Zakir AVŞAR, Mehmet YÜKSEL, OKTAY EMİR

Hüseyin Orak Adlı Bir Müteşebbis Türkiye Kılavuzu Adlı Bir Eser ve 1940'lı Yılların Afyonkarahisar'ı*

Ankaranın büyük sanayici işadamlarından birisi olan Hüseyin Orakın 1936 yılında çocuklarının yurt gezisi esnasında ihtiyaç duyduğu bir ülke kılavuzunu bulamayışı ile Türkiye Kılavuzu adlı çalışmanın fikrî planda doğumu gerçekleşmiştir. Ancak II. Dünya Savaşını müteakip gerçekleştirilen Türkiye Kılavuzu adlı çalışma bir büyük servete mal olmuştur. Hüseyin Orakın, ülkenin her yanına harcırah ve masraflarını vererek gönderdiği ekiplerle gerçekleştirdiği bu eser umduğu ilgiyi bulmamıştır. Bir sosyal sorumluluk düşüncesiyle yola çıkılarak büyük emek, masraf ve zamana mal olan bu eserin ancak birinci cildini yayınlayabilmiş, diğer ciltleri ise yayınlayamamıştır. Birinci cilt içinde ondört il tek tek incelenmekte, bunlara ilişkin çeşitli veriler bulunmaktadır. Bu illerden biri de Afyonkarahisardır. Afyonkarahisarın 1940lı yıllardaki sosyo-ekonomik, kültürel görünümü, tarihi ve turistik yerleri, folkloru üzerine önemli bilgilerin verildiği çalışma, özellikle şehir tarihi, kültürü ve sosyal yapı üzerine çalışanlar bakımından önemli bir kaynak olarak ele alınabilecek niteliktedir. Günümüzde neredeyse nüshasına rastlamak mümkün olmayan bu eserin ortaya çıkışının, bu satırların yazarlarının ulaşmasının öyküsü ile birlikte Afyonkarahisar bölümünün aktarıldığı bu makale, aslında sosyal sorumluluk projesi olarak ele alınması mümkün olan Türkiyenin ilk turizm ve tanıtım kılavuzunun/rehberinin de nasıl oluşturulduğunu gözler önüne sermektedir.

An Entrepreneur Named Hüseyin Orak, Guide for Turkey and Afyonkarahisar in the 1940s

Hüseyin Orak who was one of the most important businessmen of Ankara, had sent his children for a country tour in 1936. At that time, Orak couldnt find any guide book of Turkey for his childrens journey and the idea of creating a Guide of Turkey-as an opus-occurred. The project of Guide of Turkey was put into practice after the World War II, but it cost a great fortune. The project of Orak, unfortunately, had not aroused the expected interest; despite he had sent teams all over the country by giving the allowances and covering the expenses. Orak, who started out with the idea of a social responsibility, could publish only the first volume of Guide of Turkey with a great deal of effort, time and expenses. Fourteen cities of Turkey had been individually studied in this volume and there were miscellaneous information related to these cities. This book is a basic and an important resource for the researchers who work on city history, local culture and social structures. For example, 1940s Afyonkarahisar, one of these cities, was introduced in the context of social, historical, economic, and cultural point of view in Guide of Turkey. In this paper, Guide of Turkey, which is a rare book nowadays and the section related to Afyonkarahisarin this book will be examined by the authors of this article in the scope of the story of finding the idea of Guide of Turkey. Additionally, this paper will reveal the formation of an opus as the first tourism and publicity guide of Turkey which actually could be seen as the first social responsibility project of Turkey.

PDF

___

Ahmad, F. (1999). Modern Türkiyenin Oluşumu.(Çev. Yavuz Alogan), İstanbul: Kaynak Yayınları.
Anderson, B. (1995). Hayali Cemaatler: Milliyetçiliğin Kökenleri ve Yayılması.(Çev. İskender Savaşır), İstanbul: Metis Yayınları.
ATO (Ankara Ticaret Odası) (1936). 363 No.lu Hüseyin Oraka Ait Evrak ve Oda Kayıt Dosyası, Ankara.
Bauman, Z. (1996). Yasa Koyucular ve Yorumcular.(Çev. Kemal Atakay), İstanbul: Metis Yayınları.
Belge, M. (2011). Militarist Modernleşme. İstanbul: İletişim Yayınları.
Erdoğan, İ. (2000). Kapitalizm Kalkınma Postmodernizm ve İletişim. Ankara: Erk Yayınları.
Ergüder, Ü., Esmer, Y. ve Kalaycıoğlu E. (1991). Türk Toplumunun Değerleri. İstanbul: TÜSİAD Yayınları.
Georgeon, F. (2006). Osmanlı-Türk Modernleşmesi (1900-1930). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Giddens, A. (2004). Modernliğin Sonuçları.(Çev. Ersin Kuşdil), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Karpat, K. (2002). Osmanlı Modernleşmesi: Toplum, Kurumsal De- ğişim ve Nüfus.(Çev. Akile Z. Durukan-Kaan Durukan), Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
Karpat, K. (2006). Osmanlıda Değişim, Modernleşme ve Uluslaşma. (Çev. Dilek Özdemir), Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
Karaveli, O. (2006). Görgü Tanığı-Bir Gazetecinin Sıradışı Anıları. İstanbul: Pergamon Yayınları.
Kasaba, R. (1998). Eski ile Yeni Arasında Kemalizm ve Modernizm, Türkiyede Modernleşme ve Ulusal Kimlik.(Der. Sibel Bozdo- ğan-Reşat Kasaba). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Kıray, M. (1982). Toplumbilim Yazıları. Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları.
Milli Savunma Bakanlığı (MSB) Arşiv Müdürlüğü -MİY: 7940-4958-11/ Per. D. Arşiv Md. Belge Arş. İnc. Ks. 05 Ekim 2011 ve Hüseyin Hilmi Orak Konulu Yazı.
Orak, H. (1946). Türkiye Kılavuzu. İstanbul: İbrahim Horoz Basımevi.
Pirenne, H. (1994). Ortaçağ Kentleri. (Çev. Şadan Karadeniz), İstanbul: İletişim Yayınları.
Şarlak, Ö. (2004). Kışladan Kampüse. Dokuzuncu Baskı, İstanbul: Alfa Yayınları.
Şengül, T. (2012). Türkiyenin Kentleşme Deneyiminin Dönemlenmesi, 1920den Günümüze Türkiyede Toplumsal Yapı ve De- ğişim. (Der. Faruk Alpkaya ve Bülent Duru), Ankara: Phoenix Yayınları.
Tekeli, İ. (1998). Bir Modernleşme Projesi Olarak Türkiyede Kent Planlaması, Türkiyede Modernleşme ve Ulusal Kimlik.(Der.
Sibel Bozdoğan-Reşat Kasaba), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Türkiye Kılavuzu Hakkında Broşür 1.(1946). Ankara. (TK Broşür 1946)
Ünsal, A. (1998). Yurttaşlık Zor Zanaat, 75 Yılda Tebaadan Yurttaşa Doğru. İstanbul: Tarih Vakfı-Türkiye İş Bankası Yayınları.
Yüksel, M. (2004). Modernite Postmodernite ve Hukuk. Ankara: Siyasal Kitabevi Yayını.
Gazeteler
Aygün, Pazar Gazetesi, (01.04.1946),
Başkentin Kılavuzu, Ankara Gazetesi, (30.03.1946).
Baykal, C., Türk Yolu Gazetesi, (12.04.1946).
Cahit, B.,Sonposta, (03.04.1946).
Çok Faydalı Bir Eser, Ulus Gazetesi, (20.03.1946).
Daver, A., Cumhuriyet, (2.04.1946).
Evinç, V., Mühim Bir Eser,Türk Dili Gazetesi, (28. 03.1946).
Gezgin, H. S., Vakit Gazetesi, (30.04.1946).
Gündüz, A., Ülkü Dergisi, (16.04.1946).
İmset, İ. H, Sonposta, (31.03.1946).
Kuntay, M. C., Sonposta, (03.03.1946).
Nurettin, V. (Va-Nu), Akşam Gazetesi, (31.03.1946).
Orhon, O. S.,Yeniçağ Mecmuası, (06.04.1946).
Türkiye Kılavuzu, Aydın Gazetesi, (30.06.1946).
Yüzüncü, R. F., Son Telgraf Gazetesi, (27.03.1946).
İnternet Adresleri
Afyon Belediyesi web sayfası, http://www.afyon-bld.gov.tr/tr/icerikdetay/4/4/konumu.aspx,, Erişim tarihi: 17.12.2012.
http://www.iletisim.com.tr/ki%C5%9Fi/mustafa-nihat- %C3%B6z%C3%B6n-565.aspx, Erişim tarihi: 25.02. 2012.
http://www.turkuler.com/tgv/ferruh.asp, Erişim tarihi: 25.02.2012.
http://www.kenthaber.com/ic-anadolu/eskisehir/Kimdir/iz-birakan/yavuz-abadan, Erişim tarihi: 25.02.2012.
http://zehirlenme.blogspot.com/2010/10/balneoloji-ve-balneoterapinedir.html, Erişim tarihi: 24.02.2012.
http://www.kimkimdir.gen.tr/kimkimdir.php?kim=hasanaliyucel, Erişim tarihi: 24.02.2012.
Yüzyüze Görüşmeler
Ayşe Sahavet Özbay (Hüseyin Orakın kızı) Görüşme günü ve yeri: 24.06.2011, Ankara.
Orhan Karaveli (Gazeteci-Yazar) Görüşme günü ve yeri: 14.06.2011, İstanbul.