Değişen Kültürel Mekânlar, Dönüşen Gelenekler: Ankara'da Hıdırellez Kutlamaları ve Hamamönü Hıdırellez Şenlikleri
Yazı karşılama ritüellerinden biri olan Hıdırellez Şenliği, Anadolu'nun büyük bir kısmında kutlanmaktadır. Geleceğe yönelikbeklentilerin Hıdırellez Şenliği'nde yapılan uygulamalarla gerçekleşeceği düşüncesi, bu ritüelin canlılığının ve kuşaklar arasındakiaktarımının temel motivasyonu olarak değerlendirilebilir. Hıdırellez'de gerçekleştirilen pek çok uygulama doğa ile ilgili uygulamalardır.Anadolu'nun pek çok yerinde Hızır'ın uğradığına inanılarak Hıdırellez'in kutlandığı pek çok kültürel mekân bulunmaktadır. Bu kültürelmekânların kentlerde planlanmayışı ve var olanların muhafaza edilmeyişi Hıdırellez kutlamalarının kente taşınmasını dolayısıylakültürel sürekliliğin sağlanmasını engellemektedir. Bu çalışmada, kültürel bir mekân olarak Hıdırellez kutlanan yerler ve bu geleneğinsürdürülebilmesi için bu mekânların kente taşınmasının gerekliliği üzerinde durulmuştur. Mekânın geleneğin sürdürülmesindeve biçimlenmesindeki temel önemi, kentte kutlanılan Hamamönü Hıdırellez Şenlikleri üzerinden değerlendirilmiştir. Ankara'dabu yıl altıncısı düzenlenecek olan Hamamönü Hıdırellez Şenlikleri'nde değişen mekâna bağlı olarak değişen katılımcı profili vekatılımcıların beklentilerinin Hıdırellez kutlamalarını nasıl biçimlendirdiği tartışılmıştır. Hamamönü Hıdırellez Şenlikleri'nde ritüelininanç boyutunun yanı sıra, eğlence boyutunun da öne çıktığı ve bazı geleneklerin popüler kültürün bir parçası haline getirildiği tespitedilmiştir.
Changing Cultural Spaces, Transformation of the Traditions: Hıdırellez Celebrations held in Ankara and Hamamönü Hıdırellez Festivals
Hıdırellez festival, one of the rituals that hails the start of summer, is celebrated widely across Anatolia. The belief thatwishes for the future will come true if certain actions are performed at Hıdırellez festival, may be seen as the basic motivation behind this ritual and the transmission of this tradition from generation to generation. Many practices at Hıdırellez are related to nature. The space to celebrate Hıdırellez is of the utmost importance due to the context of the ritual. There are many cultural spaces in Anatolia assigned for the celebration of Hıdırellez; these are selected based on the belief that they have been visited by Hızır. The cultural transmission of Hıdırellez celebrations is being hindered among an urbanizing population due to fewnew spaces being planned for them and a lack of protection for the existing spaces. This article focuses on the Hıdırellez festival spaces and the necessity of moving these spaces into cities in order to maintain the tradition. This article evaluates the basic importance of these spaces from the standpoint of sustainability and the formation of the tradition using the Hamamönü Hıdırellez festival, which is celebrated in Ankara. It discusses the variations of the participant profiles at the Sixth Hamamönü Hıdırellez festival, to be held in Ankara this year and the how their expectations have been shaped based on changing spaces. It concludes that besides the dimension of belief in the rituals, the dimension of entertainment is also prominent for participants at the Hamamönü Hıdırellez festival, and that various Hıdırellez traditions have found their way into popular culture.
___
- Acıpayamlı, O. (1973). Türkiye'de bahar bayramı Hıdırellez. Antropoloji Dergisi, 8, 20-25.
- Altındağ'ın sosyo-kültürel dokusu (2011). Ankara: ADAMOR Danışmanlık. Ankara'nın somut olmayan kültürel mirası. (2012). (Ed.) M. Ö. Oğuz. Ankara: Grafiker Yay.
- Aslan, F. (2012). İstanbul'da hıdrellez geleneğinin geçmişi, bugünü ve yarını: Ahırkapı örneği. Folklor/Edebiyat. 71, 201-235.
- Balaman, A. R. (1983). Gelenekler, töre ve törenler. İzmir: Betim Yayınları.
- Barlas, U. (1990). Safranbolu ve Karabük yöresinde Hıdırellez geleneği. Türk halk kültüründen derlemeler "Hıdrellez özel sayısı." içinde (ss. 25-43). Ankara: Kültür Bakanlığı Halk Kültürünü Araştırma Dairesi Yay.
- Baron, R. (2014). Amerikan kamusal halk bilimi -tarihi, sorunları ve zorlukları (Çev. İmran Gündüz Alptürker). Uygulamalı halk bilimi içinde (ss. 177-197). (Ed. M. Öcal Oğuz vd.) Ankara: Geleneksel Yay.
- Çelik, H. (1990). Gaziantep'te Hıdırellez geleneği. Türk halk kültüründen derlemeler "Hıdrellez özel sayısı." içinde (ss. 71- 77). Ankara: Kültür Bakanlığı Halk Kültürünü Araştırma Dairesi Yay.
- Erdoğan, A., Günel, G. ve Kılcı, A. (2008a). Osmanlı'da Ankara. Ankara Tarihi ve Kültürü Dizisi: 2. Ankara: Ankara Büyükşehir Belediyesi.
- Erdoğan, A., Günel, G. ve Kılcı, A. (2008b). Tarih İçinde Ankara. Ankara Tarihi ve Kültürü Dizisi: 1. Ankara: Ankara Büyükşehir Belediyesi.
- Erman, A. (1990). Tekirdağ'da Hıdırellez geleneği. Türk kültüründen derlemeler Hıdırellez özel sayısı içinde (ss. 1-25). Ankara: Kültür Bakanlığı Halk Kültürünü Araştırma Dairesi Yay.
- Faulds, S. S. (1994). Designing public spaces for symbolic uses. M.O. Jones (Ed.). Putting folklore to use içinde (ss. 150-161).
- Lexington, Kentucky: The University Press of Kentucky. Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnâmesi BursaBolu-Trabzon-Erzurum-Azerbaycan-Kafkasya-Kırım-Girit. (2012). İstanbul: Yapıkredi Yayınları. İşte Hıdırlıktepe'nin isim hikayesi. 2016. 20 Nisan 2016 tarihinde http://www.haberankara.com/haber/11375/istehidirliktepenin-isim-hikayesi.html adresinden erişildi.
- Knott, S. G. (2013). 12 yılın üstüne ulusal halk festivali. (Çev. Okan Demir). Millî Folklor Dergisi. 99, 215-224. Koşay, H. Z. (1935). Ankara budun bilgisi. Ankara: Ulu s Basımevi.
- Kutlu, M. (2012). Umudun efendisi Hızır ve Hıdırellez. Komşu kültürler ve diyalog Balkanlar, Bulgaristan ve Türkiye. içinde (ss. 91-95). Ankara: Ayrıntı Basımevi.
- Meydan, F. (1990). Kütahya'da Hıdırellez geleneği. Türk kültüründen derlemeler Hıdırellez özel sayısı içinde (ss. 113- 123). Ankara: Kültür Bakanlığı Halk Kültürünü Araştırma Dairesi Yay.
- Ocak, A.Y. (1999). İslâm-Türk inançlarında Hızır yahut Hızır- İlyas kültü. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay.
- ODTÜ-Türk halk bilimi topluluğu kuramsal grubu (2012). Anadolu'da geleneksel kutlamalar bağlamında hıdırellez geleneği ve Fevziye köyü örneği. Komşu kültürler ve diyalog Balkanlar, Bulgaristan ve Türkiye içinde (ss. 210-217). Ankara: Ayrıntı Basımevi.
- Oğuz, M. Ö. (2007). Folklor ve kültürel mekân. Millî Folklor Dergisi. 76, 30-32.
- Oğuz, M. Ö. (2014). Hıdırellez'in Yozgatçası: Ağrice veya eğrice. Bozok yazıları. içinde (ss. 31-32). Ankara: Geleneksel Yay.
- Oğuz, M. Ö. (2013). Somut olmayan kültürel mirasın korunması sözleşmesi. Somut olmayan kültürel miras nedir? içinde (ss. 165-181). Ankara: Geleneksel Yay.
- Ölçer Özünel, E. (2015). Eşiktekiler: Gecekondu folklorunda zaman, mekân, insan. Ankara: Grafiker Yay.
- Özarslan, M. Erzurum'da hıdrellez ile ilgili inançlar ve kimi uygulamalar. Türkbilig. 2000 (1), 203-208.
- Selberg, T. (2006). Festivals as celebrations of place in modern society: Two examples from Norway. Folklore 117, 297-312.
- Seyirci, M. (1990). Antalya'da Hıdırellez kutlamaları. Türk kültüründen derlemeler "Hıdırellez özel sayısı." içinde (ss. 137-143). Ankara: Kültür Bakanlığı Halk Kültürünü Araştırma Dairesi Yay.
- TÜİK. (2015). Adrese dayalı nüfus kayıt sistemi sonuçları. 20.02.2016 tarihinde http://www.tuik.gov.tr/PreHaber Bultenleri.do?id=21507 adresinden erişilmiştir.
- Zanten, Wim van (2002) "Glossary Intangible Cultural Heritage. 12 Nisan 2016 tarihinde http://www.unesco.org/culture/ich/ doc/src/00265.pdf adresinden erişilmiştir.
- ISSN: 2147-8724
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Yayıncı: Koç Üniversitesi VEKAM
Sayıdaki Diğer Makaleler
Ankara'da Resimli Bir Ev: Dedebayrak Evi
Bir Soylulaştırma Örneği: Ankara'da Yerinde Islah Projesinin Beklenmedik Sonuçları
Helga TILIÇ RITTERSBERGER, Reyhan GÖRK VARLI
Başkent Ankara'da Cumhuriyet Sonrası Yaşanan Büyük Değişim: Modern Yaşam Kurgusu ve Modern Mekânlar
Rusûhî İsmâil Ankaravî Bibliyografyası