Tuna Bulgar Devleti’nin Ticaret Politikası

Bulgarlar, VII. yüzyılın ilk yarısında Karadeniz’in kuzey bozkırlarında Kubrat Han liderliğinde bağımsız bir devlet kurmayı başarmışlardı. Ancak kurucusunun ölümü üzerine zaafa uğrayan bu devlet kısa sürede siyasi varlığını yitirdi. Asparuh Han, kendisine bağlı boylarla birlikte Aşağı Tuna boylarına gelerek 681 yılında bir devlet kurmayı başardı. Asparuh’tan sonra gelen Tervel Han’ın başarılı idaresi döneminde devletin temelleri sağlamlaşırken hemen sonrasında yaşanan fetret dönemi merkezi otoriteyi ciddi oranda sarstı. VIII. yüzyılın sonlarında yeniden toparlanan devlet Kurum Han ile birlikte gücünün doruğuna ulaştı. IX. yüzyıl ortalarında Hıristiyan Slav bir devlet haline gelen Bulgar Devleti, Symeon döneminde siyasi gücünün ikinci zirve noktasına ulaştı. Ancak ondan sonra gelen idareciler aynı başarılı yönetimi sergileyemediler. Bulgarlar, Tuna boylarına ilk geldikleri zamandan itibaren yeni yurtlarının ekonomik potansiyelini oldukça yerinde bir biçimde değerlendirmişler ve bir takım ekonomik faaliyetlere girişmişlerdir. Bu alanda ziraat ve ticaret ilk sırada yer almıştır. Nitekim kuruluşun tamamlamasının ardından ikinci hükümdar Tervel Han döneminden itibaren aktif bir ticaret politikası uygulandığını görmekteyiz. Bu çalışmanın amacı belirtilen tarihler arasında hüküm sürmüş olan Tuna Bulgar Devleti’nin hükümdarları tarafından sürdürülen ticaret politikasının esaslarını tespit etmektir. Buna bağlı olarak, ayrı bir çalışmanın konusu olabilecek olan Bulgarlarda ticari faaliyetler konusuna girilmeyecek ve sadece devletin ekonominin bu alanına yönelik takip ettiği siyaset tespit edilmeye çalışılacaktır.

Trade Policy of The Danube Bulgarian State

Bulgars had succeeded in establishing an independent state in the northern steppes of the Black Sea under the leadership of Kubrat Khan in the first half of the 7th century. But, this state, which weakened upon the death of its founder, lost its political existence in a short time. Asparuh Khan, together with the tribes affiliated to him, came to the Lower Danube region and succeeded in establishing a new state in 681. While the foundations of the state were strengthened during the successful administration of Tervel Khan, who came after Asparuh, the interregnum period that followed immediately shook the central authority. The state, which recovered at the end of the 8th century, reached the peak of its power with Kurum Han. The Bulgarian State, which became a Christian Slavic state in the middle of the 9th century, reached the second peak of its political power during the reign of Symeon. However, the administrators who came after him could not display the same successful management. Since the first time they came to the Danube river-banks, the Bulgarians have evaluated the economic potential of their new homeland quite appropriately and have engaged in some economic activities. Agriculture and trade took the first place in this respect. As a matter of fact, after the completion of the establishment, we see that an active trade policy has been implemented since the reign of the second ruler, Tervel Han. The aim of this study is to determine the principles of the trade policy carried out by the rulers of the Danube Bulgarian State, which ruled between the specified dates. Accordingly, the subject of commercial activities in Bulgarians, which can be the subject of a separate study, will not be discussed and only the policy followed by the state in this field of economy will be tried to be determined.

PDF

___

Ağır, A. (2016). Bı̇zans Başkentı̇nde Müslüman Tacı̇rler İçı̇n Mı̇marlık: Mitaton. P. Magdalino-N. Necipoğlu (Eds.), Trade in Byzantium, Papers from the Third International Sevgi Gönül Byzantine Studies Symposium, Istanbul, 24–27 June 2013 içinde (s. 233-253) İstanbul: Koç University Research Center for Anatolian Civilizations.
Ahmetbeyoğlu, A. (1989). Omurtag Han (814-831). Türk Dünyası Tarih Dergisi, 34, 42-46.
Ahmetbeyoğlu, A. (1994). Bulgar Hakanlar Listesi. Tarih Enstitüsü Dergisi, 14, 1-8.
Ahmetbeyoğlu, A. (1996). Tuna Bulgar Hanı Krum (803-814) Kanunlarının Eski Türk Töresi Açısından Değerlendirilmesi. Tarih Boyunca Balkanlardan Kafkaslara Türk Dünyası Semineri, Bildiriler, 29-31 Mayıs 1995 içinde (ss. 15-27). İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
Ahmetbeyoğlu, A. (2020). Tuna Bulgar Devleti’nin Kaos Yılları. Z. İskefiyeli-M. B. Çelik (Ed.) Türkistan’dan Anadolu’ya Tarihin İzinde, Prof. Dr. Mehmet Alpargu’ya Armağan içinde (Cilt 1, ss. 84-91). Ankara: Nobel Yayınları. 568 Tolan Ö. / Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2023 11(2) 551–575 tanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Avramea, A. (1999). MÖ. 2. Yüzyıl ile MS. 6. Yüzyıl Arasında Via Egnatia’nın Güzergâhı ve İşlevi. Elizabeth A. Zachariadou (Ed.). Sol Kol, Osmanlı Egemenliğinde Via Egnatia, 1380-1699 içinde (Ö. Arıkan-E. G. Tekin-T. Altınova, Çev. ss. 3-7). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Avramea, A. (2002). Land and Sea Communications, Fourth-Fifteenth Centuries. Angeliki E. Laiou (Ed.), The Economic History of Byzantium: From the Seventh through the Fifteenth Century içinde (Vol. I, ss. 57–90). Washington, D.C.: Dumbarton Oaks.
Bartusis, M. C. (1991). Mitaton. The Oxford Dictionary of Byzantium içinde (Vol. 2, s. 1385). New York-Oxford: Oxford University Press.
Bratianu, G. I. (1940). Le commerce bulgare dans l’Empire byzantin et le monopole de l’empereur Leon VI â Thessalonique. Sbornik v pamet na Prof. Petır Nikov içinde (ss. 30-36). Sofya: Pechatnitsa Kultura.
Browning, R. (1975). Byzantium and Bulgaria, A Comparative Study Across The Early Medieval Frontier. London: Temple Smith.
Bury, J. B. (1910). The Bulgarian Treaty of A.D. 814, and the Great Fence of Thrace. The English Historical Review, 25 (98), 276- 287.
Cankova-Petkova, G. (1963). Bulgarians and Byzantium during the First Decades after the Foundation of the Bulgarian State. ByzantinoSlavica, 24, 41-53.
Cankova-Petkova, G. (1976). Deux contributions à l'histoire des rapports bulgaro-byzantins au IXe siècle. Byzantinoslavica, 37, 36-45.
Carolingian Chronicles. (1970). Royal Frankish Annals and Nithard’s Histories. (B. W. Scholz, B. Rogers, Transl.) Ann Arbor: The University of Michigan Press
Constantine Porphyrogenitus. (1967). De Administrando İmperio. (Gy. Moravcsik, Ed., R. J. H. Jenkins, Transl.). Washington D.C.: Dumbarton Oaks.
Curta, F. (2006). Southeastern Europe in the Middle Ages, 500-1250. Cambridge: Cambridge University Press.
Curta, F. (2011). Linear Frontiers in the 9th Century: Bulgaria and Wessex. Quaestiones Medii Aevi Novae, 16, 15-32.
Curta, F. (2022). Bulgaria beyond the Danube: Water under the Bridge, or is there More in the Pipeline?. D. M. Istrate-D. I. Mureșan-G. T. Rustoiu (Eds.), Christianization in Early Medieval Transylvania, The Oldest Church in Transylvania and Its Interpretation içinde (ss. 57-77). Laiden-Boston: Brill.
Dujčev, I. (1965). La chronique Byzantine de l’an 811. Travaux et Memoires, 1, 205-254.
Ergan, G. (2020). Tuna Bulgarlarının Hristiyanlığı Kabul Etmesinin Siyasi Nedenleri. (G. Ergan, Çev.) Journal of International Eastern European Studies, 2(2), 610-639.
Fehér, G. (1999). Bulgar Türkleri Tarihi. (Heyet, Çev.) Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Fehér, G. (2010). Türko–Bulgar, Macar ve Bunlara Akraba Olan Milletlerin Kültürü - Türk Kültürünün Avrupa’ya Tesiri. İkinci Türk Tarih Kongresi, Kongrenin Çalışmaları, Kongreye Sunulan Tebliğler, İstanbul 20–25 Eylül 1937 içinde (ss. 290-320). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Fine, J. V. A. (1983). The Early Medieval Balkans, A Critical Survey from the Sixth to the Late Twelfth Century. Ann Arbor: The University of Michigan Press.
Genesios. (1998). On The Reigns of the Emperors. (A. Kaldellis, Transl. and Commentary). Canberra: Australian Association for Byzantine Studies.
Gjuzelev, V. (1988). The Protobulgarians: A Pre-History of the Asparouhian Bulgaria. Medieval Bulgaria, Bizantine Empire, Black Sea, Venice, Genoa içinde (ss. 11-80). Villach: Verlag Baier.
Golden, P. B. (2006). Türk Halkları Tarihine Giriş. (Osman Karatay, Çev.) Çorum: Karam Yayınları.
Howard-Johnston, J. (2000). Byzantium, Bulgaria and the Peoples of the Ukraine in the 890s. Materialy po arkheologii, istorii i etnografii Tavrii, VII, 342-356.
Jordanes. (1915). The Gothic History of Jordanes. (C. C. Mierow, Transl. and Commentary). London: Princeton University Press.
Kafesoğlu, İ. (1985). Bulgarların Kökeni. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
Karatay, O. (2010a). Tuna Bulgar Devletinin İlk Asrı: Balkanlarda Tutunma ve Pekişme (681-803). Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, X/2, 1-18.
Karatay, O. (2010b). Kurum Han Döneminde Tuna Bulgarları (803-814). Turan, 12, 101-108.
Karatay, O. (2013), Tuna Bulgarları. O. Karatay-S. Acar (Ed.), Doğu Avrupa Türk Tarihi içinde (ss. 273-294). İstanbul: Kitabevi Yayınları.
Kayapınar, A. (2002). Tuna Bulgar Devleti (579-1018). H. C. Güzel-K. Çiçek-S. Koca (Ed.), Türkler içinde (Cilt 2, ss. 630-640). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
Kazdal, A. (2022). Tuna Bulgar Kağanı Simeon ve Dönemi (863-927) (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Kazhdan, A. & Oikonomides, N. (1991). Kommerkiarios. The Oxford Dictionary of Byzantium içinde (Vol. 2, s. 1141). New York-Oxford: Oxford University Press.
Kurat, A. N. (1979). Bulgaristan. İslam Ansiklopedisi içinde (Cilt 2, ss. 796-801). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Küçüksipahioğlu, B. (2008). Ankhialos Savaşı’nın Sonuna Kadar Bizans-Bulgar İlişkileri. Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, 14, 209-226.
Laiou, A. E. (2012). Regional Networks in the Balkans in the Middle and Late Byzantine Periodş. C. Morrisson (Ed.), Trade and Markets in Byzantium içinde (ss. 125-146). Washington D.C.: Dumbarton Oaks.
Leszka, M. J. (2011). The Monk versus the Philosopher From the History of the Bulgarian- Byzantine War 894–896. Studia Ceranea, 1, 55-70.
Madgearu, A. (2001). Salt Trade and Warfare in Early Medieval Transylvania. Ephemeris Napocensis, 11, 271-283.
Madgearu, A. (2002–2003). Transylvania and the Bulgarian Expansion in the 9th and 10th Centuries. Acta Musei Napocensis, 39-40(2), 41–62.
Madgearu, A. (2005). Salt Trade and Warfare: The Rise of the Romanian-Slavic Military Organization in Early Medieval Transylvania. F. Curta (Ed.), East Central and Eastern Europe in the Early Middle Ages içinde (ss. 103-120). Ann Arbor: University of Michigan Press.
Marinow, K. (2014). The Haemus Mountains and the Geopolitics of the First Bulgarian Empire: An Overview. Zbornik Radova Vızantološkog Instituta, 51, 19-32.
Mesûdî. (2018). Kiâbü’t-Tenbih ve’l-İşraf. (Ramazan Şeşen, Çev.) İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
Mutafçiev, P. (1943). İstoriya na bılgarskiya narod (Cilt 1). Sofiya: İzdatelstvo Bılgarska Kniga. Nikephoros Patriarch of Constantinople. (1990). Short History. (C. Mango, Text, Transl. and Commentary). Washington DC: Dumbarton Oaks.
Obolensky, D. (1971). The Byzantine Commonwealth, Eastern Europe 500-1453. New York: Praeger Publishers.
Oikonomides, N. (1988). Tribute or Trade? The Byzantine-Bulgarian Treaty of 716. P. Dinekov et al. (Eds), Studia Slavico-Byzantina et Mediaevalia Europensia: Studies on the Slavo-Byzantine and West-European Middle Ages, In Memoriam I. Dujchev içinde (Vol 1, ss. 29-31). Sofia: Centre for Slavo-Byzantine Studies.
Oikonomides, N. (1991). Le kommerkion d’Abydos, Thessalonique et la commerce bulgare au IXe siecle. V. Kravari, J. Lefort, C. Morrisson, P. Lethielleux (Eds.), Hommes et richesses dans l’Empire byzantin, VIIIe –XVe siecle içinde (Tome 2, ss. 241-248) Paris: P. Lethielleux.
Ostrogorsky, G. (1995). Bizans Devleti Tarihi. (Fikret Işıltan, Çev.) Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Petkov, K. (2008). Voices of Medieval Bulgaria, Seventh-Fifteenth Centuries: The Records of a Bygone Culture. Leiden-Boston: Brill.
Ρrіmov, B. (1978). Bulgaria in the Eighth Century: A General Outline. Byzantino-Bulgarica, V, 7-40.
Priscus. (1983). Fragments. R. C. Blockley (Ed.), The Fragmentary Classicising Historians of the Later Roman Empire, Eunapius, Olympiodorus, Priscus and Malchus içinde (Vol II, ss. 222-402). Liverpool: Francis Cairns.
Runciman, S. (1930). A History of the First Bulgarian Empire. London: G. Bell&Sons Ltd.
Scriptor Incertus. (1842). Historia de Leone Bardae Armenii filio. I. Bekker (Ed.), Leonis Grammatici, Chronographia içinde (ss. 335-362). Bonn.
Skylitzes, J. (2010). A Synopsis of Byzantine History, 811-1057. (J. Worthley, Transl.). Cambridge: Cambridge University Press.
Sophoulis, P. (2007-2008). When did the Battle of ‘Leo’s Hill’ Take Place? A Note on the History of Byzantine-Bulgar Relations in the Early Ninth Century. Vyzantinos Domos, 16, 201–212.
Sophoulis, P. (2012). Byzantium and Bulgaria, 775–831. Leiden-Boston: Brill.
Stephenson, P. (2006). About the Emperor Nikephoros and How He Leaves His Bones in Bulgaria: A Context for the Controversial Chronicle of 811. Dumbarton Oaks Papers, 60, 87-109.
Symeon Logothetes. (2006). Symeonis Magistri et Logothetae Chronicon. (S. Wahlgren, Ed.) Berlin- New York: Walter de Gruyter [İng. Trc. Symeon Logothetes. (2019). The Chronicle of the Logothete. (S. Wahlgren, Transl. and Commentary). Liverpool: Liverpool University Press].
Şan, E. (2017). Tuna Bulgar Hanlığı-Bizans İmparatorluğu Münasebetlerine Dair Ortaçağ İslam Kaynaklarındaki Haberler. E. Şan (Ed.) Prof. Dr. Gülçin Çandarlıoğlu’na 75. Yaş Armağanı içinde (ss. 525-546). İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
The Annals of Fulda. (1992). (T. Reuter, Tansl.) Manchester-New York: Manchester University Press.
The Annals of St-Bertin. (1991). (J. L. Nelson, Transl.). Manchester-New York: Manchester University Press.
The Russian Primary Chronicle, Laurentian Text. (1953). (S. H. Cross-O. P. Sherbowitz-Wetzor, Transl.) Cambridge, Mass.: The Mediaeval Academy of America.
Theophanes Continuatus. (2015). Chronographiae quae Theophanis Continuati nomine fertur Libri I- IV. (J. M. Featherstone-J. Signes-Codoñer, Ed.) Boston/Berlin: De Gruyter.
Theophanis. (1883). Chronographia. (C. De Boor, Ed.) Leipzig [İngilizce terc.
Theophanes Confessor. (1997). The Chronicle of Theophanes Confessor, Byzantine and Near Eastern History AD 284- 813. (C. Mango-R. Scott, Transl. and Commentary) Oxford: Clarendon Press.].
Treadgold, W. (1984). The Bulgars’ Treaty with the Byzantines in 816. Rivista di Studi Bizantini e Slavi, IV, 213–220.
Treadgold, W. (1997). A History of the Byzantine State and Society. California: Stanford University Press.
Uçar, H. (2021). 9. Yüzyıl Bizans Kroniği Scriptor İncertus (811 Kroniği). Türk Dünyası Araştırmaları, 127 (251), 367-374.
Whittow, M. (1996). The Making of Byzantium, 600-1025. Berkeley-Los Angeles: University of California Press.
Zlatarski, V. (2007). İstoriya na bılgarskata dırjava prez Srednite vekove (Cilt I/1). Sofiya: İzdatelstvo Zakhariĭ Stoyanov.
Zlatarski, V. N. (1980-1981). Kurum Han. (M. T. Acaroğlu, Çev.) Güney Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, 10-11, 125-146.