PSİKİYATRİ KLİNİĞİNDE ÇALIŞAN HEMŞİRELERİN ŞİZOFRENİ HASTALARINA YÖNELİK DAMGALAMAYA İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ VE ÖNERİLERİ
Öz
Amaç: Bu araştırmada psikiyatri kliniğinde çalışan
hemşirelerin şizofreniye yönelik damgalamaya ilişkin süreçleri anlaşılmaya
çalışılmış; damgalamanın önlenmesine yönelik önerilerini ortaya koymak
amaçlanmıştır.Yöntem: Araştırmada nitel araştırma deseni kullanılmış ve 15 hemşire ile
görüşülmüştür. Araştırmada yarı yapılandırılmış soru formu kullanılmış ve
toplanan veriler
veri indirgeme yöntemi ile analiz edilmiş ve kodlamalar kullanılmıştır.Bulgular: Katılımcıların çoğunluğu
şizofreniyi gerçeklik algısında değişim ile karakterize bir bozukluk olarak
tanımlamış, tamamı damgalama sürecinde şizofreni tanısının büyük bir rolünün
olduğunu ifade etmiş ve damgalama sürecinin tanının konmasıyla birlikte
başladığını eklemişlerdir. Hemşireler hastalara yönelik en çok tedirginlik ve
şefkat duygularını yaşadıklarını ifade etmişlerdir. Katılımcıların yarıdan
fazlası şizofreni hastalarının psikiyatrik tanısı olmayan bireylerle aynı
kalitede sağlık hizmeti almadıklarını, bunun nedeninin önyargı ve damgalama
sürecinin olduğunu, bu süreçlerde ise eğitim eksikliğinin etkisi olduğunu belirtmişlerdir.
Bu çalışmaya katılan hemşirelerin tamamına yakını damgalamayla mücadelede
eğitimin etkili olacağını ve bu eğitimin aile, toplum ve sağlık çalışanlarına
yönelik olması gerektiğini ifade etmişlerdir. Çalışmanın önemli bir bulgusu da
küçük de olsa şizofreniye yönelik damgalama ile mücadele edilse de bunun mümkün
olmayacağının ifade edilmesidir.
Sonuçlar: Ruhsal hastalıklara yönelik olumsuz
tutum, önyargı ve damgalamanın azaltılabilmesine yönelik; hemşirelik ders
müfredatının yeniden değerlendirilmesi, klinik hemşirelerine yönelik hizmetiçi
eğitimlerin planlanması ve deneysel çalışmalar yapılarak sonuçlarının
değerlendirilmesi önerilmektedir.
___
- Yüksel EG, Taşkın EO. Türkiye’de Hekimler ve Tıp
Fakültesi Öğrencilerinin Ruhsal Hastalıklara Yönelik
Tutum ve Bilgileri. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2005:
6;113-21.
- Yıldız M. Şizofreni hastaları için ruhsal toplumsal
beceri eğitimi, 1. Baskı, Türkiye Sosyal Psikiyatri
Derneği Yayınları, Ankara; 2011. p.3-16.
- Yıldız M. Şizofrenili Hastaların Ayaktan Tedavisinde
Ruhsal ve Toplumsal Girişimler Neden Gereklidir ve
Nasıl Uygulanabilir. Neden Nasıl Şizofreni? S
Candansayar (ed.), Ankara: PEDAY; 2005. p.237-68.
- Yanos PT, Rosenfield S, Horwitz AV. Negative and
Supportive Social Interactions and Quality of Life
Among Persons Diagnosed with Severe Mental
Illness. Community Ment Health J 2001; 37(5): 405-
19.
- Vezzoli R, Archiati L, Buizza C, Pasqualetti P,
Rossi G, Pioli R. Attitude Towards Psychiatric
Patients: A Pilot Study in a Northern Italian Town.
Eur Psychiatry 2001; 16:451-8.
- Üçok A, Soygür H, Ataklı C, Kuşçu K, Sartorius
N, Çetinkaya-Duman Z ve ark. The Impact of
Antistigma Education on The Attitudes of General
Practitioners Regarding Schizophrenia. Psychiatry
and Clinical Neurosciences 2006; 60:439-43.
- Thornicroft G. Toplumun Reddettiği Ruhsal
Hastalığı Olan İnsanlara Karşı Ayrımcılık, Soygür
(Çev.ed.), Ankara: Şizofreni Dernekleri Federasyonu;
2014.
- Taşkın EO, Şen FS, Aydemir Ö, Demet MM,
Özmen E, İçelli İ. Türkiye’de Kırsal Bir Bölgede
Yaşayan Halkın Şizofreniye İlişkin Tutumları. Türk
Psikiyatri Derg 2002; 13:205-14.
- Taşkın EO, Özmen E. Ruhsal Hastalıklara Yönelik
Tutumları Etkileyen Etmenler: Bilgi, Temas, Etiket, Psikopatoloji Tipi, Medya. 3P (Psikoloji, Psikiyatri,
Psikofarmakoloji) Dergisi 2004; 12(Suppl.3):25-40.
- Taşkın EO, Özmen E. Ruhsal Hastalıklara İlişkin
Tutumlar: Türkiye Çalışmalarının Gözden
Geçirilmesi. 3P (Psikoloji, Psikiyatri, Psikofarmakoloji)
Dergisi 2004; 12(3):229-38.
- Taşkın EO. Şizofreniye Yönelik Tutumlar ve
Damgalama. EO Taşkın (ed.), Stigma, Ruhsal
Hastalıklara Yönelik Tutumlar ve Damgalama,
Ankara, Turkuaz Yayıncılık, 2007:117-36.
- Sungur M Z. Şizofreni: Mitler ve Gerçekler. Klinik
Psikiyatri 2000; 1:5-12.
- Sartorius N, Gaebel W, Cleveland HR, Stuart H,
Akiyama T, Arboleda-Florez J et al. Psikiyatri ve
Psikiyatristlerin Damgalanması İle Nasıl Mücadele
Edileceği Üzerine WPA Kılavuzu. World Psychiatry
2010; 9:131-44.
- Pinto-Foltz MD, Logsdon MC. Reducing Stigma
Related to Mental Disorders: Initiatives,
Interventions, and Recommendations for Nursing.
Archives of Psychiatric Nursing 2009; 23(1):32-40.
- Pinfold V, Huxley P, Thornicort G, Farmer P,
Toulmin H, Graham T. Reducing Psychiatric
Stigma and Discrimination. Soc Psychiatry Psychiatr
Epidemiol 2003; 38:337-44.
- Paksoy-Erbaydar N, Çilingiroğlu N. Tıp Eğitimi
Geleceğin Hekimlerinin Ruh Sağlığı Sorunu Olan
Bireylere Yönelik Tutumlarını Etkilemekte Midir?
Türk Psikiyatri Dergisi 2010; 21(2):114-25.
- Paker M. Psikolojik Açıdan Önyargı ve Ayrımcılık.
Ayrımcılık ve Çok Boyutlu Yaklaşımlar. Derleyenler:
Çayır ve Ceyhan, İstanbul; İstanbul Bilgi Üniversitesi
Yayınları; 2012. p.255-65.
- Özyiğit EŞ, Savaş HA, Ersoy MA, Yüce S, Tutkun
H, Sertbaş G. Hemşirelerin ve Hemşirelik Öğrencilerinin Şizofreniye İlişkin Tutumları. Yeni
Symposium 2004; 42:105-12.
- Öztürk O, Uluşahin A. Ruh Sağlığı ve
Bozukluğunun Tanımlanması, Ruh Sağlığı ve
Bozuklukları, Ankara: Tuna Matbaacılık; 2008.
p.129-32.
- Özmen E, Taşkın EO, Özmen D, Demet MM.
Hangi Etiket Daha Damgalayıcı: Ruhsal Hastalık mı?
Akıl Hastalığı mı? Türk Psikiyatri Dergisi 2004;
15(1):47-55.
- Özbaş D, Küçük L, Buzlu S. Ruhsal Bozukluğu
Olan Bireye Sahip Ailelerin Hastalığa Karşı
Tutumları. Düşünen Adam 2008; 21:14-23.
- Lundberg B, Hansson L, Wentz E, Björkman T.
Stigma, Discrimination, Empowerment and Social
Networks: A Preliminary Investigation of Their
Influence on Subjective Quality of Life in A Swedish
Sample. Int J Soc Psychiatr 2008; 54:47-55.
- Link BG, Yang LH, Phelan JC, Colins PY.
Measuring Mental Illness Stigma, Schizophrenia
Bulltein 2004; 30(3):511-41.
- Link BG, Phelan JC, Bresnehan M, Stueve A,
Pescosolido. Public Conceptions of Mental Illness:
Labels, Causes, Dangerousness, and Social Distance.
Am J Publ Health 1999; 89(9):1328-33.
- Kuş-Saillard E. Ruhsal Hastalara Yönelik
Damgalamaya İlişkin Psikiyatrist Görüşleri ve
Öneriler. Türk Psikiyatri Dergisi 2010; 21(1):14-24.
- Kıvırcık-Akdede BB, Alptekin K, Topkaya ŞÖ,
Belkiz B, Nazlı E, Özsin E ve ark. Gençlerde
Şizofreniyi Damgalama Düzeyi. Yeni Symposium
2004; 42(3):113-7.
- Eker D. Attitudes Toward Mental Illness:
Recognition, Desired Social Distance, Expected
Burden and Negative Influence on Mental Health
Among Turkish Freshmen. Soc Psychiatry Psychiatr
Epidemiol 1989; 24:146-50.
- Doğanavşargil-Baysal GÖ. Damgalanma ve Ruh
Sağlığı. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi 2013;
22(2):239-51.
- Çam MO, Bilge A, Engin E, Baykal-Akmeşe Z,
Öztürk-Turgut E, Çakır N. Muhtarlara Verilen
Ruhsal Hastalığa Yönelik Damgalama İle Mücadele
Eğitiminin Etkililiğinin Araştırılması. Psikiyatri
Hemşireliği Dergisi 2014; 5(3):129-36.
- Çam O, Bilge A. Türkiye’de Ruhsal
Hastalığa/Hastaya Yönelik İnanç, Tutum ve
Damgalama Süreci: Sistematik Derleme. J Psy Nurs
2013; 4:91-101.
- Çam O, Bilge A. Türkiye’nin Batısında Yaşayan
Halkın Ruhsal Hastalığa ve Hastalara Yönelik İnanç
ve Tutumlarının Belirlenmesi. Yeni Semposium 2011;
49(3):131-40.
- Corrigan WP, Edwards BA, Gren E, Diwan SL,
Penn DL. Prejudice, Social Distance, and Familiarity
with Mental Illness. Schizophrenia Bulletin 2001;
27(2):219-25.
- Binbayı T, Ulaş H, Elbi H, Alptekin K. Türkiye’de
Psikoz Epidemiyolojisi: Yaygınlık Tahminleri ve
Başvuru Oranları Üzerine Sistematik Bir Gözden
Geçirme. Türk Psikiyatri Dergisi 2011; 22(1):40-52.
- Bilge A, Çam O. Ruhsal Hastalığa Yönelik
Damgalama İle Mücadele. TAF Prev Med Bull 2010;
9:71-8.
- Bahar A. Şizofreni ve Damgalama. Fırat Sağlık
Hizmetleri Dergisi 2007; 2:101-10.
- Bağ B, Ekinci M. Sağlık Personelinin Ruhsal
Sorunları Olan Bireylere Yönelik Tutumlarının
Araştırılması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi
2005; 3(11):107-27.
- Arkan B, Bademli K, Çetinkaya Duman Z. Sağlık
Çalışanlarının Ruhsal Hastalıklara Yönelik Tutumları:
Son 10 Yılda Türkiye'de Yapılan Çalışmalar.
Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar 2011; 3(2): 214-31.
- Angermeyer MC, Matschinger H. Public Beliefs
About Schizophrenia and Depression: Similarities and
Differences. Social Psychiatry and Psychiatric
Epidemiolgy 2003; 38:526-34.