Süreyya EROĞLU BİLGİN, Ayşe Alev DİRER AKHAN

19.YÜZYILDAN TASVİRLİ BİR AHŞAP HİLYE ÖRNEĞİ

Hilye-i Şerif, hilye-i saadet ve hilye-i nebevi gibi isimlerle de anılan hilye, İslam edebiyatı ve hüsn-ü hat sanatında Hz. Muhammed’in fiziksel özelliklerini, karakterini, insani ve ahlaki niteliklerini, tavır ve hareketlerini anlatan eserlere verilen genel isimdir. Kelime zamanla söz konusu anlamlarıyla ilişkili olarak, edebî bir tür ve kendine has formu olan bir levhayı ifade eden özel anlam kazanmıştır. Hilyenin levha şeklinde yazılıp tezhiplenmesi, diğer İslam ülkelerinde görülmeyen yalnızca Osmanlı ve devamında Cumhuriyet dönemi kültür anlayışında yer bulan bir sanat geleneğidir. Bu çalışmada Antalya Müzesi koleksiyonunda bulunan ahşap üzerine yapıştırılmış, tasvirli bir hilye-i saadet örneği ele alınmıştır. Hilye-i Saadet levhasında bulunan süslemelerin ve tasvirlerin üslup özellikleri tespit edilip teknik, malzeme, renk ve desen bağlamında benzer örneklerle karşılaştırılarak irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Hilye, Tezhip, Süsleme, Hilye-i Saadet, İcazetname, Illumination, Ornament, License

EXAMPLE OF A WOODEN HILYE, FROM 19TH CENTURY

Hilye, which is also known as Hilye-i Şerif, Hilye-i Saadet and Hilye-i Nabawi, is the general name given to the works that describe the physical characteristics, character, human and moral qualities, attitudes and movements of Hz. Muhammad, in Islamic literature and calligraphy. In time, the word gained a special meaning, denoting a plate with a literary genre and its own form, in relation to its mentioned meanings. Writing and illuminating the hilye in the form of a plate is an art tradition that is not seen in other Islamic countries, but only found in the Ottoman and later Republican period’s cultural approach. In this study, an illustrated Hilye-i Saadet example affixed on wood in the collection of Antalya Museum is discussed. By determining the stylistic features of the ornaments and depictions on the Hilye-i Saadet plate, technique, material, color and pattern were examined in comparision with similar examples.

Keywords:

HILYE, ILLUMINATION, ORNAMENTATION, Hilye-i Saadet, License,

PDF

___

ÖZKEÇECİ, İlhan - ÖZKEÇECİ, Şule Bilge, Türk Sanatında Tezhip, İstanbul 2014.
SCHİCK, İrvin Cemil, “İslâmî Kitap San’atlarında Standartlaşma: Usta-Çırak İlişkisi ve İcazet Geleneği”, Osmanlı Araştırmaları / The Journal o f Ottoman Studies, XLIX, İstanbul 2017, s. 238-239.
STANLEY, Tim, “From Text to Art Form in the Ottoman Hilye”, Filiz Çağman 'a Armağan. İstanbul, 2018.
SUBAŞI, Hüsrev, “Hat Sanatında Hz. Peygamber Sevgisiyle Doğmuş Bir Form: Hilyeler”, Kültür Coğrafyamızda Hz. Muhammed Uluslararası Sempozyum (Orta Asya, Kafkasya ve Balkanlar), 7-8 Mart, Sakarya 2009.
TANINDI, Zeren, Kitap ve Tezhibi, Osmanlı Uygarlığı II, haz. Halil İnalcık-Günsel Renda, Ankara 2004, s. 890.
TANINDI, Zeren, Yazıda Ahenk ve Renk, Sadberk Hanım Müzesi Koleksiyonundan Sanatlı Kitaplar, Belgeler ve Hüsn-i Hatlar, İstanbul 2019.
TAŞKALE, Faruk - GÜNDÜZ, Hüseyin, Hat Sanatında Hilye-i Şerife Hz. Muhammed 'in Özellikleri, İstanbul 2006.
TEKİN, Başak Burcu, Batılılaşma Sürecinde Osmanlı Tezhip Sanatı (1789-1922), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi, Kayseri 2008.