Erdal ELKOCA, Turgay ÇINAR

Bazı kuru fasulye (Phaseolus vulgaris L.) çeşit ve hatlarının Erzurum ekolojik koşullarına adaptasyonu, tarımsal ve kalite özellikleri

Bu çalışmada, bazı kuru fasulye çeşit (Kantar-05, Elkoca-05, Önceler-98, Göynük-98, Akman-98, Karacaşehir-90, Yakutiye-98 ve Aras-98) ve hatlarının (KN 69, KN 254, KN 303, KN 338, KN 419, IR 1 ve IR 4) Erzurum ekolojisine adaptasyonları, verim potansiyelleri ile bazı tarımsal ve kalite özelliklerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırma, Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi’nin Erzurum merkezdeki deneme alanında 2012 ve 2013 yıllarında tesadüf blokları deneme desenine göre üç tekrarlamalı olarak yürütülmüştür. İncelenen bütün parametreler bakımından çeşit ve hatlar arasında önemli farkların bulunduğu saptanmıştır. Çeşit ve hatların fenoloji, verim, hastalığa tolerans ve tarımsal özellikleri birlikte değerlendirildiğinde Önceler-98 ve Karacaşehir-90 çeşitleri ile KN 69, KN 254, IR 1 ve IR 4 nolu hatların Erzurum ekolojik koşullarına diğer çeşit ve hatlar kadar uygun olmadığı belirlenmiştir. Sonuç olarak, incelenen pek çok özellik yönünden üstün özellik gösteren KN 303, KN 419 ve KN 338 nolu hatlarda çalışmalara devam edilmesine ve bu hatların bölge verim denemelerine aktarılmasına karar verilmiştir.

The adaptation, agronomical and quality characteristcs of some dry bean (Phaseolus vulgaris L.) cultivars and lines under Erzurum ecological conditions

This study was conducted in order to determine the adaptation, yield potential, some agronomical and quality characteristics of some dry bean cultivars (Kantar-05, Elkoca-05, Önceler-98, Göynük-98, Akman-98, Karacaşehir-90, Yakutiye-98 and Aras-98) and lines (KN 69, KN 254, KN 303, KN 338, KN 419, IR 1 and IR 4) under Erzurum ecological conditions. The experiment was arranged in randomized block design with three replicates in 2012 and 2013 growing seasons on the experimental field of Ataturk University, Erzurum. All parameters investigated showed significant differences among cultivars and lines. Phenology, yield, disease tolerance and agronomical characteristics of cultivars and lines considered together, it was determined that Önceler-98, Karacaşehir-90, KN 69, KN 254, IR 1 and IR 4 were not as suitable as the other cultivars and lines for Erzurum ecological conditions. As a result, it was decided that further studies will be conducted in KN 303, KN 419 and KN 338 and these lines will be transferred to region yield trials.

Keywords:

Adaptation, bean, yield yield components, quality,

PDF

___

Aboyami, Y.A., Adeyini, AM. 2005. Comparative germination responses of cowpea and maize genotypes of soil moisture content. Agrosearch, 7 (1-2): 34-42.
Aggarwal, V.D., Singh, T.P. 1973. Genetic variability and interrelation in agronomic traits in kidney bean. The Indian Journal of Agricultural Science, 43(9): 845-848.
Anlarsal, A.E., Yücel, C., Özveren, D. 2000. Çukurova koşullarında bazı fasulye (Phaseolus vulgaris L.) çeşitlerinde tane verimi ve verimle ilgili özellikler ile bu özellikler arası ilişkilerin saptanması. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 24: 19-29.
Anonim, 2001. Tarımsal Değerleri Ölçme Denemeleri Teknik Talimatı. Yemeklik Tane Baklagiller. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü, Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkezi Müdürlüğü, Ankara.
Bıçaksız, Y., Kayan, N. 2011. Bazı nohut (Cicer arietinum L.) çeşitlerinin Orta Anadolu koşullarına adaptasyonu. Uluslararası Katılımlı I. Ali Numan Kıraç Tarım Kongresi ve Fuarı, 2231-2238, 27-30 Nisan, Eskişehir.
Bozoğlu, H. 1995. Kuru fasulyede (Phaseolus vulgaris L.) bazı tarımsal özelliklerin genotip x çevre interaksiyonu ve kalıtım derecelerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Doktora tezi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bil. Enst. Samsun.
Bozoğlu, H., Gülümser, A. 2000. Kuru fasulyede (Phaseolus vulgaris L.) bazı tarımsal özelliklerin genotip çevre interaksiyonları ve stabilitelerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Turkish Joural of Agriculture and Forestry, 24: 211- 220.
Bozoğlu, H., Sözen, Ö. 2007. Some agronomic properties of the local population of common bean (Phaseolus vulgaris L.) of Artvin province. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 31: 327-334.
Ceyhan, E., Önder, M., Kahraman, A. 2009. Fasulye genotiplerinin bazı tarımsal özelliklerinin belirlenmesi. Selçuk Üniversitesi Selçuk Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 23 (49): 67-73.
Çiftçi, C.Y., Şehirali, S. 1984. Fasulye (Phaseolus vulgaris L.) çeşitlerinde değişik özelliklerin fenotipik ve genotipik farklılıkların saptanması. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayın No: TB 4, Ankara.
Dickson, M.H., Boetger, M.A. 1984. Emergence, growth and blossoming of bean (Phaseolus vulgaris) at suboptimal temperatures. J. Am. Soc. Hort. Sci., 109: 257-260.
Donmez, M.F., Sahin, F., Elkoca, E. 2013. Identification of bean genotypes from Turkey resistance to common bacterial blight and halo blight diseases. Acta Scientiarum Polonorum, Hortorum Cultus, 12(4): 139-151.
Dumlu, B. 2009. Kuzey Doğu Anadolu Bölgesinden toplanan 23 fasulye (Phaseolus vulgaris L.) genotipinin fenolojik ve morfolojik karakterizasyonu. Yüksek lisans tezi. Atatürk Üniversitesi Fen Bil. Enst. Erzurum.
Dursun, A. 1999. Erzincanda yaygın olarak yetiştirilen Yalancı Dermason fasulye (Phaseolus vulgaris L.) populasyonunun seleksiyon yoluyla ıslahı. Doktora tezi. Atatürk Üniversitesi Fen Bil. Enst. Erzurum.
Dursun A., Dönmez M. F., Şahin F. 2002. Identification of resistance to common bacterial blight disease on bean genotypes grown in Turkey. European Journal of Plant Pathology, 108: 811-813.
Düzdemir, O., Akdağ, C. 2001. Türkiye kuru fasulye (Phaseolus vulguris L.) gen kaynaklarının karakterizasyonu. II: Verim ve diğer bazı özellikler. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 18 (1): 101-105.
Elkoca, E., Kantar, F. 2004. Erzurum ekolojik koşullarına uygun erkenci ve yüksek verimli kuru fasulye (Phaseolus vulgaris L.) genotiplerinin belirlenmesi. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 35(3-4): 137-142.
Elkoca, E., Kantar, F. 2005. Erkenci ve yüksek verimli iki yeni fasulye çeşidi: Kantar-05 ve Elkoca-05. Türkiye 2. Tohumculuk Kongresi, 226-229, 9-11 Kasım, Adana.
FAO, 2013. http://faostat.fao.org/site/567/DesktopDefault.aspx?PageID=5 67#ancor [Ulaşım: 23 Aralık 2014]
Fourie, D. 2002. Distribution and severity of bacterial diseases on dry beans (Phaseolus vulgaris L.) in South Africa. Journal of Phytopathology, 150: 220-226.
Güneş, Z. 2011. Van-Gevaşda ümitvar bulunan fasulye (Phaseolus vulgaris L.) hatlarında verim ve bazı verim öğelerinin belirlenmesi. Yüksek lisans tezi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bil. Enst. Van.
Kaçar, O., Çakmak, F., Çöplü, N., Azkan, N. 2004. Bursa koşullarında bazı kuru fasulye çeşitlerinde (Phaseolus vulgaris L.) bakteri aşılama ve değişik azot dozlarının verim ve verim unsurları üzerine etkisinin belirlenmesi. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 18 (1): 207-218.
Kantar, F., Elkoca, E. 2001. Bazı fasulye (Phaseolus vulgaris L.) çeşitlerinin kardinal ve toplam sıcaklık isteklerinin belirlenmesi. Türkiye 4. Tarla Bitkileri Kongresi, Cilt I Tahıllar ve Yemeklik Tane Baklagiller, 371-375, 17-21 Eylül, Tekirdağ.
Kantar, F., Elkoca, E., Eken, C., Dönmez, M.F. 2010. Kuzey Doğu Anadolu Bölgesi ve Çoruh Vadisinde yetiştirilen kuru fasulye gen kaynaklarının toplanması ve değerlendirilmesi. TUBİTAK TOVAG 107O400 Nolu Proje Sonuç Raporu, Erzurum. Karakuş, M., Çiftçi, V., Toğay, Y., Toğay, N. 2005. Van-Gevaş koşullarında farklı sıra aralıklarının fasulyede (Phaseolus vulgaris L.) verim ve bazı verim öğelerine etkisi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Tarım Bilimleri Dergisi, 15(1): 57-62.
Kaur, M., Singh, N., Sodhi, N.S. 2005. Physicochemical, cooking, textural and roasting characteristics of chickpea (Cicer arietinum L.) cultivars. Journal of Food Engineering, 69: 511- 517. Kınacı, G., Akın, R., Kınacı, E. 2008. Farklı sulama rejimlerinin kuru fasulyenin (Phaseolus vulgaris L.) fiziksel kalite özellikleri üzerine etkileri. C.B.Ü. Fen Bilimleri Dergisi, 4.2: 179-186.
Müler, F.M. 1967. Cooking quality of pulses. Journal of Science of Food and Agriculture,18: 292-295.
Önder, M., Şentürk, D., 1996. Ekim zamanlarının bodur kuru fasulye çeşitlerinde dane ve protein verimi ile verim unsurlarına etkisi. Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 10 (3): 7-18.
Özçelik, H., Gülümser, A. 1988. Bazı bodur fasulye (P. vulgaris L.) çeşitlerinde verim ve bazı verim öğeleri üzerine bir araştırma. OMÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, 3 (1): 99-108.
Pekşen, E. 2005. Samsun koşullarında bazı fasulye (Phaseolus vulgaris L.) genotiplerinin tane verimi ve verimle ilgili özellikler bakımından karşılaştırılması. OMÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, 20 (3): 88-95.
Pekşen, E., Gülümser, A. 2005. Bazı fasulye (Phaseolus vulgaris L.) genotiplerinde verim ve verim unsurları arasındaki ilişkiler ve path analizi. OMÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, 20 (3): 82-87.
Sefa-Dedah, S., Stanley, D.W. 1979. Textural implications of microstructure of legumes. Food Technology, 33: 77-83.
Sezen, Y. 1991. Toprak Kimyası. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ders Yayınları No: 127, Erzurum.
Şehirali, S. 1980. Bodur fasulyede (Ph. vulgaris L. var. nanus Dekap) ekim sıklığının verimle ilgili bazı karakterler üzerine etkisi. AÜ Zir. Fak. Yayınları: 738, Bilimsel Araştırma ve İncelemeler: 29, Ankara.
Şehirali, S., Özçelik, H., Yorgancılar, Ö. 1994. Kuru tane olarak tüketilen bodur fasulye gen kaynaklarının karakterizasyonu üzerinde araştırma. 1. Tarla Bitkileri Kongresi, Bitki Islahı Bildirileri Cilt 2, 134-140, 25-29 Nisan, Bornova-İzmir.
Taban, S. 2014. Gübrelemede yol gösterici olarak toprak analizleri ve önemi. http://www.guzenlergubre.com.tr/Gubrelemede%20Yol%20G osterici%20Toprak%20analizi.pdf [Ulaşım: 10 Aralık 2014]
TUİK, 2013. http://tuikapp.tuik.gov.tr/bitkiselapp/bitkisel.zul [Ulaşım: 23 Aralık 2014] Ustaoğlu, Y.N. 2008. Tescilli kuru fasulye (Phaseolus vulgaris L.) çeşitlerinde çeşitli fenolojik dönemler için toplam sıcaklık isteklerinin belirlenmesi. Yüksek lisans tezi. Atatürk Üniversitesi Fen Bil. Enst. Erzurum.
Ülker, M. 2008. Orta Anadolu ekolojik şartlarında yetiştirilen fasulye (Phaseolus vulgaris L.) genotiplerinin bazı tarımsal ve kalite özelliklerinin belirlenmesi. Yüksek lisans tezi. Selçuk Üniversitesi Fen Bil. Enst. Konya. Ülker, M., Ceyhan, E. 2008. Orta Anadolu ekolojik şartlarında yetiştirilen fasulye (Phaseolus vulgaris L.) genotiplerinin bazı tarımsal özelliklerinin belirlenmesi. Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 22 (46): 77-89.
Varankaya, S. 2011. Yozgat ekolojik şartlarında yetiştirilen fasulye (Phaseolus vulgaris L.) genotiplerinin bazı tarımsal özelliklerinin belirlenmesi. Yüksek lisans tezi. Selçuk Üniversitesi Fen Bil. Enst. Konya. Wallace, D.H., Baudoin J.P., Beaver, J.S., Coyne, D.P., Halseth, D.E., Masaya, P.N., Munger, H.M., Myers, J.R., Silbernagel, M., Yourstone, K.S., Zobel, R.W. 1993. Improving efficiency of breeding for higher crop yield. Theoretical and Applied Genetics, 86 (1): 27-40.