Eşref Üren’in Ankara Desenleri ve Andre Lhôte’un Etkisi

Eşref Üren (1897-1984), yaşamının son 45 yılını Ankara’da geçirmiş; Ankara sanat çevresinde önemli bir kişilik olarak kabul edilmiştir. Türkiye’deki büyük resim koleksiyonlarında 100’ün üzerinde Ankara manzara resmi bulunmaktadır. Bu çalışma, Eşref Üren’in, İmren Erşen koleksiyonunda bulunan, 1939 yılından sonra çizdiği Ankara desenlerinden örnekleri ele almaktadır. Sözü edilen desenler, literatürden de faydalanılarak, Türk desen tarihinin analizi eşliğinde incelendiğinde verimli sonuçlar ortaya çıkarmaktadırlar. Literatürde ağırlıkla empresyonist bir sanatçı olarak değerlendirildiği için, Fransız ressam André Lhôte’un (1885-1962) Üren’in desenleri ve resimleri üzerindeki etkisi özellikle 1950’li yıllardan sonraki çalışmalarında göz ardı edilmiştir. Desenler ayrıca 1950 sonrasında Ankara’nın kentsel dokusunun resim sanatına nasıl aktarıldığı ile ilgili önemli veriler sunmaktadır. Çalışmanın ilk bölümü Üren’in desen anlayışının nasıl bir gelişim izleyerek olgunlaştığına ayrılmıştır. İkinci bölümde Üren’in Ankara kenti ile resim ve desen yaparak kurduğu ilişki açıklanmaktadır. Üren’in yayımlanmamış desen defterleri ve günlüklerinden elde edilen yeni veriler ile yapacağımız analiz ışığında Eşref Üren’in Ankara desenlerinin, Türk desen tarihinde André Lhôte’un güçlü etkisinin göstergeleri olduğunu ve Ankara’nın özellikle 1950 ve 1980 yılları arasında bu etkiler ışığında resim sanatına nasıl yansıdığına dair bir bakış sunacaktır.

Ankara Drawings of Eşref Üren and Andre Lhôte’s Influence

Eşref Üren (1897-1984) is an artist who lived in Ankara in the last 45 years of his life; acknowledged as an imperative personalityin Ankara artistic circles. There are at least 100 Ankara landscapes in major art collections in Turkey that belong to him. Thisarticle discusses the Ankara drawings of Eşref Üren which are today in İmren Erşen collection, that were drawn after 1939. Thesedrawings reveal fruitful results when analyzed with Turkish drawing history from the literature. Üren has been evaluated mainlyas an impressionist painter. Therefore, the French painter André Lhôte’s (1885-1962) influence over Üren’s paintings and drawings,especially his works after 1950 has been undervalued. These drawings also signify some findings as to how Ankara’s urban textureinfluenced paintings. The first part of the article covers how Üren’s drawing views followed a pattern and matured. In the secondpart, we will explain the plastic relationship between his drawings and Ankara. The analysis of Eşref Üren’s Ankara drawings, inthe light of new data from Eşref Üren’s unpublished drawing pads and diaries, offers a new point of view to André Lhôte’s stronginfluence over Eşref Üren. What is more, they will point to how Ankara’s urban texture influenced Üren between 1950 and 1980while he drew these examples.

PDF

___

Akder, F. (2015). T.C. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi İstanbul Devlet Resim Heykel Müzesi desen koleksiyonu. Unpublished doctoral dissertation, Mimar Sinan Güzel Sanatlar University Institute of Social Sciences, İstanbul.
Alpagut, L. (2017). Ankara’daki spor mekânları üzerinden bir gençlik tahayyülü. The Journal of International Social Research, 10(53), 921-932.
Anonymous. (1932). C.H.F. Halkevleri talimatnamesi. Ankara: Hâkimiyeti Milliye.
Anonymous. (1935). Halkevleri 1932-1935. Ankara: Hâkimiyeti Milliye.
Anonymous. (1937). Ankara Halkevi bir yıl içinde 300.000 yurttaşı çatısı altında topladı 1935-1936. Ankara: Ulus.
Anonymous. (1942). Halkevleri halkodaları 1932-1942. Ankara: Hâkimiyeti Milliye.
Anonymous. (1953). Milli Eğitim Vekilliği on dördüncü devlet resim ve heykel sergisi. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
Aras, F. (2010). İhsan Cemal Karaburçak: yaşamı, eserleri, sanatı. Unpublished Postgraduate Thesis, Mimar Sinan Güzel Sanatlar University Institute of Social Sciences, İstanbul.
Artun, D. (2007). Paris’ten modernlik tercümeleri: Académie Julian’da imparatorluk ve cumhuriyet öğrencileri. İstanbul: İletişim.
Bayraktar, N. (2013). Tarihe eş zamanlı tanıklık: Ulus ve Kızılay meydanlarının değişim süreci. Journal of Ankara Studies, 1(1). 20-35.
Bayraktar, N. (2016). Başkent Ankara’da cumhuriyet sonrası yaşanan büyük değişim: modern yaşam kurgusu ve modern mekânlar. Journal of Ankara Studies, 4(1), 67-80.
Berk, N. (1943). Sanat konuşmaları: denemeler. İstanbul: A.B. Berk, N. (1964). Çallı İbrahim’in mezarı önünde, Varlık, 613, 7-7.
Bingöl, C. (1943). Unpublished letter to Eşref Üren, 14th January 1943, İmren Erşen Collection, Ankara.
Boime, A. (1986). The academy and French painting in the nineteenth century. New Haven and London: Yale University.
Burat, S. (2011). Yeşilyollarda hareketle istirahat: Jansen planlarında başkentin kentsel yeşil alan tasarımları ve bunların uygulanma ve değiştirilme süreci (1932-1960). İdeal Kent, 4, 100-127.
Cezar, M. (1995). Sanatta Batı’ya açılış ve Osman Hamdi. İstanbul: Erol Kerim Aksoy Kültür, Eğitim, Spor ve Sağlık Vakfı.
Cock, H. (1558). Cephalus en Procris landschappen met bijbelse
en mythologische scenes. Etching on paper. 21.8x30.5 cm, RP-P-1886-A-10352, Rijksmuseum.
Çolak, İ. A. (2011). Kuruluşundan 1940’lara kadar geçen sürede askeri okulların Türk resim sanatına katkıları. Unpublished postgraduate thesis, Mimar Sinan Güzel Sanatlar University Institute of Social Sciences, İstanbul.
Erhan, K. (1980). Hoca Ali Rıza. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Erol, T. (2000). Bozkırda yaz kış çiçek açan bir ağaç. In T. Erol, M. Özben, K. Özsezgin (Compiled by), Eşref Üren (pp. 4-7). Ankara: TCMB.
Erşen İ. (2014). Eşref Üren retrospektif. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Erşen, İ. and Erinç, S.M. (1989). E. Üren. Ankara: Meteksan. Genim, G. E. (2007). Nurullah Berk’in sanat yazıları. Unpublished Doctoral Dissertation, Marmara University Institute of Turkic Studies, İstanbul.
Güler, A. (2014). İbrahim Çallı. Unpublished Doctoral Dissertation, Mimar Sinan Güzel Sanatlar University Institute of Social Sciences, İstanbul.
Hoca Ali Rıza. (1967). Üstad-ı Alişanım Ressam Rıza Beyefendi Hazretlerinin samimi lisanından söylenen tercüme-i hali suretidir. In A.S. Ünver (Ed.). Kahvehanelerimiz ve eşyası (pp. 5-7). Ankara: Ankara Sanat.
Eyüboğlu, H. (Yay. Haz.) (2015). Bedri Rahmi Eyüboğlu ve çağdaşlarından mektuplar: biz mektup yazardık. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Kaptan, A. (1970). Son sergisi ve kişiliğiyle Eşref Üren. Ankara Sanat, 5(49), 6-7.
Karpat, K. H. (1974). The impact of the people’s houses on the development of communication in Turkey- 1931-1951. Die Welt des Islams, 15(1/4), 69-84.
Kızıltoprak, S. (2012). Ressam Hoca Ali Rıza ve Binbaşı Hasan Rıza’nın resim dersi raporu. İsmek El Sanatları Dergisi, 12, 118-123.
Lhôte, A. (1950). Treatise on landscape painting. London: A. Zwemmer.
Mahir, B. (1988). Topkapı Sarayı Müzesi galerisindeki eserleriyle Joseph Schranz. Topkapı Palace Museum Annual, 3, 105- 125.
Müridoğlu, Z. (1992). Zühtü Müridoğlu kitabı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Özsezgin, K. (1996). Mimar Sinan Üniversitesi İstanbul Resim Heykel Müzesi koleksiyonu. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Özyiğit, H. (2005). 1920-1928 yılları arasında süreli yayınlarda kültür ve sanat yorumları: resim. Unpublished Postgraduate Thesis. Pamukkale University Institute of Social Sciences, Denizli.
Toksoy, N. (2007). Halkevleri: bir kültürel kalkınma modeli olarak. Ankara: Orion.
Tollu, C. S. (1935). Zafer Bayramı ve resim sergisi, Ülkü Journal, 32(6), 123-125.
Ural, M. (1997). Eşref Üren: fırçam hala kurumadı. İstanbul: Milli Reasürans Art Gallery.
Üren, E. (1970). Enstantaneler. Ankara Sanat, 5(56), 6-7.
Üren, E. (1971a). Enstantaneler. Ankara Sanat, 6(65), 6-7.
Üren, E. (1971b). Enstantaneler. Ankara Sanat, 6(66), 6-7.
Üstünipek, Ş. (2009). 1936-1950 yılları arasında Güzel Sanatlar Akademisi: Léopold Lévy ve atölyesi. Unpublished Doctoral Dissertation, Mimar Sinan Güzel Sanatlar University Institute of Social Sciences, İstanbul.
Yasa Yaman, Z. (2002). D Grubu 1933-1951. In N. Elvan (Prep. by), D Grubu 1933-1951 (pp. 7-40). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.