Bahattin İPEK, Yunus ÇİFTÇİ, Ergül KODAŞ, Bülent GENÇ, Hale TÜMER, Ayda ABAKAY, Şemsihan KAYA, Senem IŞIK, Onur DİNÇ

Yontmataş Bulgular Işığında Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde Yeni Bir Çanak-Çömleksiz Neolitik Dönem Yerleşim Yeri: Tarin Mağarası

Yukarı Dicle Vadisi ile Yukarı Habur Bölgesi arasında bulunan Tur Abdin dağ sırası üzerinde bulunan Tarin Mağarası yontmataş buluntuları Çanak-Çömleksiz Neolitik Dönem’in erken evrelerine ve Paleolitik Çağ’a tarihlenmektedir. Bir mağara ve terası üzerinde bulunan yerleşim yerinde yontmataş aletler dışında başka bir buluntuya rastlanmamıştır. Söz konusu mağaranın çevresinde ele geçen Çanak-Çömleksiz Neolitik Dönem yontmataş aletler Güneydoğu Anadolu’da daha çok höyükleşme konteksti üzerinden tanımlanan bu dönemin bölgede daha dağlık alanlarında bulunan mağaralarda veya mağara teraslarında da farklı bir model olarak yaşanmış olabileceğini düşündürmektedir. Ayrıca aynı bölgede bulunan derin vadiler içerisinde veya mağara teraslarında tespit edilen diğer yontmataş buluntu alanları Geç Epipaleolitik ve Neolitik Çağ’da söz konusu dağlık bölgede düşünüldüğünden daha yoğun bir yerleşmenin söz konusu olduğunu destekler niteliktedir.

A NEW PRE-POTTERY NEOLITHIC SETTLEMENT IN THE SOUTHEASTERN ANATOLIA IN THE LIGHT OF ITS KNAPPED STONE ASSEMBLAGES: TARIN CAVE

Tarin Cave is located on the Tur Abdin mountain (Gümüşpınar Village of Mazıdağı District of Mardin Province) range between the Upper Tigris Valley and the Upper Habur Region. The chipped stone finds belonging to the Tarin Mağarası are dated to the early phases of the Pre-Pottery Neolithic and the Epipalaeolithic Period. The settlement is located on a cave and has a terrace. Except for chipped stone tools, no other finds were found in the cave and its around. Chipped stone tools belonging to the PrePottery Neolithic Period found in the vicinity of the cave suggest that Neolithic Period, which is mostly defined by the context of mound/höyük in Southeastern Anatolia, may have also been experienced as a different model in caves or cave terraces in the mountainous areas of the region. In addition, other chipped stone finds found in deep valleys or cave terraces in the same region supports that, during the Late Epipalaeolithic and Neolithic Periods, there are denser settlements in the mentioned mountainous region than it was thought.

PDF

___

Abbès 2014 F. Abbès, ‘‘Le Bal’as, un autre scénario de la néolithisation.” içinde : C. Manen – T. Perrin – J. Guilaine (ed.), Transition Néolithique en Méditerranée, (Paris 2014), 13-26.
Abbès 2018 F. Abbès, Vivre la steppe Qdeir, un campement néolithique en Syrie (Paris 2018).
Altinbilek-Algül 2013 Ç. Altinbilek-Algül, ‘‘The lithic assemblages of Gusir Höyük (Turkey) : The preliminary results. The preliminary results’’, içinde : Borrell, J – J. Ibáñez – M. Molist (ed.), Stone tools in transition: From hunter-gatherers to farming societies in the Near East (Barcelona 2013), 289- 298.
Aurenche – Kozlowski 2000 O. Aurenche – S.-K. Kozlowski, La Naissance du Néolithique au Proche Orient (Paris 2000).
Benedict 1980 P. Benedict ‘‘Güneydoğu Anadolu Yüzey Araştırması. “Güneydoğu Anadolu Tarihöncesi Araştırmaları I’’, içinde: H. Çambel – R.-J. Braidwood (ed.), İstanbul ve Chicago Üniversiteleri Karma Projesi (İstanbul 1980), 107–191.
Benz ve diğ. 2015 M. Benz – K. Deckers-Rossner – C. Alexandrovskiy – A. Pustovoytov – K. Scheeres – M.A. Fecher – A. Coskun – A. Riehl – K.W Alt – V. Özkaya, ‘‘Prelude to Village Life. Environmental data and traditions of the Epipalaeolithic settlement at Körtik Tepe, Southeastern Turkey’’, Paléorient 41.2, 2015, 9-30.
Çelik 2006 B. Çelik, ‘‘A New Early Neolithic Settlement in Southeastern Turkey: Sefer Tepe’’, Neo-Lithics, 06.1, 2006, 23-25.
Çelik 2011 B. Çelik, Karahan Tepe: a new cultural centre in the Urfa Area in Turkey. Documenta Praehistorica, 38, 2011, 241-253.
Çelik 2019 B. Çelik, ‘‘Neolithic Period Cult Center: Harbetsuvan Tepesi̇’’, Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergisi 43, 2019, 24-38.
Erim-Özdoğan A. 2011 A. Erim-Özdoğan ‘‘Çayönü’’, içinde: M. Özdoğan – A.N. Başgelen – P. Kuniholm (ed.), The Neolithic in Turkey Vol. I (İstanbul 2011), 189-256.
Gopher 1989 A. Gopher ‘‘Neolithic Arrowheads of the Levant: Results and Implications of a Seriation Analysis’’, Paleorient 15.1, 1989, 43-56.
Hauptmann 2012 H. Hauptmann, ‘‘The Urfa Region.’’ içinde: M. Özdoğan – N. Başgelen – P. Kuniholm (ed.), The Neolithic in Turkey Vol. 2 (İstanbul 2011), 85-138.
Kartal 2009 M. Kartal, Epi-Paleolitik Dönem Türkiye'de Son Avcı Toplayıcılar: Konar-Göçerlikten Yerleşik Yaşama Geçiş (İstanbul 2009).
Kartal 2012 M. Kartal, ‘‘Körtik Tepe Yontmataş Endüstrisi’’, Araştırma Sonuçları Toplantısı 29/1, 2012, 475-490.
Kartal 2019 M. Kartal, Taş Çağlarında Yontmataş Uçlar (Ankara 2019).
Kartal ve diğ. 2014 M. Kartal – H. Taskıran – K. Bulut – O. Dinç, ‘‘Yontmataş Bulgular Işığında Yukarı Dicle Havzası’nda Yeni Bir Neolitik Yerleşim: Boncuklu Tarla’’, Ankara Üniversitesi Dil-Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi 54, 2014, 489-500.
Kartal ve diğ. 2018 M. Kartal – G. Kartal – A. Coşkun – T. Carter – F. Şahin – V. Özkaya, ‘‘Chipped stone assemblages of Körtik Tepe (Turkey)’’, Journal of Archaeological Science: Reports 19, 2018 92-99.
Karul 2011 N. Karul, ‘‘Gusir Höyük’’, içinde: M. Özdoğan – A. N. Başgelen – P. Kuniholm (ed.), The Neolithic in Turkey Vol. I (İstanbul 2011), 1-19.
Karul 2020 N. Karul, ‘‘The Beginning of the Neolithic in Southeast Anatolia Upper Tigris Basin’’, Documenta Praehistorica XLVII: 76-95.
Kodaş 2019 E. Kodaş, ‘‘Un nouveau site du Néolithique précéramique dans la vallée du Haut Tigre : résultats préliminaires de Boncuklu Tarla’’, Neo-Lithics 19, 2019, 3-15.
Kodaş ve diğ. 2020 E. Kodaş – B. Genç – Y. Çiftçi - C. Labendan-Kodaş – Ç. Erdem, ‘‘Çemka Höyük: A Late Epipalaeolithic and Pre-Pottery Neolithic Site on the Upper Tigris, Southeast Anatolia’’, NeoLithic 20.1, 2020, 40-46.
Kozlowski 1999 S.K. Kozlowski, The Eastern wing of the Fertile Cressent (London 1999).
Maeda 2018 O. Maeda, ‘‘Lithic analysis and the transition to the Neolithic in the Upper Tigris Valley: Recent excavations at Hasankeyf Höyük’’, Antiquity 92. 361, 2018, 56-67.
Miyake ve diğ. 2012 Y. Miyake – O. Maeda – K. Tanno - H. Hongo - C.Y. Gündem, ‘‘New excavations at Hasankeyf Höyük: A 10th millennium cal BC site on the Upper Tigris, Southeast Anatolia’’, Neo- Lithics 12.1, 2012, 3-7.
Nishiaki 1992 Y. Nishiaki, ‘‘Preliminary Results of The Prehistoric Survey in The Khabur Basin, Syria: 1990-91 Seasons’’, Paléorient 18.1, 1992, 97-102.
Ökse ve diğ. 2014 A.T. Ökse – H. Taşkıran – M. Kartal – E. Atay – A. Görmüş – N. Erdoğan, ‘‘Ilısu Barajı İnşaat Sahası 2012 Yılı Kazıları’’, Kazı Sonuçları Toplantısı 35/1, 2014, 102-112.
Özbasaran – Duru 2012 M. Özbasaran – G. Duru, ‘‘Akarçay Tepe.’ A PPPNB and PN settelement in Middle Euphrates-Urfa’’, içinde: M. Özdoğan – N. Başgelen – P. Kuniholm (ed.), The Neolithic in Turkey Vol. 2 (İstanbul 2011), 165-202.
Özdoğan – Karul 2020 E. Özdoğan – N. Karul, ‘‘Neolitik Teriminin Kavramsal Değişimi ve Güneydoğu Anadolu'da Neolitik Araştırmalarının DünüBugünü / Conceptual Change of the Neolithic and Neolithic Research in SE Anatolia Past-Present’’, Arkeoloji ve Sanat Dergisi 163, 2020, 1-28.
Özdoğan 1999 M. Özdoğan, ‘‘The Transition from Sedentary Hunter Gatherers to Agricultural Villages in Anatolia- Some Considerations’’, içinde : A. Dinçol (ed.), Çağlar Boyunca Anadolu'da Yerleşim ve Konut Uluslararası Sempozyumu (İstanbul 1999), 311-319.
Özdoğan 2004 M. Özdoğan, ‘‘The Neolithic and Highlands of Eastern Anatolia”, içinde : A. Sagona (ed.), View From the Highlands. Archaeological Studies in Honour of Charles Burney (Leuven 2004), 23-34.
Özdoğan 2011 M. Özdoğan, “Anadolu’da Neolitik Dönem Yerleşme Yerlerinin Dağılımı ile ilgili Bazı Gözlemler”, içinde: H. Şahin – E. Konyar – G. Ergin (ed.) Özsait Armağanı. Mehmet ve Nesrin Özsait Onuruna Sunular Makaleler (Antalya 2011), 329-339.
Özdoğan 2012a M. Özdoğan, “Neolitik Dönemi Yeniden Düşünmek”, Aktüel Arkeoloji 27, 2012, 38-51.
Özdoğan 2012b M. Özdoğan, ‘‘Mezraa-Teleilat’’, içinde: M. Özdoğan – N. Başgelen – P. Kuniholm (ed.), The Neolithic in Turkey Vol. 2 (İstanbul 2012), 203-260.
Özdoğan 2017 M. Özdoğan, “The Archaeology of Early Farming in Southeastern Turkey”, içinde: Y.Enzel – O. Bar-Yosef (ed.) Quaternary of the Levant. Environmenst, Climate Change and Humans (Cambridge 2017, 723-731.
Özkaya – Coşkun 2011 V. Özkaya –A. Coşkun, ‘‘Körtik Tepe’’, içinde: M. Özdoğan– N. Başgelen – P. Kuniholm (ed.), The Neolithic in Turkey Vol. I (İstanbul 2011), 89-127.
Rosenberg 2011a M. Rosenberg, ‘‘Hallan Çemi’’, içinde: M. Özdoğan – N. Başgelen – P. Kuniholm (ed.), The Neolithic in Turkey Vol. I (İstanbul 2011), 61-78.
Rosenberg 2011b M. Rosenberg, ‘‘Demirköy’’, içinde: M. Özdoğan – N. Başgelen – P. Kuniholm (ed.), The Neolithic in Turkey Vol. I (İstanbul 2011), 79-87.
Schmidt 1995 K. Schmidt, ‘‘Investigations in the Upper Mesopotamian Early Neolithic. Göbekli Tepe and Gürcütepe’’, Neo-Lithics 2.95, 1995, 9-10.
Schmidt 2012 K. Schmidt, Göbekli Tepe a Stone Age sanctuary in South-Eastern Anatolia (İstanbul 2012).
Solecki ve diğ. 2004 R.S., Solecki – R.L. Solecki – A.P. Argelakis, 2004. The ProtoNeolithic cemetery in Shanidar Cave. College Station (Texas 2004).
Taşkıran 2016 H. Taşkıran, ‘‘The Paleolithic and Epi-paleolithic of Anatolia’’, içinde: Ü. Yalçın (ed.), Anatolian Metal VII (Bochum 2016), 43- 51.
Voigt 1985 M.-M. Voigt, ‘‘Village on the Euphrates. Excavations at Neolithic Gritille in Turkey’’, Expedition 21.1, 1985, 10-24.
Ökse ve diğ. 2014 A.T. Ökse – H. Taşkıran – M. Kartal – E. Atay – A. Görmüş – N. Erdoğan, ‘‘Ilısu Barajı İnşaat Sahası 2012 Yılı Kazıları’’, Kazı Sonuçları Toplantısı 35/1, 2014, 102-112.