Yakın zamanda keşfedilen endemikler de dahil olmak üzere yerel yabani bitkilerin süs bitkisi olarak değerlendirilmesi: EXPO-2021 Hatay, Türkiye örneği

Bu çalışma, bir Doğu Akdeniz ili olan Hatay'da (Türkiye) bulunan yabani bitkilerin süs bitkisi olarak potansiyelini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Yazarlar, on yılı aşkın bir süredir bölgede yürüttükleri floristik alan çalışmalarının ışığında süs özelliği taşıyabilecek bitkileri belirlemişlerdir. Bu bitkilerin çoğu, bahçecilik EXPO-2021 Hatay kapsamında süs bitkisi olarak değerlendirilmiştir. Yazarlar tarafından son yıllarda keşfedilen yerel endemik bitkiler de süs bitkisi olarak başarıyla yetiştirilmiştir, bunlardan biri olan Scorzonera pacis, etkinliğin amblemi olarak seçilmiştir. Peyzaj tasarımında egzotik, gösterişli türlerin tercih edilmesi, hem Hatay'da hem de Türkiye'de şahit olduğumuz, tüm dünyada halen geçerli olan yaygın bir eğilimdir. Ancak küresel iklim değişiklikleri ve tatlı su krizi nedeniyle artık daha kolay yetiştirilebilmeleri için mevcut habitatla uyumlu yerel türlerin kullanılması gerekmektedir. Kolay ekim avantajının yanı sıra peyzaj tasarımlarında yerel yabani bitki türlerinin seçilmesi, tarımsal ürünlerin çeşitlendirilmesine, yerel ekonomiye, nesli tükenmekte olan türlerin korunmasına ve yerel ekolojik dengeye katkı sağlayacaktır.Türkiye'ye endemik Origanum amanum veya Tulipa sprengeri örneklerinde olduğu gibi çok nadir yerel endemik bitkiler bile yabancı habitatlarda yetiştirilip süs bitkisi olarak başarıyla kullanılabilmektedirler. Her iki tür de doğada son derece nadirdir. İlki şu anda neredeyse yalnızca ex situ olarak Avrupa botanik bahçelerinde mevcuttur. İkincisi ise oldukça popüler ve yaygın bir süs bitkisidir ve doğada nesli tükendikten yıllar sonra keşfedildiği Türkiye'de doğal ortamına yeniden dikilmiştir. Yabancı flora türleri yerine yerli flora türlerinin kullanılmasının sağlayacağı ekonomik ve ekolojik avantajların yanı sıra bu tercih, park ve bahçelere özgün kimlikler kazandıracaktır. Hatay, 23 Şubat 2023 depreminde en büyük yıkıma uğrayan il olmuştur. Deprem öncesinde hazırlanan bu makalenin kentin yeniden inşasında, alternatif tarımsal, ekonomik ürünler önermek yoluyla yol gösterici olacağını umuyoruz.

Anahtar Kelimeler:

Flora, süs bitkileri, yetiştiricilik, alternatif tarım, Hatay, EXPO

Evaluation of Local Wild Plants, Including Recently Discovered Endemics, as Ornamentals: the EXPO-2021 Hatay, Türkiye Example

This study was carried out in order to determine the potential of wild plants in an Eastern Mediterranean province, Hatay (Türkiye), as ornamentals. In the light of floristic field studies that the authors have been carrying out in the region for more than ten years, plants that may have ornamental features were identified. Most of these plants were evaluated as ornamental plants within the scope of horticulture EXPO-2021 Hatay. Local endemic plants discovered by the authors in recent years have also been successfully cultivated as ornamental plants and one of them, Scorzonera pacis, was even chosen as the emblem of the event. The preference for exotic, showy species in landscape design is a common trend that is still prevalent around the world and that we witness both in Hatay and throughout Türkiye. However, due to global climate changes and the freshwater crisis, it is now necessary to use local species that are compatible with the existing habitat so they can be cultivated more easily. In addition to the advantage of easy cultivation, choosing local wild plant species for landscape design will contribute to the diversification of agricultural products and to the local economy, as well as to the conservation of endangered species and the local ecological balance. Even very rare local endemic plants can be cultivated and successfully used as ornamentals in foreign habitats, as in the examples of the Turkish endemics Origanum amanum and Tulipa sprengeri. Both species are extremely rare in nature. The former is currently almost only available in European botanical gardens ex situ. The second is a very popular and widespread ornamental plant and, after years of extinction in nature, it was replanted in its natural habitat in Türkiye where it was discovered. Moreover, the economic and ecological advantages of using native flora species instead of foreign ones will give parks and gardens unique identities. Hatay was the province that suffered the greatest destruction in the February 23, 2023 earthquake. We hope that this article, prepared before the earthquake, will guide the reconstruction of the city by suggesting alternative agricultural and economic products.

Keywords:

Flora, ornamentals, cultivation, alternative agriculture, Hatay, EXPO,

PDF

___

AIPH. 2021. International Association of Horticultural Producers International Statistics Flowers and Plants. Vol. 69, ISBN: 978-1-9164807-9-7.
Anonymous. 2022. The International Trade Centre webside. (Copyright © 1999-2019). Trade Map, Trade statistics for international business development. Available from: https://www.trademap.org/Country_SelProduct_TS.aspx?nvpm [Accessed 19 05 2022]
Davis, P.H. et al. (Eds). 1965-1985. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Edinburgh Univ. Press, Edinburgh.
Duman, H. and M. Sağıroğlu. 2005. A New Species of Ferula (Apiaceae) From South Anatolia, Turkey. Botanical J. of the Lin. Soc., 147: 357-361.
Düzenli, A., H. Çakan, and E. Erdoğan. 1996. Musa ve Keldağları'nın Florası. Tübitak Proje Raporu, Rapor no: TBAG-1279, Ankara.
Eker, İ. and H. Yıldırım. 2021. Muscari inundatum (Asparagaceae, Scilloideae), a new species from southern Anatolia. Phytotaxa, 484:2, DOI:10.11646/phytotaxa.484.2.3
Eker, İ. and M. Koyuncu. 2008. Muscari babachii sp. nov. (Hyacinthaceae) From South Anatolia, Nordic J. of Bot. 26(1-2):49-52. ISSN:1756-1051.
Ekim, T., M., Koyuncu, M. Vural, H., Duman, Z. Aytaç, and N. Adıgüzel. 2000.Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı, Türkiye Tabiatını Koruma Derneği, Ankara.
Erken, K. and F. Pezikoğlu (Eds). 2013. V. Süs Bitkileri Kongresi, Bildiriler Kitabı, Cilt-1, Yalova.
Fotiadis, G., A. P. Kyriazopoulos, I. and Fraggakis. 2011. The behaviour of Ailanthus altissima weed and its effects on natural ecosystems. Journal of Environmental Biology, 32(6), 801.
Güzel, Y. 2021. A new Dionysia (Primulaceae) species from southern Turkey, the most western species of the Irano-Turanian genus. Phytotaxa, 525:4, DOI:10.11646/phytotaxa.525.4.3.
Güzel, Y. and S Kayıkçı. 2014. Rediscovery and reinstatement of Heracleum amanum (Apiaceae) based on morphological and carpological data. Phytotaxa, 299(1):055-065. ISSN 1179-3155.
Güzel, Y., B.Özdoğru, S. Kayıkçı, K. Özgişi. 2018. Noccaea ali-atahanii (Brassicaceae): a new species from southern Anatolia. Turkish Journal of Botany, 42 (6):780-789.
Güzel, Y., Y. Kayıkçı and S. Yıldız. 2013. Scorzonera pacis (Asteraceae), a New Species From Hatay, Turkey. Ann. Bot. Fennici, 50:417-422. DOI:10.5735/085.050.0609.
Hulme, P. E. 2011. Addressing the threat to biodiversity from botanic gardens. Trends in Ecology and Evolution, 26(4), 168-174.
IUCN. 2022. The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2021-3. Available from: https://www.iucnredlist.org/ [Accessed 19 05 2022].
Kayıkçı, S. 2006. The Flora of Samandağ (Hatay) Coastal Sand Dunes. Master Thesis, Mustafa Kemal University Institute of Science and Technology, Hatay.
Kayıkçı, S. 2014. The Flora of Area Among İskenderun-Kırıkhan-Belen (Hatay, Central Amanos Mountain). PhD Thesis, Mustafa Kemal University Institute of Science and Technology, Hatay.
Kayıkçı, S., A. Ocak, M. Teşken, and S.K. Erkul. 2014. Gagea antakiensis, a New Species From Southern Anatolia, Turkey and The New Finding of Gagea lojaconoi (Liliaceae). Phytotaxa,170 (4):269-277. ISSN 1179-3155.
Ocak, A., S. Kayıkçı and Y. Güzel. 2014. Antakya'nın Bitkileri (Plant's of Antiochia). Hatay Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, Color Ofset Mat.,İskenderun/Hatay. ISBN: 978-605-65131-1-4.
Özhatay, N., A. Byfield and S. Atay. 2003. Türkiye’nin Önemli Bitki Alanları, WWF (Doğal Hayatı Koruma Vakfı, DHKD), İstanbul.
Reichard, S. H. and P. White. 2001. Horticulture as a pathway of invasive plant introductions in the United States: most invasive plants have been introduced for horticultural use by nurseries, botanical gardens, and individuals. BioScience, 51(2), 103-113.
Türkmen, N. and A. Düzenli. 1998. The Flora of Dörtyol and Erzin Districts of Hatay Province in Turkey. Turkish J. of Botany, 22:121-141. ISSN: 1300-008X.
Yıldız, S. 2008. A Study on The Flora of Mustafa Kemal University Tayfur Sökmen Campus And Near Environment. Master Thesis, Mustafa Kemal University Institute of Science and Technology, Hatay.
Yolcu, H. 1998. Kuseyr (Habib-il Neccar) Dağları (Hatay) Florası Üzerine Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Hatay.