Ataerkil Döngü İçerisindeki Türk Aile Hukuku Alanında Feminist Hukuk Düzenlemeleri

Günümüzde “kadının varlığı” açısından her ne kadar Türk aile hukuku alanında ataerkil döngüden kurtulmaya yönelik hukuki düzenlemelerin yapıldığı ve Anayasa Mahkemesi tarafından verilmiş olan kararların yer aldığı gerçeği var olsa da mevcut düzen içinde kadınların devamlı olarak aile ve toplum içinde varlık mücadelesi verdiğini söylemek yerinde olacaktır. Kadın-erkek arasındaki eşitsizliğin giderilmesine yönelik ilk olarak yaratılması gerekenin toplumsal bilinç olduğu söylenmekle birlikte kadınlara yönelik hukuki düzenlemelerin yalnızca yazılı metinler içinde yer almasından ziyade yaratılacak olan toplumsal bilinç ile beraber bu hukuki düzenlemelerin fiilen hayata geçirilmesini sağlamaya yönelik adımlar atılması gerekmektedir. Kanaatimizce, “mahrem” kabul edilen alana hapsolan kadının maruz kaldığı şiddetin, “özel alan” içerisinde görülmekten çıkarılarak politik alana taşınması ve burada bir kamusal mücadelenin yaratılması önem arz edecektir. Çalışma metni, temeli 1700’lerde atılmış, 1980’lerde yükselişe geçmiş feminizm kavramını; günümüzde cinsiyetçi yapı ve sömürüyü ortadan kaldırma amacını taşıyan, “ataerkil yapıya sahip” Türk aile hukuku sistemi içinde yer alan kadını ve kadın haklarını, mevzuat değişiklikleri ve Anayasa Mahkemesi içtihadındaki gelişmeler ışığında ve “özel olan politiktir” anlayışı temelinde açıklamayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Feminizm, Kadın Erkek Eşitliği, Ataerkillik, Aile, Türk Aile Hukuku Düzenlemeleri, Özel Olan Politiktir

Feminist Law Regulations in the Field of Turkish Family Law in the Patriarchal Cycle

Nowadays, in terms of the “existence of women”, although there is the fact that legal arrangements have been made to get rid of the patriarchal cycle in the field of Turkish family law and there are decisions taken by the Constitutional Court; it would be appropriate to say that women are constantly struggling for existence in the family and society in the current order. Although it is said that the first thing to be created in order to eliminate the inequality between women and men is social awareness, it is necessary to take steps to ensure that these legal regulations are actually put into practice with the social awareness to be created, rather than just including the legal regulations for women in written texts. In our opinion, the necessity of creating a preventive public intervention against this political situation will have taken an important step by getting rid of the thought that the violence to which the woman who is imprisoned in the relationship of home and marriage, which is accepted as “private”, will be experienced “in private”. The text of the study covers the concept of feminism, which was founded in the 1700s and on the rise in the 1980s; aims to explain women and women's rights within the “patriarchal” Turkish family law system, which aims to eliminate the sexist structure and exploitation today, in the light of legislative changes and developments in the Constitutional Court's case-law, and on the basis of the understanding of “the personal is political”.

Keywords:

Feminism, Gender Equality, Patriarchy, Turkish Family Law Regulations, The Personal is Policital,

PDF

___

ADEMOĞLU, Yalçın: “Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi’nde Türkiye 156 ülke arasında 133. sıraya geriledi”, 2021 (https://tr.euronews.com/2021/04/01/cinsiyet-esitsizligi-endeksi-nde-turkiye-156-ulke-aras-nda-133-s-raya-geriledi, ET: 19.12.2021).
ALİSBAH TUSKAN, Aydeniz: “Toplumsal Cinsiyet, Toplumda Kadına Biçilen Roller ve Çözümler”, İstanbul Barosu Dergisi, 2011, Cilt 85, Sayı 1, s. 85-88.
ANDERMAHR, Sonya / LOVELL, Terry / WOLKOWITZ, Carol: A Concise Glossary of Feminist Theory, Arnold, London, 1997.
ATAN, Meltem: “Radikal Feminizm: “Kişisel Olan Politiktir” Söyleminde Aile”, The Journal of Europe – Middle East Social Science Studies, 2015, Cilt 1, Sayı 2, s. 1-21.
BAŞTÜRK, İhsan: “Türk Anayasa Yargısı Perspektifiyle Erkeğin Zinası Suçu”, Hacettepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2018, Cilt 8, Sayı 1, s. 27-45.
BERKTAY, Fatmagül: “Kadınların İnsan Haklarının Gelişimi ve Türkiye”, Sivil Toplum ve Demokrasi Konferans Yazıları, No. 7, İstanbul Bilgi Üniversitesi, Sivil Toplum Kuruluşları Eğitim ve Araştırma Birimi Yayınları, İstanbul, 2004, s. 1-30 (Kadın).
BERKTAY, Fatmagül: Tarihin Cinsiyeti, Metis Yayınları, İstanbul, 2018.
BRAIDOTTI, Rosi: Embodiment and Sexual Difference in Contemporary Feminist Theory, Columbia University Press, New York, 1994.
BORA, Aksu / İŞAT, Ceren: Düğüm Bilgisi, KA-DER Yayınları, Ankara, 2006.
BORA, Aksu: Kadınların Sınıfı: Ücretli Ev Emeği ve Kadın Öznelliğinin İnşası, 5.Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul, 2012.
BUTLER, Judith: Undoing Gender, Routledge, New York, London, 2004.
CODE, Lorraine: Encyclopedia of Feminist Theories, Routledge, London, 2000.
ÇAĞLAR GÜRGEY, F. İrem: “‘Feminist Hukuk Teorisi’ Nedir?”, Hukuk Kuramı, 2014, Cilt 1, Sayı 5, s. 28-44.
DAVIDOFF, Leonore: Aile Paradoksu: Tarihçilere Bir Çağrı, Feminist Tarih Yazımında Sınıf ve Cinsiyet, (Çev.) ATEŞER, Zerrin / SOMUNCUOĞLU, Selda, 2. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul, 2009.
DE BEAUVOIR, Simone: The Second Sex, Vintage Books, New York, 2011.
DEMİR, Nazlı Hilal: “The Surname of Married Woman (Evli Kadının Bitmek Bilmeyen Soyadı Sorunu): An Everlasting Problem”, Fasikül Hukuk Dergisi, 2017, Cilt 9, Sayı 88, s. 10-13.
DEMİR, Pınar Özlem: Yeni Medeni Kanunda Evli Kadınların Hukuki Durumu ile İlgili Yenilik ve Değişiklikler, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2004.
DİLTEMİZ MOL, Merve: “Özel Olan Politiktir”, 2021 (https://feministbellek.org/ozel-olan-politiktir/, ET: 15.12.2021).
ERDEM, Jülide Gül: “Yargı Kararlarında Kanun Önünde Eşitlik İlkesi ve Kadın Erkek Eşitliği”, Akademik Hassasiyetler, 2017, Cilt 4, Sayı 8, s. 19-44.
EROĞLU, Feride: Avrupa Ülkeleri Anayasalarında Toplumsal Cinsiyet ve Kadın-Erkek Eşitliği ile İlgili Düzenlemeler, Türkiye Büyük Millet Meclisi Araştırma Merkezi, Ankara, 2011.
LERNER, Gerda: The Creation of Patriarchy, Oxford University Press, New York, Oxford, 1986.
GÜNAY, Gülay / BENER, Özgün: “Kadınların Toplumsal Cinsiyet Rolleri Çerçevesinde Aile İçi Yaşamı Algılama Biçimleri”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2011, Cilt 15, Sayı 3, s. 157-171.
GÜNGÖR, Arzu Hazer: “Cinsiyet Eşitliğinin Anayasal Temeli ve Yorumu”, İzmir Barosu Dergisi, 2021, Cilt 86, Sayı 1, s. 133-180.
HAFIZOĞULLARI, Zeki: Zina Cürümleri, Kazancı Hukuk Yayınları, Ankara, 1981.
HANISCH, Carol: “The Personal is Political”, 2006 (http://carolhanisch.org/CHwritings/PIP.html, ET: 15.12.2021).
HOŞGÖR, Ayşe Gündüz: “Türkiye’de Kırsal Kadının Toplumsal Konumu: Bölgesel Eşitsizlikler, Yasal Müdahaleler ve Kısmi Kazanımlar”, (Ed.) DURUDOĞAN, Hülya: Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları: Eşitsizlikler Mücadeleler Kazanımlar, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2010, s. 295-314.
HUMM, Maggie: The Dictionary of Feminist Theory, 2. Baskı, Prentice Hall/Harvester Wheatsheaf, New York, London, 1995.
KANADOĞLU, Osman Korkut: “Feminizm ve Kadın Hakları”, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2021, Cilt 18, Sayı 1, s. 141-169.
KARACA, Büşra Gül: Türk Hukukunda Aile Kavramı ve Ailenin Korunması, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum, 2017.
KAYPAK, Şafak / KAHRAMAN, Mehmet: “Türkiye’de Kadının İnsan Hakları ve Anayasal Yansıması”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2016, Cilt 13, Sayı 33, s. 298-315.
KELLY-GADOL, Joan: “The Doubled Vision of Feminist Theory: A Postscript to the ‘Women and Power’ Conference”, Feminist Studies, 1979, Cilt 5, Sayı 1, s. 216-227.
KOÇAK, Murat: Anayasa Mahkemesi ve Cinsiyet, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2019.
KORUCULU, Irmak: Kriminolojide Kadın Suçluluğunu Açıklayan Yaklaşımlar, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2019.
MACKINNON, Catharine A.: Feminist Bir Devlet Kuramına Doğru, (Çev.) YÖNEY, Türkan / YÜCESOY, Sabir, Metis Yayınları, İstanbul, 2003 (Devlet Kuramı).
MACKINNON, Catherine A.: “Feminism, Marxism, Method and the State: An Agenda For Theory”, Signs: Journal of Women in Culture and Society, 1982, Cilt 7, Sayı 3, s. 515-544 (Feminism).
MORALIOĞLU, Aylin: “80’li Yıllarda Kadın Hareketi ve Kampanyalar”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2012, Sayı 99, s. 291-296.
MOROĞLU, Nazan: “Kadının Kimlik Sorunu ‘Kadının Soyadı’”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2012, Sayı 99, s. 246-268.
NALBANT, Fatma / KORKMAZ, Tuğrul: “Feminist Teori Temelinde Toplumsal Cinsiyet Eşitliğinin Türkiye Bağlamında Değerlendirilmesi”, Artvin Çoruh Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2019, Cilt 5, Sayı 2, s. 165-186.
ODER, Bertil Emrah: Anayasa’da Kadın Sorunsalı: Norm, İçtihat ve Hukuk Politikası, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2010.
OKTAY, Saibe: Medeni Kanunda Kadın: Kadınların Gündemi, Say Yayınları, İstanbul, 1997.
RAMAZANOĞLU, Caroline: Feminizm ve Ezilmenin Çelişkileri, (Çev.) BAYATLI, Mefkure, Pencere Yayınları, İstanbul, 1998.
SAĞLAM, Mehmet Ali: “Feminist Kuramda Kadının Politik Ekonomisi ve Dönüşümü”, Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 2020, Sayı 46, s. 394-412.
SAĞLAM, Rabia: “Zinanın Hukuk- İçi ve Hukuk- Dışı Soykütüğü”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2020, Cilt 11, Sayı 1, s. 287-302.
SAR, Esra: “Çalışma Hayatında Kadın İstihdamı ve Türkiye’de Yansımaları”, Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi, 2021, Cilt 4, Sayı 1, s. 20-40.
SCALES, Ann: “Towards a Feminist Jurisprudence”, Indiana Law Journal, 1980-1981, Cilt 56, Sayı 3, s. 375-444.
ŞAFAK AYDIN, Ayşe: Feminist Bir Bakışla Türk Aile Hukukunda Kadın Bedeni, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2014.
TEKELİ, Şirin: Feminizmi Düşünmek, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2017.
TOKDOĞAN, Nagehan: “Biraz da Feminist Olmak Lazım”, (Der.) BORA, Aksu: İradenin İyimserliği, Ayizi Kitap, İstanbul, 2015, s. 265-309.
UÇAN ÇUBUKÇU, Sevgi: 1980 Sonrası Kadın Hareketi: Ataerkilliğe Karşı Meydan Okuma, Türkiye’de ve Avrupa Birliği’nde Kadının Konumu: Kazanımlar, Sorunlar, Umutlar, KA-DER Yayınları, İstanbul, 2004.
USTA, Sevgi: “‘Koca, Birliğin Reisidir’ Hükmünden ‘Edinilmiş Mal Rejimi’ne: Evli Kadının Hukuki Durumu”, Birkaç Arpa Boyu: 21. Yüzyıla Girerken Türkiye’de Feminist Çalışmalar – Prof. Dr. Nermin Abadan Unat’a Armağan, Cilt 2, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2011, s. 943-985.
WALBY, Sylvia: “Feminism in a Global Era”, Economy and Society, 2002, Cilt 31, Sayı 4, s. 533-557.
YILMAZ AYDIN, E. Sare: “Kadın Hareketinde Yeni Bir İvme : Toplumsal Cinsiyet Adaleti”, Turkish Policy Quartery, 2019, s. 107-115 (https://www.muharrembalci.com/hukukdunyasi/tce/872.pdf, ET: 04.05.2023).
ZEVKLİLER, Aydın / HAVUTÇU, Ayşe: Medeni Hukuk Temel Bilgiler, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2003.