Türban sorunu bağlamında siyasal İslamcı Söylemin " Alternatif " yurttaşlık tasarımı

Bu çalışmada, türban sorunu bağlamında siyasal İslâmcı söylemin “alternatif” yurttaşlık tasarımı ele alınmıştır. Bireyleri diğer bağlılıklarının yanında (etnik, sınıfsal) dinsel bağlılıklarından kopararak seküler bir zeminde yurttaş haline getirmeye çalışan Kemalist yurttaşlık anlayışı, siyasal İslâmcı söylemde türbanın ve dolayısıyla İslâmi yaşam biçimlerinin kamusal alana girmesinin önündeki en önemli engellerden biri olarak görülmektedir. Kemalizm’in laiklik ekseninde tüm yurttaşların eşit muamele görmesi gerekçesiyle temellendirdiği türbanın kamusal alandaki görünürlüğünün engellenmesi, bu yurttaşlık anlayışının İslâmcı söylemde “tekbiçimleştirici”, “dışlayıcı” ve “ayrımcı” olduğu iddiasıyla tartışmaya açılmasına neden olmaktadır. Çalışmanın temel sorunsalı ise, İslâmcı söylemde Kemalist yurttaşlık anlayışının eleştirisi üzerinden ortaya konan “alternatif” yurttaşlık tasarımının, yurttaşlığı demokratik bir tarzda yeniden yapılandırmada ne ölçüde başarılı olduğudur. Çalışmanın temel savı ise, İslâmcı söylemde ortaya çıkan “alternatif” yurttaşlık tasarımının, yurttaşlığı demokratik bir tarzda yeniden yapılandırmaktan uzak olduğu, dahası Kemalist yurttaşlık anlayışına yönelttiği eleştirilerle kendisinin de malul olduğudur. Türban sorunu bağlamında İslâmcı söylemde ortaya çıkan tasarımın, yurttaşı mümine, yurttaşlar topluluğunu ise inananlar topluluğuna yani ümmete indirgemekten öteye gidemediğidir.

The " Alternative " citizenship conception in political İslamist discourse in the case of turban question

This paper aims to analyze the “alternative” citizenship conception occured in political Islamist discourse within the framework of turban question. Kemalist citizenship conception which tried to deport individuals from their religious loyalties beside others (e.g. ethnic and class related) in order to make them citizens in the base of secularism is considered as the main obstacle of the turban and Islamist life styles which aim to be public. Due to the ban of the turban’s public appearence by Kemalism with reference to the principle of secularism, this conception is signed with the claims of “homogenizing”, “exclusive” and “discriminatory ” in Islamist discourse. The main problematic of the study is whether the alternative conception of citizenship occured in Islamist discourse by critisim of Kemalist one can reconstruct the citizenship in a democratic way. The main argument of the study is that the alternative citizenship conception of Islamism fails in reconstructing the citizenship in a more democratic way. Within the framework of the turban question, the conception occured in Islamist discourse cannot get beyond reducing citizen to believer and community of citizens to the umma.

PDF

___

Açıkel, F. (1996). ‘Kutsal Mazlumluğun’ Psikopatolojisi. Toplum ve Bilim 70: 153-198.
Albayrak, Ö. (2006). Özlem Albayrak ile Söyleşi. Türban ve Kariyer: Evden İşe Bizden Bireye. (Der.)M. Sever. içinde. İstanbul: Timaş, 17-48.
Aldıkaçtı-Marshall, G. (2005). Ideology, Progress, and Dialogue: A Comparison of Feminist and Islamist Women’s Approaches to the Issues of Head Covering and Work in Turkey.Gender&Society 19(1): 104-120.
Arat, Y. (2005). Türkiye’de Modernleşme Projesi ve Kadınlar. Türkiye’de Modernleşme ve Ulusal Kimlik (Der.) S. Bozdoğan ve R. Kasaba. içinde. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 82-98.
Arat, Z. (1998). Kemalizm ve Türk Kadını. 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler. (Der.) A. B. Hacımirzaoğlu. içinde. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 51-70.
Asen, R. (2000). Seeking the ‘Counter’ in Counterpublics. Communication Theory 4: 424-446.
Atatürk, M. K. (1984). Atatürk’ün Türk Kadını Hakkındaki Görüşlerinden Bir Demet. (Der.) T. Arıkan.Ankara: TBMM Yayınları.
Baban, F. (2009). Türkiye’de Cemaat, Vatandaşlık ve Kimlik. Küreselleşme, Avrupalılaşma ve Türkiye’de Vatandaşlık. (Der.) E. F. Keyman ve A. İçduygu. içinde. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 59-83.
Benhabib, Ş. (1999). Modernizm, Evrensellik ve Birey. (Çev.) M. Küçük. İstanbul: Ayrıntı.
Berktay, F. (2002). Doğu ile Batı’nın Birleştiği Yer: Kadın İmgesinin Kurgulanışı. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Modernleşme ve Batıcılık. (Der.) U. Kocabaşoğlu. içinde. İstanbul: İletişim, 275-285.
Bora, A. ve Sayılan, F. (1998). Resmi İdeolojide Kadın Hakları Söylemi. Birikim 105-106: 134-136.
Bora, T. (1997). Cumhuriyetin İlk Döneminde Milli Kimlik. Cumhuriyet, Demokrasi ve Kimlik. (Der.)N. Bilgin. içinde. İstanbul: Bağlam, 53-62.
Bora, T. (2003). Türk Sağının Üç Hali: Milliyetçilik Muhafazakârlık İslâmcılık. İstanbul: Birikim.
Bora, T. ve Erdoğan, N. (2004). Muhafazakâr Popülizm. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce:Muhafazakârlık (Der.) A. Çiğdem. içinde. İstanbul: İletişim, 632-644.
Böhürler, A. (2006). “Ayşe Böhürler ile Söyleşi. Türban ve Kariyer: Evden İşe Bizden Bireye. (Der.)M. Sever. içinde. İstanbul: Timaş, 133-160.
Brubaker, W. R. (2008). Fransa ve Almanya’da Göç, Vatandaşlık ve Ulus-Devlet: Karşılaştırmalı Bir Tarihsel Analiz. Vatandaşlığın Dönüşümü, Üyelikten Haklara. (Der.) A. Kadıoğlu. içinde.İstanbul: Metis, 55-92.
Bulaç, A. (1987). Feminist Bayanların Kısa Aklı. Zaman. 17 Mart 1987.
Bulaç, A. (2004). Medine Vesikası ve Yeni Bir Toplum Projesi. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce:İslâmcılık. (Der.) Y. Aktay. içinde. İstanbul: İletişim, 503-513.
Çaha, Ö. (2004). Ana Temalarıyla 1980 Sonrası İslâmi Uyanış Demokrasi, Çoğulculuk ve Sivil Toplum. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslâmcılık. (Der.) Y. Aktay. içinde. İstanbul:İletişim, 475-492.
Çakır, R. (2000). Direniş ve İtaat: İki İktidar Arasında İslâmcı Kadın. İstanbul: Metis.
Çakır, R. (2002). Ayet ve Slogan: Türkiye’de İslâmi Oluşumlar. İstanbul: Metis.
Çelik, N. B. (1999). Söylem Kuramları, Hegemonya Kavramı ve Kemalizm. Doğu Batı 8: 33-47.
Çınar, M. (2005). Siyasal Bir Sorun Olarak İslâmcılık. Ankara: Dipnot.
Durna, T. (2008). Türk Modern/Muhafazakar İmgeleminde Kadının Kamusal Varlığının Sınırları: Falih Rıfkı Atay ve Peyami Safa Örneği. Kültür ve İletişim 11(2): 75-106.
Erdoğan, N. (2002). Neo-Kemalizm, Organik Bunalım ve Hegemonya. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Kemalizm. (Der.) A. İnsel. içinde. İstanbul: İletişim.
Erkilet, A. (2004). Eleştirellikten Uyuma: Müslümanların Kamusal Alan Serüveni. Ankara: Hece.
Fuentes, M. ve Frank, A. G. (1990). Toplumsal Hareketler Üzerine On Tez. (Çev.) A. Gürata, T. Bora.Birikim 16: 29-41.
Göle, N. (2000). Modernist Kamusal Alan ve İslâmi Ahlak. İslâm’ın Yeni Kamusal Yüzleri. (Der.) N.Göle. içinde. İstanbul: Metis, 19-40.
Göle, N. (2001). Modern Mahrem: Medeniyet ve Örtünme. İstanbul: Metis.
Gutmann, A. (2005). Giriş. Çokkültürcülük. (Der.) A. Gutmann. (Çev.) Ö. Kabakçıoğlu. içinde.İstanbul: YKY, 23-41.
Gülalp, H. (2002). Using Islam As Political Ideology: Turkey in Historical Perspective. Cultural Dynamics 14(1): 21-39.
Gülalp, H. (2007). Giriş: Milliyete Karşı Vatandaşlık. Vatandaşlık ve Etnik Çatışma: Ulus-Devletin Sorgulanması. (Der.) H. Gülalp. (Çev.) E. Kılıç. içinde. İstanbul: Metis, 11-34.
Gümüşoğlu, F. (1998). Cumhuriyet Döneminde Ders Kitaplarında Cinsiyet Rolleri (1928-1998). 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler (Der.) A. B. Hacımirzaoğlu. içinde. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları,101-128.
Habermas, J. (2000). Kamusallığın Yapısal Dönüşümü. (Çev.) T. Bora ve M. Sancar. İstanbul: İletişim.
Harvey, D. (1997). Postmodernliğin Durumu. (Çev.), S. Savran. İstanbul: Metis.
Heater, D. (2007). Yurttaşlığın Kısa Tarihi. (Çev.) M. D. Üst. Ankara: İmge.
Howarth, D. R. ve Stavrakasis, Y. (2000). Introducing Discourse Theory and Political Analysis.Discourse Theory and Political Analysis: Identities, Hegemonies and Social Change (Der.) D. R.
Howarth, A. J. Norval, Y. Stravakasis. içinde. Manchester University Press, 1-23.
Işın, E. F. ve Turner, B. S. (2002). Citizenship Studies: An Introduction. Handbook of Citizenship Studies. (Der.) E. F. Işın ve B. S. Turner. İçinde. London: SAGE, 1-10.
İçduygu, A., Çolak, Y., Soyarık, N. (1999). What is the Matter with Citizenship? A Turkish Debate.Middle Eastern Studies 35(4): 187-208.
İlyasoğlu, A. (1994). Örtülü Kimlik. İstanbul: Metis.
İnsel, A. (2000). İslâm, Kadın ve Özgürleşme. Birikim, 137: 22-25.
Kadıoğlu, A. (1999). Cumhuriyet İradesi Demokrasi Muhakemesi. İstanbul: Metis.
Kadıoğlu, A. (2008). Türkiye’de Vatandaşlığın Anatomisi. Vatandaşlığın Dönüşümü, Üyelikten Haklara. (Der.) A. Kadıoğlu. içinde. İstanbul: Metis, 167-184.
Kant, I. (1984). Seçilmiş Yazılar. (Çev.) N. Bozkurt. İstanbul: Remzi.
Karabıyık-Barbarosoğlu, F. (2006), İmaj ve Takva, İstanbul: Timaş.
Keyman, F. (1999). Türkiye ve Radikal Demokrasi, Modern Zamanlarda Siyaset ve Demokratik Yönetim. İstanbul: Bağlam.
Köker, L. (1997). Çokkültürlülük ve Demokratik Meşruluk Sorunu. Cumhuriyet, Demokrasi ve Kimlik(Der.) N. Bilgin. içinde. İstanbul: Bağlam, 41-50.
Kubilay, Ç. (2009). İslâmcı Söylemde Kamusal Alan Tasavvuru: Devletle Tanımlanan Kamusal Alanın Millete Tahvili ve Kamusal Alanın Reddi. Alternatif Politika 1(3): 325-362.
Kurtoğlu, Z. (2004). Türkiye’de İslâmcılık Düşüncesi ve Siyaset. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce:İslâmcılık. (Der.) Y. Aktay. içinde. İstanbul: İletişim, 201-216.
Kymlicka, W. ve Norman, W. (2008). Vatandaşın Dönüşü: Vatandaşlık Kuramındaki Yeni Çalışmalar Üzerine Bir Değerlendirme. Vatandaşlığın Dönüşümü, Üyelikten Haklara. (Der.) A. Kadıoğlu.içinde. İstanbul: Metis, 185-217.
Laclau, E. (2003). Evrensellik, Kimlik ve Özgürleşme. (Çev.) E. Başer. İstanbul: Birikim.
Laclau, E. ve Mouffe, C. (1992). Hegemonya ve Sosyalist Strateji. (Çev.) A. Kardam ve D. Şahiner.İstanbul: Birikim.
Leca, J. (1992). Yurttaşlık Üzerine Sorular. (Çev.) G. Koca. Birikim 55: 57-66.
Lister, R. (2003). Feminist Theory&Practice of Citizenship. Paper presented at the annual conference of the DVPW (German Political Science Association), Mainz.
Mardin, Ş. (2002). Türkiye’de Toplum ve Siyaset. İstanbul: İletişim.
Mardin, Ş. (2005). Türkiye’de Din ve Siyaset. İstanbul: İletişim.
Marshall, T. H. (2006). Yurttaşlık ve Toplumsal Sınıflar. Yurttaşlık ve Toplumsal Sınıflar. T. H.
Marshall ve T. Bottomore. (Çev.) A. Kaya. içinde. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları,1-56.
Mouffe, C. (1992). Feminism, citizenship and radical democratic politics. Feminists Theorize the Political. (Der.) J. Butler ve J. W. Scott. içinde. New York and London: Routledge, 369-384.
Oldfield, A. (2008). Vatandaşlık: Doğal Olmayan Bir Pratik mi? Vatandaşlığın Dönüşümü, Üyelikten Haklara. (Der.) A. Kadıoğlu. içinde. İstanbul: Metis, 92-106.
Öniş, Z. (2001). Political Islam at the Crossroads: From Hegemony to Co-existence. Contemporary Politics. 7(4), 281-298.
Parekh, B. (2002). Çokkültürlülüğü Yeniden Düşünmek, Kültürel Çeşitlilik ve Siyasi Teori, (Çev.) B.Tanrıseven. Ankara: Phoenix.
Pateman, C. (2004). Kardeşler Arası Toplumsal Sözleşme. Sivil Toplum ve Devlet: Avrupa’da Yeni Yaklaşımlar. (Der.) J. Keane. (Çev.) L. Köker vd. içinde. Ankara: Yedi Kıta Yayınları, s.119-146.
Phillips, A. (1995). Demokrasinin Cinsiyeti. (Çev.) A. Türker. İstanbul: Metis.
Phillips, A. (1999). Farklılığa Nasıl Yaklaşmalı: Fikirler Politikası mı, Yoksa Mevcudiyet Politikası mı?Demokrasi ve Farklılık: Siyasal Düzenin Sınırlarının Tartışmaya Açılması. (Der). Ş. Benhabib. (Çev.) Z. Gürata ve C. Gürsel. içinde. İstanbul: Demokrasi Kitaplığı, 199-219.
Phillips, L. ve Jorgensen, M. W. (2002). Discourse Analysis as Theory and Method. London: SAGE.
Pierson, C. (2000). Modern Devlet. (Çev.) D. Hattatoğlu. İstanbul: Çiviyazıları.
Powell, J. ve L. Moody, H. (2003). The Challange of Modernity: Habermas and Critical Theory.Theory & Science. http://theoryandscience.icaap.org/content/vol4.1/01_powell.html
Saktanber, A. (2002). Kemalist Kadın Hakları Söylemi. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Kemalizm (Der.) A. İnsel. içinde. İstanbul: İletişim, 323-333.
Smith, R. M. (2002). Modern Citizenship. Handbook of Citizenship Studies. (Der.) E. F. Işın ve B. S.Turner. içinde. London: SAGE, 105-115.
Somers, M. (1993). Citizenship and the Place of the Public Sphere: Law, Community, and Political Culture in the Transition to Democracy. American Sociological Review 58(5): 587-620.
Şişman, N. (2006). Emanetten Mülke: Kadın, Beden, Siyaset, İstanbul: İz .
Taylor, C. (2005). Tanınma Politikası. Çokkültürcülük. (der.) A. Gutmann. (Çev.) Y. Salman. içinde.İstanbul: YKY, 42-84.
Tekeli, Ş. (1991). Tek Parti Döneminde Kadın Hareketi de Bastırıldı. Sol Kemalizm’e Bakıyor. (Der.)R. Çakır ve L. Cinemre. içinde. İstanbul: Metis.
Tezcan, L. (2004). İslâmcılık ve Toplumun Kurgusu. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslâmcılık.(Der.) Y. Aktay. içinde. İstanbul: İletişim, 517-524.
Toker, N. ve Tekin, S. (2002). Batıcı Siyasi Düşüncenin Karakteristikleri ve Evreleri: ‘Kamusuz Cumhuriyet’ten ‘Kamusuz Demokrasi’ye. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Modernleşme ve Batıcılık (Der.) U. Kocabaşoğlu. içinde. İstanbul: İletişim, 82-106.
Toprak, Z. (1995). Aydın, Ulus-devlet ve Popülizm. Türk Aydını ve Kimlik Sorunu (Der.) S. Şen.içinde. İstanbul: Bağlam, 39-81.
Üstel, F. (1999). Demokrasi ve Yurttaşlık. Ankara: Dost.
Üstel, F. (2004). “Makbul Vatandaş”ın Peşinde: II. Meşrutiyetten Bugüne Vatandaşlık Eğitimi.İstanbul: İletişim.
Yeğen, M. (2002). Yurttaşlık ve Türklük. Toplum ve Bilim 93: 200-217.
Yeğenoğlu, M. (2003). Sömürgeci Fanteziler: Oryantalist Söylemde Kültürel ve Cinsel Fark. İstanbul:Metis.
Yıldız, A. (2002). Kemalist Milliyetçilik. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Kemalizm. (Der.) A.İnsel. içinde. İstanbul: İletişim, 210-234.
Young, I. M. (1989). Polity and Group Difference: A Critique of the Ideal of Universal Citizenship.Ethics 99(2): 250-274.