Mevlânâ Halidi Bağdâdî’den Günümüze Cizre’de Faaliyet Göstermiş Tarikatlar ve Temsilcileri

Tasavvuf tarihinde önemli bir konuma sahip olan Cizre, Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî’den sonraNakşî-Hâlidî, Kâdirî ve Rufâî yolunun büyüklerinin yoğunlukla yetiştiği bir yerdir. İslam tarihindeilim, kültür ve sanatta merkezi bir konumda olmasına rağmen Cizre’de yaşayan ve faaliyetgösteren mutasavvıflar hakkında sadra şifa bir araştırma yapılmamıştır. Yapılan bazı araştırmalarda genelde Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî’nin son halifelerinden, Cizre’nin önemli âlimlerinden olanŞeyh Hâlid-i Cezerî ve halifeleri ekseninde olduğu için kapsayıcı olamamıştır. Buna göre Cizre’debulunan Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî’nin baş halifesi Şeyh Osman Siracüddin et-Tavîlî yoluna bağlıhalifelerle Kâdirî ve Rufâî halifelerinin de hayatlarının incelenip ilim ve fikir dünyasınaulaştırılması elzem görülmektedir. Bu amaçla tasavvuf düşüncesinin yaşanıp geliştiğimerkezlerden biri olan Cizre’nin mutasavvıflarının en azından belirli bir kısmını tanıtmanın temelhedefimiz olduğunu belirtmek isteriz.

Sects And Theır Representatıves That Have Been Actıved In Cızre From Mawlana Khalıd-ı Baghdadı To Current

Cizre, which has an important position in the history of Sufism, is a place where the elders of the Naqshbandi-Khalidi, Qadiri and Rifa’i grow up densely after Mawlana Khalid-i Baghdadi. Despite the fact that it occupies a central place in science, culture and art in the history of Islam, no remarkable research has been conducted on the Sufis living in Cizre. Some researches have not been inclusive since it is in the axis of Sheikh Khalid-i Jazari and his caliphs, both one of the important scholars of Cizre and one of the last caliphs of Mawlana Khalid-i Baghdadi. According to this, it is essential to examine the lives of the caliphs of the Qadiri and Rifa'i and the caliphs connected to Uthman Sirâj-ud-Dîn at-Tavîlî,the chief caliph of Mawlana Khalid-i Baghdadi in Cizre. For this purpose, we would like to state that it is our main goal to introduce at least a certain part of the Sufis of this city, which is one of the centers where Sufi thought is experienced and developed

PDF

___

Adak, A. (2009). Seyda, Muhammed Said. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 37/20-21.
Agitoğlu, N. (2015). Hadîs Usûlü Konularına Dair Bir Risale: Muhammed Nurullah Seyda’nın esSahîfetü’s-Sâlise fî Usûli’l-Hadîs’i. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 7(14) 7-22.
Ali, H. B. (2017). el-Kabâilu’l-Arabiyyeti Fî’l-Cezîreti’lFurâtiyyeti’l-‘Ulyâ Fî Türkiyâ. Mecelletu Ceylu’lUlumi’l-İnsaniyyeti ve’l-İctima’iyye. 4(37), 109- 125.
Avcı, C. (2010). Tağlib. Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 39/374- 375.
Bardakçı, M. N. (2016). Doğuştan Günümüze Tasavvuf ve Tarikatlar. 2. bs. İstanbul: Rağbet Yayınları.
Baytâr, A. (1993). Hilyetü’l-Beşer fî Tarîhi’l-Karni’sSâlisi Aşer. 2. bs. (Muhammed Behcet el-Baytâr. thk.) Beyrut: Dâru Sâdır.
Baz, İ. (2013). Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî’nin Halifelerinden Şeyh Hâlid-i Cezerî ve Basret Dergâhı. Tasavvuf ilmî ve akademik araştırma dergisi 2(32), 139-167.
Baz, İ. (2016). Seyda Muhammed Nurullah. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, Ek-2/505.
Baz, İ. (2011). Şırnak Bölgesindeki Nakşî Şeyh Aileleri ve İdil’de yaşayan Mutasavvıflar. Geçmişten Günümüze İdil Sempozyumu. M. Nesim Doru (Ed.), 1/347-361. İstanbul: Sanart Ajans,
Bingöl, A. (2008). Kulîlkên Baxê Botan. Diyarbakır: Enstiuya Kurdi ya Amedê.
Cerrahi, S. M. (2013). Istılahat-ı sofiyye fi Vatan-ı Asliyye. 2. bs. İstanbul: Kırkkandil Yayınevi.
Çıkman, Z. (ts.). İslam Alimleri Ansiklopedisi, İstanbul: İhlas Matbaacılık ve Dağıtım.
Demirci, A. (2013). Tağlib Kabilesi’nin İslâm Devleti Egemenliği Altına Alınma Süreci. Toplum Bilimleri Dergisi, 7(13), 347-361.
Demirci, M. (2013). Gönül Dünyamızı Aydınlatanlar. İstanbul: Vefa Yayınları.
Evliyalar.net. (2020). http://www.evliyalar.net/hz-seyhresid-el-dersevi/ (Erişim 09.01.2020).
Göksu, M. (2010). Muhammed Nurullah Seyda el-Cezerî (1949–1985)’nin Hayatı Şahsiyeti ve Tasavvuf Anlayışı. Uluslararası Şırnak ve Çevresi Sempozyumu. ed. M. Nesim Doru. (Ed.), 647-661. Ankara: MRK Baskı ve Tanıtım Hizmetleri.
Hamevî,Y. (1977). Mu’cemu’l-Buldân. Cilt 2, Beyrut: Dâru Sadır. Işık, S. (ts.). Şeyh Muhammed Said Seydâ el-Cezerî Hayatı ve Şahsiyeti, İstanbul: Obje Yayınları.
Kara, M. (2018). Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi. 15. bs. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Kavak, A. (2012). Kaçar Hanedanı Döneminde (1795- 1925) İran’da İrşad Faaliyeti Yürüten NakşbendîHâlidî Şeyhleri. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6(12) 93-94.
Kavak. A. (2015). Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî’nin Halifelerinden Şeyh Osman Siracüddin et-tavîlî (v. 1283/1866) ve Biyâre Medresesi/Tekkesi. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (43), 260- 285.
Kavak. A. (2017). Müceddidî Şeyhi Mevlânâ Hâlid eLBağdâdî’nin Ortadoğu’daki Misyonu”. Ağrı İslâmi İlimler Dergisi, 1(1), 1-18.
Kavak. A. (2015). Melaye Cizîrî Kürt Edebiyatının Gelişim Dönemi. Bingöl üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Dergisi. 1(2), 48-66.
Kaya, Ç. S. (1996). Gönül Sultanları ve Hak Sohbetleri. 3. bs. Ankara: Kültür Ofset.
Küçük, H. (2015). Ana Hatlarıyla Tasavvuf Tarihine Giriş. 4.bs. İstanbul: Ensar Neşriyat.
Lings, M. (2017). Tasavvuf Nedir? İstanbul: Nefes Yayınları.
Müderris, A. (1983). ‘Ulemâunâ fî hidmeti’l-ilmi ve’d-dîn. Bağdat: Dâru’l-Hürriyye li’t-Taba’a,
Nakşibendî, Ş. M. A H. (ts.). Hüsâmî Tarikatının Bayraktarları, byy.
Nebhânî, Y. İ. (2001). Câmi’u Kerâmâtî Evliyâ. (İbrahim Atve Avad, thk.) Hindistan: Merkezu Ehl-i Sünnet Berkâti Rızâ.
Öngören, R. vd. (2017). tasavvuf el kitabı. 5. bs. Ankara: Grafiker Yayınları.
Özaydın, M. (2013). Birîfkân Seyyidlerinden Seyyid Nûreddîn Birîfkânî. Ekev Akademi Dergisi 16(53), 159-190.
Özdirek, R. (2012). Cumhuriyet Dönemi Cizre Bölgesi Din Âlimleri, Bilim Düşünce ve Sanatta CİZRE Sempozyumu, ed. M. Nesim Doru. (Ed.) 223-238. İstanbul: Byy.
Özervarlı, M. S. (2005). Molla Cezerî. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları. 30/241-243.
Risale Haber. (2020, 2 Ocak). Cizre ve İrşad faaliyetleri, Erişim adresi: https://www.risalehaber.com/cizreve-irsad-faaliyetleri-7423yy.htm
Sarı, İ. (2016). Güneydoğu Evliyaları. Antalya: Net Medya Yayıncılık.
Seydaiyye (2019, 5 Aralık). Seydaiyye Cizre’nin Nakşî Hâlidi Seydai Postnişinleri Erişim adresi: http://seydaiyye.tk/component/content/article/319.h tml
Şeşen, R. (1993). “Cezîre”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 7/509-510.
Tunçer, O. C. (2006). Mardin- Cizre Kırmızı Medrese. Vakıflar Dergisi. (10), 425-449.
Türer, O. (2018). Ana Hatlarıyla Tasavvuf Tarihi. 5. bs. İstanbul: Ataç Yayınları.
Uludağ, S. (2016). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. 2. bs. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
Vâkıdî, M.V. (1417/1996). Tarîh Futûhi’l-Cezîreti ve’lHâbûri ve Diyarbekr ve’l-Irak. (Abdülaziz Feyyad Harfûş thk.) Şam: Dâru’l-Beşâir Li’t-Tabâ’ati ve’nNeşri ve’t-Tevzi’. yahyamunis.blogspot.com (2019 5 Aralık), Erişim adresi: http://yahyamunis.blogspot.com/2013/05/munis-eldersevi-ailesi.html
Yaşın, A. (1983). Bütün Yönleriyle Cizre. İstanbul: Yücel Matbaacılık.
Yılmaz, H. K. (2009). Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar, 12. bs. İstanbul: Ensar Neşriyat.
Yiğit, Mesut. (2018). Yusuf en-Nebhânî ve Şiirindeki Tasavvufî Unsurlar. Doktora Tezi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.