Hermann Jansen İçin Ankara'da Yeni Bir Görev: "Gazi Orman Çiftliği" Planlaması

1925 yılında kurulan Gazi Orman Çiftliği, tarım, endüstri, ticaret ve eğlence/dinlenme bileşenleri ile modern bir yerleşke olarakgelişmiştir. 1925-1926 yılları arasındaki ilk yapılaşmadan sonra Çiftliğin çağdaş bir görünüm kazanması amacı ile planlı bir gelişmegöstermesine yönelik çalışmalar 1930'lu yıllarda başlamıştır. İsviçreli Mimar Ernst Egli 1934 tarihli Çiftlik planında, bulunduğucoğrafyanın tarihsel ve kültürel geçmişine duyarlı yaklaşımını Erken Cumhuriyet döneminin diğer kamusal alan çalışmaları ile deörtüşür bir tasarım anlayışı ile birleştiren bir planlama yapmıştır. Bu tasarımından hemen iki yıl sonra Çiftlikteki planlama ve yapılaşmaçalışmaları daha kapsamlı ve programlı bir anlayışla sürdürülür. 1934 yılında yapılan "Ankara ve Civarı İmar Planı Sözleşmesi" uyarıncaAtatürk Orman Çiftliği planlaması Alman kent plancısı Herman Jansen'e verilmiştir.1934 tarihli Egli planlamasında Çiftliğin merkezi olarak belirlenen, tren istasyonunun güneyindeki bölüm, bundan iki yıl sonra artıkayrıntılı bir planlama konusudur. Jansen, 24.08.1936 tarihinde Atatürk Orman Çiftliği Müdürü Tahsin Coşkan'a, yaklaşık dört sayfalıkrapor ile 3923, 3924 ve 3925 numaralı Bira Fabrikası ve çevresine yapılacak düzenlemeye ait çizimleri sunmaktadır. Berlin TeknikÜniversitesi Arşivi'nde ulaşılan bu çizimlerin dışında, raporda adı geçmeyen ancak Bira Fabrikası'nın doğusundaki konut alanınaait 3940 ve 3941 nolu iki çizim ile Bira Fabrikası'nın çevresindeki eğlence ve dinlenme mekânlarına ait 3836 numaralı bir perspektifçizim yer almaktadır. Jansen'in 1936 yılında hazırladığı planlamada Çiftlik merkezindeki Fabrika, memur ve işçi konutları, hamam gibiüretim ve barınma gereksinimlerini karşılayan bu alanın Bira Fabrikası'na özgü bir kompleks anlayışı ile ele alındığı görülmektedir.Çalışmada, Jansen'in Atatürk Orman Çiftliği planlaması, başta Cumhurbaşkanlığı Atatürk Arşivi ve Berlin Teknik Üniversitesi Arşivibelgeleri olmak üzere yazılı ve görsel belgeler üzerinden tanıtılmış ve değerlendirilmiştir. Jansen planlamasının Erken Cumhuriyetdöneminde modernite projesinin bir parçası olarak nasıl bir nitelik taşıdığı, hangi idealler çerçevesinde biçimlendiği, kullanıcılarıiçin çağdaş bir yaşama alanı oluştururken, tarım, üretim vb. işlevlerinin yanında sosyalleşme ve özgürleşme mekânı olarak nasılkurgulandığının çözümlenmesi amaçlanmıştır.

A New Task For Hermann Jansen in Ankara: Planning The Gazi Forest Farm

Established in 1925, the Gazi Forest Farm became a modern campus comprised of areas designated for agriculture, industry, commerce,and recreation. Following the initiation activities carried out between 1925-26, the 1930s saw attempts to give the farm a modern lookand to enable planned development. Swiss Architect Ernst Egli's 1934 farm plan was a design approach combining the historical andcultural heritage of the country he was working in with the style of the other public space initiatives of the Early Republican Period. Twoyears after this design was laid out, the planning and development activities at the farm were stepped up through a more comprehensiveand programmatic approach. According to the "Convention on the Settlement Plan for Ankara and Its Vicinity" carried out in 1934, theplanning of the Gazi Forest Farm was assigned to German urban planner Herman Jansen.The section to the south of the railway station, which was determined to be the center of the farm in Egli's 1934 plan, became the subject ofa more detailed plan two years later. On August 24, 1936, Jansen submitted a nearly four-page long report and drawings no. 3923, 3924,and 3925 pertaining to landscaping to be made in the vicinity of the brewery the Director of the Gazi Forest Farm, Tahsin Coşkan. Apartfrom these drawings found in the Archives of Berlin Technical University, there are two more drawings, no. 3940 and 3941, pertaining to theresidential area to the east of the brewery, and a perspective drawing no. 3836 pertaining to the recreational areas surrounding the brewerywhich were not referred to in the report. In Jansen's 1936 plan, it can be seen that this section at the center of the farm, which met the needsrelating to production and accommodation, such as the brewery, civil servants' and workers' dwellings, baths, etc., was handled as a complexconcept particular to the brewery.This study presents and reviews Jansen's plans by means of written and visual documents, including in particular those found at the AtatürkArchives belonging to the Presidency and the Archives of Berlin Technical University. It aims to analyze the role of Jansen's plan as a partof the modernity project of the Early Republican Period, the ideals around which it was shaped and how it was designed as modern livingspace with agricultural, industrial, and other functions as well as being a space for socializing and liberation.

PDF

___

Alpagut, L. (2010). Atatürk Orman Çiftliği'nde Ernst Egli'nin izleri. ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi,27(2), 239-264.
Alpagut, L. (2012a). Cumhuriyet'in mimarı Ernst Arnold Egli. İstanbul: Boyut Yayınevi.
Alpagut, L. (2012b). Marmara Köşkü: Atatürk için modern çiftlik evi. ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, 29(1), 69-94.
Ankara construit. (1937). La Turquie Kemaliste, 19, 30.
Ankara'nın kamusal yüzleri, başkent üzerine mekan-politik tezler. (2002). İstanbul: İletişim Yayınevi.
Atatürk çiftlikleri. (1939). Ankara: Devlet Ziraat İşletmeleri. Atatürk Orman Çiftliği arazisi [Harita]. (t.y.). Atatürk Orman Çiftliği (AOÇ) Arşivi, Ankara.
Atatürk Orman Çiftliği Bira Fabrikası [Fotoğraf]. (1940). Koç Üniversitesi VEKAM Kütüphanesi ve Arşivi, Ankara.
Cengizkan, A. (2002). Cumhuriyet dönemi kamusal mekanları için bir çalışma programı. G. A. Sargın (Der.), Ankara'nın kamusal yüzleri: Başkent üzerine mekân-politik tezler içinde (ss. 215-243). İstanbul: İletişim.
Cengizkan, A. (2004). Ankara'nın ilk planı, 1924-25 Lörcher Planı. Ankara: Arkadaş Yayınevi.
Cengizkan, A. (2011). Türkiye için modern ve planlı bir başkent kurmak: Ankara 1920-1950. L. Alpagut (Ed.) Bir başkentin oluşumu: Avusturyalı, Alman, İsviçreli mimarların Ankara'daki izleri içinde (ss. 24-41). Ankara: Goethe-Institut-Ankara.
Cumhuriyet'in başkenti. (2007). Ankara Üniversitesi Kültür ve Sanat Yayınları.
Egli, E. (1934). Gazi Çiftliği tadilat eskizi. (Belge no:17, 184-6,7,6). Cumhurbaşkanlığı Atatürk Arşivi (CAA), Ankara.
Egli, E. (1936). Orman Çiftliği 15 ev ve hamam vaziyetini gösteren plan. Tütün Mamulleri Tuz ve Alkol İşletmeleri A.Ş. Genel Müdürlüğü (TTA) Arşivi, Ankara.
Egli, E. (1937). Eski Bira Fabrikası çizimi. Tütün Mamulleri Tuz ve Alkol İşletmeleri A.Ş. Genel Müdürlüğü (TTA) Arşivi, Ankara.
Egli, E. A. (1969). Imdienstzwischenheimatundfremde, einstunddereinst, erinnerungen. [Yayımlanmamış metin], Meilen(Wissenschaftshistorische Sammlungen Hs. 787.1). Eidgenössiche Technische Hochschule Zürich (ETHZ), Zürich.
Gazi Orman Çiftliği [Fotoğraf]. (1925). Atatürk Orman Çiftliği (AOÇ) Arşivi, Ankara.
Gazi Orman Çiftliği 5 Mayıs 1925-5 Mayıs 1930. (1930). Hakimiyeti Milliye Matbaası.
Jansen, H. (1936a). Orman Çiftliği konut alanı. (Envanter no. 23339). Technische Universität Berlin Architekturmuseum, Berlin.
Jansen, H. (1936b). Orman Çiftliği konut alanı. (Envanter no. 23340). Technische Universität Berlin Architekturmuseum, Berlin.
Jansen, H. (1936c). Orman Çiftliği Park ve İmar Planı. (Envanter no. 23338). Technische Universität Berlin Architekturmuseum, Berlin.
Jansen, H. (1936d). Orman Çiftliği Umgebung Der Bier Fabrik. (Envanter no. 23341). Technische Universität Berlin Architekturmuseum, Berlin.
Jansen, H. (1936e). Parkanlage für Atatürk Orman Ciftligi bei Ankara. (Envanter no. 23342). Technische Universität Berlin Architekturmuseum, Berlin.
Jansen, H. (1936f). Parkanlage für Atatürk Orman Ciftligi bei Ankara. (Envanter no. 23343). Technische Universität Berlin Architekturmuseum, Berlin.
Jansen, H. (24.08.1936). Orman Çiftliği'nin umumi şekli hakkında bir teklif [Yazışma]. (Belge no: IV-13-1.60-2.7-85- 88). Cumhurbaşkanlığı Atatürk Arşivi (CAA), Ankara.
Karaosmanoğlu, Y. K. (1972). Ankara. İstanbul: Remzi Kitabevi. La Ferme Orman à Ankara. (1940). La Turquie Kemaliste, 32, 44.
Nicolai, B. (2011). Modern ve sürgün, Almanca konuşulan ülkelerin mimarları Türkiye'de 1925-1955. (Çev. Yüksel Pöğün Zander). Ankara: TMMOB Mimarlar Odası.
Tankut, G. (1993). Bir başkentin imarı. İstanbul: Anahtar Kitaplar.
Tekeli, İ. (2009). Modernizm, modernite ve Türkiye'nin kent planlama tarihi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.