Demirtaş Kamçıl ve Rahmi Bediz’in Az Bilinen Bir Yapısı: (Übeyde) Elli Apartmanı

Mimarlık tarih yazımında Ankara'nın mimarlık mirası çoğunlukla 1920-1950 yılları arasına tarihlendirilen Erken Cumhuriyet dönemi yapıları üzerinden aktarılır. Bu noktada, 1950-1980 yılları arasında tasarlanan ve Orta Yüzyıl modernizmini temsil eden yapıların, ana akım anlatıların dışında kaldığı/bırakıldığı gözlemlenmektedir. Son yıllarda Türkiye'nin siyasal, ekonomik ve toplumsal yaşamında önemli bir kırılmaya işaret eden bu dönemde inşa edilmiş yapılara ilişkin çalışmalarda görece bir artış olsa da, bu dönemin hâlâ yeterince incelenmediğinin ve mimarlık tarihinde hak ettiği yeri almadığının altı çizilmelidir. Bu makalede konu edilen Demirtaş Kamçıl ve Rahmi Bediz ikilisi 1950-1980 yılları arasında değişen siyasal, ekonomik ve kültürel ortamda 'Ankara'nın yeniden inşasında' önemli rol üstlenmiş mimarlardandır. Kamçıl ve Bediz Mimarlık Ofisi bu süreçte kente iş hanı, pasaj, çarşı, sinema, müze, ofis gibi değişen ölçek ve işlevde çok sayıda nitelikli mimari eser kazandırmıştır. Bu kamusal yapıların yanında Kamçıl ve Bediz Mimarlık Ofisi Ankara'da sivil mimari belleğin önemli örneklerinden sayılan birçok konut kooperatifi projesine de imza atmıştır. Übeyde Elli Apartmanı, Kamçıl ve Bediz ofisi tarafından tasarlanan yapılar arasında çok fazla anılmayan ve az bilinen bir konut yapısı olarak karşımıza çıkar. 1950 döneminin önemli kadın milletvekillerinden Übeyde Elli için tasarlanmış olması, yapıyı mimarlık tarihi açısından daha da ayrıcalıklı bir konuma yerleştirmektedir. Bu kapsamda araştırma, yakın bir zaman önce yıkılmış olan Übeyde Elli Apartmanı'nı mimari projeler, aile albümlerinden elde edilen fotoğraflar, aileyle yapılan sözlü tarih çalışmaları ve Übeyde Elli'nin renkli kişiliği üzerinden yeniden hatırlamayı ve bu az bilinen projeyi bilinir kılmayı amaçlamaktadır. Übeyde Elli Apartmanı üzerinden yapılan okuma, Ankara'da II. Dünya Savaşı sonrası hareketlenen mimarlık ortamına yakından bakmayı, bu yeniden inşa sürecinde Kamçıl ve Bediz ofisinin rolünü gözlemlemeyi ve dönemin önerdiği yaşam kültürlerini anlamayı olanaklı hale getirecektir.

A Little-known Building of Demirtaş Kamçıl and Rahmi Bediz: (Übeyde) Elli Apartment

Mimarlık tarih yazımında Ankara’nın mimarlık mirası çoğunlukla 1920-1950 yılları arasına tarihlendirilen Erken Cumhuriyet dönemi yapıları üzerinden aktarılır. Bu noktada, 1950-1980 yılları arasında tasarlanan ve Orta Yüzyıl modernizmini temsil eden yapıların, ana akım anlatıların dışında kaldığı/bırakıldığı gözlemlenmektedir. Son yıllarda Türkiye’nin siyasal, ekonomik ve toplumsal yaşamında önemli bir kırılmaya işaret eden bu dönemde inşa edilmiş yapılara ilişkin çalışmalarda görece bir artış olsa da, bu dönemin hâlâ yeterince incelenmediğinin ve mimarlık tarihinde hak ettiği yeri almadığının altı çizilmelidir. Bu makalede konu edilen Demirtaş Kamçıl ve Rahmi Bediz ikilisi 1950-1980 yılları arasında değişen siyasal, ekonomik ve kültürel ortamda ‘Ankara’nın yeniden inşasında’ önemli rol üstlenmiş mimarlardandır. Kamçıl ve Bediz Mimarlık Ofisi bu süreçte kente iş hanı, pasaj, çarşı, sinema, müze, ofis gibi değişen ölçek ve işlevde çok sayıda nitelikli mimari eser kazandırmıştır. Bu kamusal yapıların yanında Kamçıl ve Bediz Mimarlık Ofisi Ankara’da sivil mimari belleğin önemli örneklerinden sayılan birçok konut kooperatifi projesine de imza atmıştır. Übeyde Elli Apartmanı, Kamçıl ve Bediz ofisi tarafından tasarlanan yapılar arasında çok fazla anılmayan ve az bilinen bir konut yapısı olarak karşımıza çıkar. 1950 döneminin önemli kadın milletvekillerinden Übeyde Elli için tasarlanmış olması, yapıyı mimarlık tarihi açısından daha da ayrıcalıklı bir konuma yerleştirmektedir. Bu kapsamda araştırma, yakın bir zaman önce yıkılmış olan Übeyde Elli Apartmanı’nı mimari projeler, aile albümlerinden elde edilen fotoğraflar, aileyle yapılan sözlü tarih çalışmaları ve Übeyde Elli’nin renkli kişiliği üzerinden yeniden hatırlamayı ve bu az bilinen projeyi bilinir kılmayı amaçlamaktadır. Übeyde Elli Apartmanı üzerinden yapılan okuma, Ankara’da II. Dünya Savaşı sonrası hareketlenen mimarlık ortamına yakından bakmayı, bu yeniden inşa sürecinde Kamçıl ve Bediz ofisinin rolünü gözlemlemeyi ve dönemin önerdiği yaşam kültürlerini anlamayı olanaklı hale getirecektir.

PDF

___

Alsaç, Ü. (1976). Türk mimarlık düşüncesinin Cumhuriyet dönemindeki evrimi. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi. Aslanoğlu, İ. (1980). Erken Cumhuriyet dönemi mimarlığı 1923- 1938. Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi.
Baydar, G. (1990). Architecture, style, power. The Turkish case in 1930s. Yirmi Bir, 1, 38-53.
Bayraktar, N. (2006a).Ankara Televizyonu Arı Stüdyosu. Bülten, 45, 32-33. Bayraktar, N. (2006b).İsrailevleri. Bülten, 43, 48-49.
Bayraktar, N. (2007). Yeşiltepe Blokları. Bülten, 55, 76-77.
Bozdoğan, S. (2002). Modernizm ve ulusun inşası: Erken Cumhuriyet Türkiyesi’nde Mimari Kültür. İstanbul: Metis.
Cengizkan, A. (2002a). Türk konut mimarlığında söylemsel oluşumlar: Ankara, 1948-1962.Yayımlanmamış Doktora Tezi, ODTÜ Mimarlık Fakültesi, Ankara.
Cengizkan, A. (2002b). Bağ Evi’nden Villa’ya: Ankara Keçiören bağ evleri ve kent konutu tipolojisinde dönüşüm. Modernin saati içinde (ss. 119-141). Ankara: Mimarlar Derneği 1927 ve Boyut.
Cengizkan, M. (2013). Danyal Tevfik Çiper: Tavizsiz bir modernist mimar. Ankara: Arkadaş Yayınları.
Ergut, E.A. (2011a). Rahmi Bediz-Demirtaş Kamçıl: Modern Ankara’nın yeniden inşası 1950-1980. Vimeo web sitesinden 11 Mayıs 2011 tarihinde erişildi:https://vimeo.com/41981771 Ergut, E.A. (2011b). Anma: Rahmi Bediz’in Ardından. Mimarlık Dergisi, 357, 44.
Ergut, E.A. (2015). Modern Ankara’nın yeniden inşası başlıyor: 1950’lerde yeni yaşam, yeni kent ve Rahmi Bediz-Demirtaş Kamçıl bürosunun konut tasarımları. Arredamento Mimarlık, 05, 90-96.
Günay, B. (2013). Ankara: Spatial history. Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi.
Gürel, M.O. (2007). Domesticspace, modernity, modernity and identity: The apartment in mid-20th century Turkey.
Yayımlanmamış Doktora Tezi, University of Illinois at Urbana, Champaign.
Gürel, M.O. (2015).Mid-century modernism in Turkey: Architecture acrosscultures in the 1950s and 1960s. New York and London: Routledge. [Kapak]. (1957). Akis, 184.
Kamçıl, D. ve Bediz, R. (Çizen). (1955). Bn. Übeyde Elli Evi Projesi 1:50 [Vaziyet planı ve giriş kat planı]. (Dosya No: Büklüm Sokak 2519 ada, 8 parsel no; no: 17). Çankaya Belediyesi Arşivi, Ankara.
Özer, B. (1964). Rejyonalizm, üniversalism ve çağdaş mimarimiz üzerine bir deneme. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi. Özsayın, A.S. (2008) Rahmi Bediz-Demirtaş Kamçıl Proje Bürosu. Bülten, 57, 40-41.
Sözen, M. (1984). Cumhuriyet Dönemi Türk mimarlığı. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Sözen, M. ve Tapan, M. (1973). 50 yılın Türk mimarisi. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Şumnu, U. (2014). Nejat Tekelioğlu’nun sinemalı apartmanları: Talip ve Başkent (Kavaklıdere) Apartmanları, Bülten/Blog, TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi.
Şumnu, U. (2015, 1 Şubat). Ortaklaşalığın mimarisi: Halit Ziya sokak no: 6 ve Cinnah caddesi no:22 örneği, Solfasol, 46, 8-9.
Übeyde Elli Apartmanı’nın dış cephe fotoğrafı. (t.y). Übeyde Elli Arşivi, Ankara.
Übeyde ElliApartmanı’nın dış cephe ve apartman kat hollerindeki mozaikleri. (t.y). Übeyde Elli Arşivi, Ankara.
Übeyde Elli’nin ailesiyle beraber şömine önündeki fotoğrafları. (t.y). Übeyde Elli Arşivi, Ankara.
Übeyde Elli’nin oturduğu dairenin yıkılmadan önceki fotoğrafları. (t.y). Übeyde Elli Arşivi, Ankara.
Übeyde Elli apartmanının ıslak mekân fotoğrafları. (t.y). Übeyde Elli Arşivi, Ankara.
Vanlı, Ş. (2006). Mimariden konuşmak: Bilinmek istenmeyen 20. yüzyıl Türk mimarlığı. Ankara: Vanlı Mimarlık Vakfı Yayınları.
Yurtta olup bitenler [biyografik yazı]. (1957, 19 Kasım). Akis, s.13.