportionality, Turkish Administrative Law, English Administrative Law, Judicial Review, Case Law,

PDF

___

Akyılmaz, Bahtiyar – Sezginer, Murat – Kaya, Cemil, Türk İdare Hukuku, Ankara, Seçkin, 2016. Alder, John, General Principles of Constitutional and Administrative Law, London, Palgrave Macmillan, 2002. Alexy, Robert, “Constitutional Rights, Balancing and Rationality”, 16 Ratio Juris131, 2003. Aslan, Zehreddin, “İngiliz Hukukunda İdarenin Yargısal Denetimi ve Bu Denetim Sonucunda Verilen Kararların Niteliği”, İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, No: 10 (Ocak 1995). Bailey S. H.- Jones B. L.- Mowbray A. R., Cases and Materials on Administrative Law, London, Sweet & Maxwell, 1992. Bamforth, Nicholas–Leyland, Peter, Public Law in a Multi-Layered Constitution, Oxford, Hart Publishing, 2003. Bozkurt, Enver–Özcan, Mehmet–Köktaş Arif, Avrupa Birliği Hukuku, Ankara, Yetkin, 2012. Bozkurt, Enver–Kütükçü, M. Akif–Poyraz, Yasin, Devletler Hukuku, Ankara, Yetkin, 2012. Bradley, Alan D. P., Proportionality and Deference under the UK Human Right Act: An Institutionally Sensitive Approach, Cambridge University Press, Cambridge, 2012. Burca, Grainne de, “Proportionality and Wednesbury Unreasonableness: The Influence of European Legal Concepts on UK Law” (1997) European Public Law, Volume 3, Issue 4, 1997. Carroll, Alex, Constitutional and Administrative Law, London, Pearson, 2009. Craig Paul–Burca Grainne de, EU Law: Text, Cases and Materials, Oxford, Oxford University Press, 1998. Çağlayan, Ramazan, İdare Hukuku Dersleri, Ankara, Adalet, 2013. Doğru, Osman–Nalbant, Atilla, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi Açıklama ve Önemli Kararlar, Cilt:2, Ankara, Yüksek Yargı Kurumlarını Avrupa Standartları Bakımından Rollerinin Güçlendirmesi Ortak Projesi. Elles, Evelyn, The Principle of Proportionality in the Laws of Europe, Oxford, Hart Publishing, 1999. Elliott, Mark, “The Human Rights Act 1998 and the Standard of Substantive Review”, Cambridge Law Journal, Cilt 60, 2001. Elliott, Mark–Varuhas, Jason N. H., Administrative Law, Oxford, Oxford University Press, 2017. Erkut Celal, Hukuka Uygunluk Bloku: İdare Hukukunun Genel Prensipleri Teorisi, İstanbul, Kavram, 1996. Feldman, David, “Proportionality and the Human Rights Act 1998” Evelyn Ellis (ed), The Principle of Proportionality in the Laws of Europe, Oxford, Hart Publishing, 1999. Jowell, Jeffrey, “Is Proportionality an Alien Concept?”, European Public Law, Volume 2, Issue 3, 1996. Hickman, Tom, Public Law after the Human Rights Act, Oxford, Hart Publishing, 2010. Hunt, Murray, Using Human Rights Law in English Courts, Oxford, Hart Publishing, 1997. Kaboğlu, İbrahim Ö., “Hukukun Genel İlkeleri ve Anayasa Yargısı (Özgürlükler Hukuku Açısından Bir Yaklaşım)” Anayasa Yargısı Dergisi, Cilt 8, Sayı 60, 1991. Karahanoğulları, Onur, İdari Takdir Yetkisinin Kullanımına İlişkin R (80) 2 Sayılı Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi Tavsiye Kararı, AÜHFD, Cilt 45, Sayı 1-4, 1996, ss.323-337. Kentridge, Sydney, “The Incorporation of the European Convention on Human Rights” Jack Beatson ve Christopher Forsyth (Dir.) Constitutional Reform in the United Kingdom: Practice and Principles, Oxford, Hart Publishing,1998. Künneceke, Martina, Tradition and Change in Administrative Law: An AngloGerman Comparison, Berlin, Springer, 2007. Leyland, Peter–Gordon, Anthony, Administrative Law, Oxford, Oxford University Press, 2005. İnceoğlu, Sibel, İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi İçtihatları, Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi İnsan Hakları Hukuku Projesi. Oğurlu, Yücel, ““İngiliz ve Türk İdare Hukuklarında İdari Faaliyetin Denetlenmesinde Ölçülülük İlkesinin Rolü Hakkında Bir Değerlendirme”, AÜEHFD, Cilt IV, Sayı 1-2, 2000. Oğurlu, Yücel, Karşılaştırmalı İdare Hukukunda Ölçülülük İlkesi, Ankara, 2002. Oğurlu, Yücel, “İlk Örneklerinden Günümüze Danıştay’ın Ölçülülük İlkesine Yaklaşımı, Danıştay ve İdari Yargı Günü”, 135. Yıl, 9 Mayıs 2003, Danıştay Tasnif ve Yayın Bürosu Yayınları, No: 68, Danıştay Matbaası 2004. Oğuz, Arzu, “Hukukun Bağımsız Bir Alanı Olarak Karşılaştırmalı Hukukun Konusu ve Metodu”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Cilt 22, Sayı 2, 2002, s.451-507 Özbudun Ergun, Türk Anayasa Hukuku, Ankara, Yetkin, 2011. Rivers, Julian, “Proportionality and Variable Intensity of Review”, Cambridge Law Journal, Volume 65, Issue 01, March 2006. Rumpf, Christian, “Ölçülülük İlkesi ve Anayasa Yargısındaki İşlevi ve Niteliği”, http://www.anayasa.gov.tr/files/pdf/anayasa_yargisi/anyarg10/crumpf.pdf. Sağlam, Fazıl, Temel Hakları Sınırlandırılması ve Özü, Ankara, AÜSBF Yayını, 1982. Saygın, Engin, “Adli İdare Sistemi-İdari Rejim Ayrımı ve Uyuşmazlık Mahkemesinin İdari Rejimde Yeri”, Ulusal Uyuşmazlık Yargısı Sempozyumu, Uyuşmazlık Mahkemesi, Ankara, 2016. Saygın, Engin, “Haklı Beklentilerin Korunması İlkesine Yönelik Türk ve İngiliz İdare Hukuku Yaklaşımları Üzerine Karşılaştırmalı Bir Analiz”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı: 126, EYLÜL-EKİM 2016. Tanör, Bülent, Türkiye’nin İnsan Hakları Sorunu, 3.Baskı, İstanbul, BOS Yayınları, 1994. Yüksel, Metin, Ölçülülük İlkesi: Karşılaştırmalı Bir Anayasa Hukuku İncelemesi, Ankara, Seçkin, 2002. Wade, William–Forsyth, Christopher, Administrative Law, 10th ed., Oxford, Oxford University Press, 2010. Zabunoğlu, Yahya Kazım, “İngiltere’de İdare Hukuku”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt 1961, Cilt 18, Sayı 1-4, s. 373-411. Zabunoğlu, Yahya Kazım, İdare Hukuku Cilt 2, Ankara, Yetkin, 2012. YARGI KARARLARI ve DİĞER Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Dudgeon v. The United Kingdom, Application No. 7525/76 . Sunday Times v. The United Kingdom, Application No. 6538/74, 29.4.1979. İngiltere Associated Provincial Picture Houses Ltd v Wednesbury Corporation [1948] 1KB 223. Barnsley MBC ex p Hook, [1976] 1 WLR 1052. Brind v. Secretary of State for the Home Department [1991] 1 All ER 720. CCSU v Minister for the Civil Service [1985] AC 374, 410. De Freitas v. Permanent Secretary of Ministry of Agriculture, Fisheries, Land and Housing [1999] 1 A.C. 69. Derbyshire County Council v. Times Newspapers Ltd [1993] AC 534. Hone v. Maze Prison Visitors [1988] 1 All ER 321, 327–9. Kennedy v. Charity Commission (Secretary of State for Justice intervening) [2014] UKSC 20. R. v. Chief Constable North Wales Police ex parte AB [1998]. R v. Goldsmith [1983] 1 WLR 151. R v. Secretary of State for the Home Department, exp Simms [1999]3WLR 328. R (on the application of ProLife Alliance) v. BBC [2003] UKHL 23. B v. Secretary for Home Department [2000] UKHRR 498. R v. Secretary of State for the Environment, Transport and the Regions, ex p Holding and Barnes and others [2001] EWHL 23. Tesco Stores v. Secretary of State for the Environment [1994]. Türkiye Anayasa Mahkemesi, Karar Tarihi: 18.2.1971, Esas No.: 1970/22, Karar No: 1971/20. Anayasa Mahkemesi, Karar Tarihi: 9.2.1972, Esas No: 1970/48, Karar No: 1972/3. Anayasa Mahkemesi, Karar Tarihi: 23.6.1989, Esas No: 1988/50, Karar No: 1989/ 27. Anayasa Mahkemesi, Karar Tarihi: 23.10.1996, Esas No: 1996/48, Karar No: 1996/41. Anayasa Mahkemesi, Karar Tarihi: 14.11.2013 Esas No: 2013/15, Karar No: 2013/131. Danıştay 3. Dairesi, Karar Tarihi: 21.6.2011, Esas No: 2010/367, Karar No: 2011/3019. Danıstay 11. Dairesi, Karar Tarihi: 24.12.1970, Esas No: 1970/2401, Karar No: 1970/3088. Danıştay 12. Dairesi, Karar Tarihi: 9.9.2015, Esas No: 2015/2837, Karar No: 2015/4660. DİĞER Cambridge International Dictionary of Law, Cambridge University Press, Cambridge, 1999. Council of Europe Recommendation No R(80) İdari Takdir Yetkisinin Kullanımına İlişkin R (80) 2 Sayılı Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi Tavsiye Kararı, AÜHFD, Cilt 45, Sayı 1-4, 1996, ss.323-337. http://www.tdk.gov.tr, erişim tarihi: 08.06.2016. The Administration and You: Principles of administrative law concerning the relations between administrative authorities and private persons, Strasbourg, Council of Europe, 1996. TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ, 21. Dönem 70. Cilt 132. Birleşim–Sayfa 89.