Yılmaz AKÇİL

15480

BİREYSEL BAŞVURU KARARLARININ SUBJEKTİF VE OBJEKTİF ETKİSİNİN İDARİ YARGI YÖNÜNDEN İNCELENMESİ

Bireysel başvuru, kamu gücü tarafından anayasal bir hakkı ihlal edilen kişilerin bu ihlalin ortadan kaldırılmasını talep edecekleri özel, istisnai ve ikincil bir hak arama yoludur. Bireysel başvurunun kapsamını, Anayasa ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi tarafından ortak koruma alanında yer alan temel hak ve özgürlükler oluşturmaktadır. Anayasa Mahkemesine yapılan bireysel başvuru ilk olarak kabul edilebilirlik yönünden incelenir. Kabul edilebilir bulunan başvuruların esas incelemesine geçilir. Esas incelemesi sonunda başvurucunun hakkının ihlal edildiğine ya da edilmediğine karar verilir. Anayasa Mahkemesinin bireysel başvuru incelemesi üzerine verdiği ihlal kararının ve gerekçesinin başvurucu ve ihlale sebebiyet veren kamu makamı yönünden bağlayıcı olmasına subjektif (inter partes) etki denir. Bireysel başvuru kararlarının genel bağlayıcı niteliğe sahip olmasına, diğer bir ifadeyle sadece başvuran açısından değil, benzer durumda olanlar açısından da uygulanmasına ise objektif etki (erga omnes) denir. Bireysel başvuru neticesinde verilen ihlal kararının ve gerekçesinin subjektif etkisi yönünden idari yargı uygulamasında herhangi bir duraksama bulunmamaktadır. Buna karşın Anayasa Mahkemesinin bireysel başvurulara ilişkin hak ihlali kararının objektif bir etkisinin olup olmadığı ise öğretide tartışma konusudur ve yargı uygulamalarında yeknesaklık yoktur. Çalışma kapsamında da Anayasa Mahkemesi tarafından bir başvuru hakkında verilen ihlal kararının benzer olaylara uygulanmasının ne yönde olacağı sorusuna hem teorik hem de uygulama yönünden cevap aranmıştır.

Assessment of the Inter Partes and Erga Omnes Effects of Individual Application Judgments in Terms of the Administrative Jurisdiction

Individual application is a special, exceptional and subsidiary legal remedy whereby individuals may seek redress for an alleged violation of fundamental rights by a public authority. The scope of individual application covers fundamental rights and freedoms which are guaranteed both by the Turkish Constitution and the European Convention of Human Rights. An application lodged with the Constitutional Court is first subject to an examination on its admissibility. When the application is found admissible, it is then assessed on the merits. Upon the assessment of the merits of the case, the Constitutional Court decides as to whether there has been an infringement of the said rights. The binding effect of the Constitutional Court’s judgment finding a violation and the grounds relied on therein in respect of the applicant and the public authority giving rise to the said violation is called as subjective effect (inter partes). However, when the individual application decisions are binding upon everyone; in other words, the decision can be used as a precedent in subsequent cases with similar features, it is called as objective effect (erga omnes ). Although there is no hesitancy in acceptance of the subjective effect of the violation judgement and grounds thereof in the administrative judicial practice, the objective effect of these judgements has been a doctrinal controversy and there is no uniform judicial practice. This paper aims to address, from both theoretical and practical point of views, the question as to how the violation judgements of the Constitutional Court will be applied in subsequent cases of similar nature.
PDF

___

  • ALİEFENDİOĞLU, Yılmaz (1996). Anayasa Yargısı ve Türk Anayasa Mahkemesi, Ankara: Yetkin Yayınları.
  • ALİEFENDİOĞLU, Yılmaz (1997). Anayasa Yargısı, Ankara: Yetkin Yayınları.
  • ANAYURT, Ömer (2018). Anayasa Hukuku Genel Kısım, Ankara: Seçkin Yayınları.
  • ARMAĞAN, Servet (1971). “Federal Almanya'da Anayasa Şikâyeti”, Mukayeseli Hukuk Araştırmaları Dergisi, C.5, S.7, ss. 53-75.
  • ARSLAN, Zühtü (2008). “Anayasa Mahkemesinin Yorum Tekeli Yargısal Üstünlük ve Demokrasi”, Prof. Dr. Ergun Özbudun’a Armağan - C. II (Anayasa Hukuku), Ankara: Yetkin Yayınları, ss. 59-89.
  • ATAY, Abdullah (2021). Bireysel Başvuru Kararlarının İdari Yargıda Usûl Kurallarının Yorumuna Etkisi, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
  • BİRTANE, Şermin (2019). Etkili Bir Başvuru Yolu Olarak Bireysel Başvuru, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Ana Bilim Dalı, Doktora Tezi.
  • ÇELEBİ GÖZTEPE, Ece (2016). “Bireysel Başvuru Kararlarının Bağlayıcılığı ve İcrası Sorunu ile Kurumsallaşma İhtiyacı”, Anayasa Yargısı, C. 33, ss. 93-118.
  • DOĞRU, Osman, NALBANT, Atilla (2012). İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi Açıklama ve Önemli Kararlar, Ankara: Yüksek Yargı Kurumlarını Avrupa Standartları Bakımından Rollerinin Güçlendirmesi Ortak Projesi.
  • DÖNER, Ayhan (2008). “Anayasa Mahkemesi Kararlarının Gerekçelerinin Bağlayıcılığına İlişkin Bazı Sorunlar”, Prof. Dr. Ergun Özbudun’a Armağan - C. II (Anayasa Hukuku), Ankara: Yetkin Yayınları, ss. 215-233.
  • DURAN, Lütfi (1984). “Türkiye’de Anayasa Yargısının İşlevi ve Konumu”, Amme İdaresi Dergisi, C. 17, S. 3, ss. 3-27.
  • ERDOĞAN, Mustafa (2002). Anayasa ve Özgürlük, Ankara: Yetkin Yayınları.
  • GÖREN, Zafer (2015). Anayasa Hukuku, Ankara: Yetkin Yayınları.
  • GÖZLER, Kemal (2019). Türk Anayasa Hukuku, 3. Baskı, Bursa: Ekin Yayınevi.
  • GÖZTEPE, Ece (1998). Anayasa Şikâyeti, Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
  • HAKYEMEZ, Yusuf Şevki (2008). “Anayasa Mahkemesi Karar Gerekçelerinin Bağlayıcılığı Sorunu”, Prof. Dr. Ergun Özbudun’a Armağan - C. II (Anayasa Hukuku), Ankara: Yetkin Yayınları, ss. 365-398.
  • İNCEOĞLU, Sibel (2007). Adil Yargılanma Hakkı ve Yargı Etiği, Ankara: Avrupa Konseyi Yayını.
  • İNCEOĞLU, Sibel (2017). Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Türkiye ve Latin Modelleri, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
  • İYİMAYA, Ahmet (2007). Siyaset Hukuku Sorunları, Ankara: Turhan Kitabevi.
  • KABOĞLU, İbrahim Özden (2007). Anayasa Yargısı (Avrupa Modeli ve Türkiye), 4. Baskı, Ankara: İmge Kitabevi.
  • KAHRAMAN, Mehmet, ŞAHİN, Muhammed (2019). “Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Kararlarının Yerine Getirilmesi”, Anayasa Yargısı, C. 36, S. 2, ss. 37-61.
  • KANADOĞLU, Korkut (2015). Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
  • KARAN, Ulaş (2017). Bireysel Başvuru Kararlarının İcrası: Eski Alışkanlıklar, Yeni Sorunlar , İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi İnsan Hakları Uygulama ve Araştırma Merkezi.
  • KARAN, Ulaş (2018). Öğretide ve Uygulamada Anayasa Mahkemesi Kararlarının Bağlayıcılığı ve İcrası (Norm Denetimi ile Bireysel Başvuru Usulünde Verilen Kararlar Özelinde Bir İnceleme), İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
  • KURU, Baki (1983). Medeni Usul Hukuku, Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
  • PEKCANITEZ, Hakan, ATALAY, Oğuz, ÖZEKES, Muhammet (2019). Medeni Usul Hukuku, Ankara: Yetkin Yayınları.
  • SABUNCU, Yavuz (1982). “Federal Almanya'da Anayasa Şikâyeti”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C. 37, S. 3-4, ss. 139-152.
  • SAĞLAM, Fazıl (1996). “Yetki ve İşlev Bağlamında Anayasa Mahkemesi’nin Yasama, Yürütme ve Yargı ile İlişkisi”, Anayasa Yargısı, C. 13, ss. 43-76.
  • ŞEKER, Gülseven (2021). “Anayasa Mahkemesinin Zorunlu Aşıya İlişkin Bireysel Başvuru Kararlarının Objektif Etkisinin İdare Hukuku Açısından Değerlendirilmesi”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 29, S. 1, ss. 659-693.
  • ŞİRİN, Tolga (2013). Türkiye'de Anayasa Şikâyeti (Bireysel Başvuru), İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi ve Almanya Uygulaması ile Mukayeseli Bir İnceleme, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
  • ŞİRİN, Tolga (2015). Anayasa Kararları Işığında Bireysel Başvuru Hakkı, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
  • TANÖR, Bülent, YÜZBAŞIOĞLU, Necmi (2018). 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku, 17. Bası, İstanbul: Beta Yayınevi.
  • TEZİÇ, Erdoğan (1990). “Türkiye’de Siyasal Düşünce ve Örgütlenme Özgürlüğü”, Anayasa Yargısı, C. 7, ss. 29-46.
  • TUNÇ, Yaşar (2010). “Anayasa Mahkemesi Kararlarının Bağlayıcılığı Konusuna Farklı Bakış”, Terazi Hukuk Dergisi, S. 47, ss. 29-40.
  • YILDIRIM, Turan (1993). “Anayasa Mahkemesi Kararlarının Bağlayıcılığı”, Amme İdaresi Dergisi, C. 26, S. 4, ss. 69-80.
  • Demopoulos ve Diğerleri/Türkiye, B. No: 46113/99, 31.12.2010.
  • Hasan Uzun/Türkiye, B. No: 10755/13, 30.4.2013.
  • Vuçkoviç ve Diğerleri/Sırbistan, B. No: 17443/11, 25.3.2014.
  • Ahmet Yıldırım, B. No: 2012/144, 2.10.2013.
  • Özkan Şen, B. No: 2012/791, 7/11/2013.
  • Savaş Çetinkaya, B. No: 2012/1303, 21/11/2013.
  • Kenan Yıldırım ve Turan Yıldırım, B. No: 2013/711, 3/4/2014.
  • Cahit Tekin, B. No: 2013/2744, 16/7/2014.
  • Şener Berçin, B. No: 2013/5516, 22/1/2015.
  • Meral Eşkili, B. No: 2013/7586, 4/11/2015.
  • Özden Sayar ve Deren Dilara Sayar, B. No: 2013/4022, 13/4/2016.
  • K.V. [GK], B. No: 2014/2293, 1/12/2016.
  • Ferda Yeşiltepe [GK], B. No: 2014/7621, 25/07/2017.
  • Gürkan Kaçar ve diğerleri, B. No: 2014/11855, 13/9/2017.
  • Bizim Fm Radyo Yayıncılığı ve Reklamcılık A.Ş. [GK], B. No: 2014/11028, 18/10/2017.
  • Şahin Alpay (2) [GK], B. No: 2018/3007, 15/3/2018.
  • Birleşik Metal İşçileri Sendikası, B. No: 2015/14862, 9/5/2018.
  • Mehmet Doğan, [GK], B. No: 2014/8875, 7.6.2018.
  • Demirdöven Köyü Tüzel Kişiliği ve diğerleri, B. No: 2014/14359, 25/12/2018.
  • Arbay Petrol Gıda Turizm Taşımacılık Sanayi Ticaret Ltd. Şti. ve Arbay Turizm Taşımacılık İthalat İhracat İnşaat ve Organizasyon Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti. [GK], B. No: 2015/15100, 27/2/2019.
  • Ahmet Şimşek, B. No: 2016/14854, 6/3/2019.
  • Y.T. [GK], B. No: 2016/22418, 30/5/2019.
  • Burcu Özşahin ve diğerleri, B. No: 2015/3497, 4/7/2019.
  • Kemal Çakır ve diğerleri [GK], B. No: 2016/13846, 5/3/2020.
  • Bilnam İşletmecilik ve Ticaret A.Ş., B. No:2016/3675, 03/11/2020.
  • Kadri Enis Berberoğlu (3) [GK], B. No: 2020/32949, 21/1/2021.
  • Hamit Yakut [GK], B. No: 2014/6548, 10/6/2021.
  • Hüseyin Santalu, B. No: 2018/24701, 16/6/2021.
  • Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulunun 20/1/2016 tarihli ve E.2016/23, K.2016/60 sayılı kararı.
  • Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulunun 19/01/2022 tarihli ve E.2020/853, K.2022/17 sayılı kararı.
  • Danıştay Onuncu Dairesinin 22/3/2018 tarihli ve E.2018/878, K.2018/1225 sayılı kararı.
  • Danıştay Onuncu Dairesinin 14/11/2018 tarihli ve E.2017/1003, K.2018/3493 sayılı kararı.
  • Danıştay Onuncu Dairesinin 22/1/2019 tarihli ve E.2016/1119, K.2019/793 sayılı kararı.
  • Danıştay Onuncu Dairesinin 26/6/2019 tarihli ve E.2019/10359, K.2019/6510 sayılı kararı.
  • Danıştay Onuncu Dairesinin 1/7/2019 tarihli ve E.2015/294, K.2019/5203 sayılı kararı.
  • Danıştay Onuncu Dairesinin 30/9/2020 tarihli ve E.2019/2846, K.2020/3388 sayılı kararı.
  • Danıştay Onuncu Dairesinin 30/9/2020 tarihli ve E.2019/2965, K.2020/3387 sayılı kararı.
  • Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun 8/3/2021 tarihli ve E.2020/244, K.2021/429sayılı kararı.
  • Danıştay Onuncu Dairesinin 23/3/2021 tarihli ve E.2021/400, K.2021/1287 sayılı kararı.
  • Danıştay Altıncı Dairesinin 25/5/2021 tarihli ve E.2021/1870, K.2021/6707 sayılı kararı.
  • Danıştay Onuncu Dairesinin 26/5/2021 tarihli ve E.2016/2130, K.2021/2679 sayılı kararı.
  • Danıştay Dokuzuncu Dairesinin 8/6/2021 tarihli ve E.2020/70, K.2021/3703 sayılı kararı.
  • Danıştay Onüçüncü Dairesinin 10/6/2021 tarihli ve E.2021/2123, K.2021/2172 sayılı kararı.
  • Danıştay Altıncı Dairesinin 23/6/2021 tarihli ve E.2021/965, K.2021/8784 sayılı kararı.
  • Danıştay Dördüncü Dairesinin 24/6/2021 tarihli ve E.2016/6555, K.2021/3565 sayılı kararı.
  • Danıştay Altıncı Dairesinin 1/7/2021 tarihli ve E.2021/3708, K.2021/9221 sayılı kararı.
Anayasa Yargısı-Cover
  • ISSN: 1301-1200
  • Yayın Aralığı: Yıllık
  • Başlangıç: 1984
  • Yayıncı: Anayasa Yargısı Araştırmaları Merkezi
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

BİREYSEL BAŞVURU KARARLARININ SUBJEKTİF VE OBJEKTİF ETKİSİNİN İDARİ YARGI YÖNÜNDEN İNCELENMESİ

Yılmaz AKÇİL

Liberal Demokrasiler İçin Esas Sorun: “Sahte Haber” mi Yoksa Sahte Haberle Mücadeleye Yönelik Ulusal Düzenlemeler mi?

Derya ATAKUL

İSPANYA ANAYASA MAHKEMESİNE AMPARO BAŞVURUSUNDA ÖZEL ANAYASAL ÖNEM KRİTERİ

Zelal Pelin DOĞAN

A REAL CHALLENGE FOR LIBERAL DEMOCRACIES: “FAKE NEWS” OR DOMESTIC REGULATIONS TO COUNTER FAKE NEWS?

Derya ATAKUL

AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ VE KARŞILAŞTIRMALI HUKUK PENCERESİNDEN “DÖRDÜNCÜ DERECE OLMAMA DOKTRİNİ” VE YANSIMALARI

Özgür DUMAN