Nevzat AYDIN, Zeki MUT, Hasan ÖZCAN, H. Orhan BAYRAMOĞLU

Ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) genotiplerinin tane verimi ile bazı kalite özellikleri üzerine genotip ve lokasyon etkileri

Bu araştırma, 2004-2005 yetiştirme sezonunda 25 ekmeklik buğday genotipi (20 ileri seviyede hat ve 5 çesit) ile Samsun, Amasya ve Tokat lokasyonlarında Tesadüf Blokları Deneme Desenine göre 4 tekrarlamalı olarak yürütülmüştür. Araştırmada çeşitlerin tane verimi, bin tane ağırlığı, hektolitre ağırlığı, protein oranı ve Zeleny sedimantasyon değeri incelenmiştir. Birleştirilmiş varyans analizleri genotip ve lokasyon ortalamaları arasındaki farklılıkların beş özellikte de önemli olduğunu ve tüm özellikler için lokasyon etkilerinin toplam değişkenliğe daha fazla katkıda bulunduğunu ortaya koymuştur. Üç lokasyonun ortalaması olarak genotiplerin tane verimleri 455.3 – 666.3 kg/da, bin tane ağırlıkları 32.4 – 41.8 g, hektolitre ağırlıkları 74.8 – 82.5 kg, protein oranları %11.2 – 13.5 ve Zeleny sedimantasyon değerleri 26.9 – 51.2 ml arasında değişmiştir. En yüksek tane verimi Samsun lokasyonunda 2, 7 ve 11 numaralı, Amasya lokasyonunda 1, 2, 3, 4, 7, 8, 9 ve 10 numaralı, Tokat lokasyonunda ise 1,2, 3, 4, 7 ve 8 numaralı genotiplerden elde edilmiştir. Regresyon katsayısı ve ortalama tane verimine göre 2, 3, 4, 7, 8, 14, 19 ve 20 nolu genotipler bütün çevrelere iyi uyum sağlayan genotipler olarak belirlenmiştir. Regresyon katsayısı, ortalama verim ve regresyondan sapma kareler ortalaması birlikte değerlendirildiğinde ise 2, 3, 4, 7, 14 ve 20 nolu genotipler stabil olarak belirlenmiştir.

Effects of genotype and location on grain yield and some quality traits in bread wheat (Triticum aestivum L.) genotypes

This research was carried out using 25 bread wheat genotypes (20 advanced lines and 5 cultivars) in a Randomized Complete Block Design with four replicates in 2004-2005 growing season in Samsun, Amasya and Tokat locations. In the trial, the cultivar data regarding seed yield, 1000 kernel weight, test weight, protein content and Zeleny sedimentation were investigated. The combined variance analyses indicated that differences between genotype and location means were significant for all 5 traits and that location effects notably contributed more to the total variation . According to the results including three location averages; grain yields, 1000 kernel weight, test weight, crude protein content and Zeleny sedimentation value of genotypes, were between 455.3 – 666.3 kg/da, 32.4 – 41.8 g, 74.8 – 82.5 kg, 11.2 – 13.5% and 26.9 – 51.2 ml, respectively. The highest seed yield was obtained from numbered 2, 7 and 11 genotypes in Samsun location, numbered 1, 2, 3, 4, 7, 8, 9 and 10 genotypes in Amasya location and numbered 1, 2, 3, 4, 7 and 8 genotypes in Tokat location. According to regression coefficient and average grain yields, the genotypes numbered 2, 3, 4, 7, 8, 14, 19 and 20 were found to be well adapted to all environments. Evaluating the regression coefficient, average grain yield and mean square of deviation from the regression, the genotypes numbered 2, 3, 4, 7, 14 and 20 were found to be stable.

PDF

___

Altınbaş, M., Tosun, M., Yüce, S., Konak, C., Köse, E., Can, R.A., 2004. Ekmeklik buğdayda (T.aestivum L.) tane verimi ve bazı kalite özellikleri üzerinde genotip ve lokasyon etkileri. Ege Üniv. Ziraat Fak. Derg., 41 (1): 65-74.
Atlı, A., 1999. Buğday ve ürünleri kalitesi. Orta Anadolu’da Hububat Tarımının Sorunları ve Çözüm Yolları Sempozyumu, 498-506, 8-11 Haziran, Konya.
Atlı, A., Koçak, N., Aktan, M., 1999. Ülkemiz çevre koşullarının kaliteli makarnalık buğday yetiştirmeye uygunluk yönünden değerlendirilmesi. Orta Anadolu’da Hububat Tarımının Sorunları ve Çözüm Yolları Sempozyumu, 345-351, 8-11 Haziran, Konya.
Becker, H.C., 1981. Correlations among some statistical measures of phenotypic stability. Euphytica, 30:835- 840.
Bushuk, W., 1998. Wheat breeding for end-product use. Euphytica. 100:137–145
Cook, R.J., Veseth, R.J., 1991. Wheat Health Management. The American Phytopathological Society, St. Paul, Minnesota 55121, USA.
Costa, J.M., Kronstad, W.E., 1994. Association of grain protein concentration and selected traits in hard red winter wheat populations in the Pacific Northwest. Crop Sci. 34:1234-1239.
Eberhart, S.A., Russel, W.A., 1966. Stability parameters for comparing varieties. Crop Sci. 6:36-40.
Fehr, W. R., 1993. Principles of cultivar development. Vol. 1. Macmillan Publishing Company, New York.
Finlay, K.W., Wilkinson, G.N., 1963. The analysis of adaptation in a plant-breeding program. Australian Journal of Agricultural Research, 14:742-754.
Gençtan, T., Sağlam, N., 1987. Ekim zamanı ve ekim sıklığının üç ekmeklik buğday çeşidinde verim ve verim unsurlarına etkisi. Türkiye Tahıl Sempozyumu, 171-183, 6-9 Ekim, Bursa.
Grausgruber, H., Oberforster, M., Werteker, M., Ruckenbauer, P., Vollmann, J., 2000. Stability of quality traits in Austrian-grown winter wheats. Field Crops Res. 66:257–267.
Karababa, E., Coşkuner, Y., Karatoprak, G., Dinçer, N., Ercan, R., 1999. Çukurova Bölgesi için geliştirilen ekmeklik buğday çeşitlerinin verim ve kalite özellikleri. Orta Anadolu’da Hububat Tarımının Sorunları ve Çözüm Yolları Sempozyumu Bildirileri, 626-629, 8-11 Haziran, Konya.
Kettlewell, P.S., Griffiths, M.W., Hocking, T.J., Wallington, D.J., 1998. Dependence of wheat dough extensibility on flour sulphur and nitrogen concentrations and the ınfluence of foliar applied sulphur and nitrogen fertilisers. J. Cereal Sci. 28:15-23.
Kıllı, F., Gencer, O., 1995. Farklı stabilite parametreleri kullanarak bazı pamuk genotiplerinin çevreye uyum yeteneklerinin belirlenmesi. Turk. J. Agric. For. 19:361- 365.
Kimber, G., Sears, R., 1987. Evolution in the genus Triticum and the origin of cultivated wheat. (Editörleri: Heyne, E.G., Knott, D.R. Morris, R., Moss, D., Shaner, G. ve Tucker, B.) Wheat and Wheat Improvement. ASA, Madison, WI., s:154–164.
Korkut, K. Z., Ünay, A., 1987. Tahıllarda başak taslağı gelişimi ile verim öğeleri arasındaki ilişkiler üzerine araştırmalar. TÜBİTAK, Türkiye Tahıl Sempozyumu, 329-336,6-9 Ekim, Bursa.
Korkut, K.Z., Sağlam, N., Başer, Đ., 1993. Ekmeklik ve makarnalık buğdaylarda verimi etkileyen bazı özellikler üzerine araştırmalar. Trakya Üniv. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 2:111-118.
McClung, A.N., Cantrell, R.G., Quick, J.S., Gregory, R.S., 1986. Influence of Rht1 semidwarf gene on yield, yield components and grain protein in Durum wheat. Crop Sci. 26:1095-1099.
Mizaen, K., Heyne, E.G., Finney, K.F., 1977. Genetic and environmental effects on the grain protein content in wheat. Crop Sci. 17:591-593.
Olugbemi, L.B., Austin, R.B., Bingham, J., 1976. Effects of awns on the photosynthesis and yield of wheat, (Triticum aestivum). Ann. Appl. Biol. 84:241-250.
Peterson, C.J., Graybosch, R.A., Baenziger, P.S., Grombacher. A.W., 1992. Genotype and environment effects on quality characteristics of hard red winter wheat. Crop Sci. 32:98-103.
Sade, B., Topal, A., Soylu, S., 1999. Konya sulu koşullarında yetiştirilebilecek makarnalık buğday çeşitlerinin belirlenmesi. Orta Anadolu’da Hububat Tarımının Sorunları ve Çözüm Yolları Sempozyumu, 91-96, 8-11 Haziran, Konya.
Schuler, S.F., Bacon, R.K., Gbur. E.E., 1994. Kernel and spike character influence on test weight of soft red winter wheat. Crop Sci. 34:1309-1313.
Smith, G.P., Googing, M.J., 1999. Models of wheat grain quality considering climate, cultivar and nitrogen effects. Agricultural and Forest Meteorology, 94:86-93.
Souza, E., J.M., Martin, M.J., Guttieri, K.M., O'Brien, D.K., Habernicht, S.P., Lanning, R., McLean, G.R., Carlson, L.E., Talbert., 2004. Influence of genotype, environment, and nitrogen management on spring wheat quality. Crop Sci. 44:425–432
Şener, O., Kılınç, M., Yağbasanlar, T., Gözübenli, H., Karadavut, U., 1997. Hatay koşullarında bazı ekmeklik (Triticum aestivum L. Em Thell) ve makarnalık buğday (Triticum durum Desf) çesit ve hatlarının saptanması. Türkiye II. Tarla Bitkileri Kongresi, 1-5, 22 – 25 Eylül, Samsun.
Tosun, O., Yurtman, N., 1973. Ekmeklik buğdaylarda (Triticum aestivum L. em Thell) verime etkili morfolojik ve fizyolojik özellikler. Ankara Üniv. Ziraat Fakültesi Yıllığı, 23:418-434.
Uluöz, M., 1965. Buğday, un ve ekmek analiz metotları. Ege Üniv. Ziraat Fakültesi Yayınları No:57, Đzmir.
Yağdı, K., 2000. Marmara bölgesi koşullarında kimi ümitvar ekmeklik buğday (T. aestivum L.) hatlarının performansları. Turk. J. Agric. For. 24:157-163.
Yılmaz, G., Tuğay, M.E., 1999. Patates çeşit x çevre etkileşimleri. 1. stabilite parametreleri yönünden irdeleme. Turk. J. Agric. For. 23:97-105.
Zeleny, L., 1947. A simple sedimentation test for estimating the bread-baking and gluten qualities of wheat flour. Cereal Chem., 24:465-475.