Ali Osman SARI, Bilgin OĞUZ, Aynur BİLGİÇ, Nedret TORT, AYKUT GÜVENSEN, SERDAR GÖKHAN ŞENOL

Batı Anadolu'da halk ilacı olarak kullanılan asteraceae türleri

Ege ve Güney Marmara Bölgeleri'ni kapsayan ve 2002-2005 yılları arasında dört yıl süre ile yürütülen çalışmada halk ilacı olarak kullanılan bitki türleri ve kullanım şekilleri belirlenmiştir. Bu makalede Asteraceae familyasına ait olan taksonlar burada sunulmuştur. Söz konusu familyaya ait 20 taksonun kullanımı ile ilgili 12'si bayan ve 29 bay olmak üzere 41 kişi, toplam 53 kullanım şeklini rapor etmişlerdir. En fazla kayıt, sırası ile Uşak, Muğla ve İzmir illerinden elde edilmiştir. Bitkilerin kullanımı ile ilgili bilgilerin çoğunluğu orta yaş grubu ve ilköğretim mezunu kişilerden gelmiştir. Tedavide kullanılan bitkilerin %77'si doğadan toplama yolu ile elde edilirken, kalanlar aktardan veya pazardan temin edilmiştir. Bazı türlerin kullanımının diğerlerine göre oldukça yaygın olduğu belirlenmiş olup, en fazla rapor edilen üç tür sırası ile Matricaria chamomilla L., Helichrysum stoechas ssp. barrelieri, Achillea millefolium olmuştur. Bazı bitkiler yalnız kullanılırken, bazılarının diğer bitki türleri ile veya şeker, bal gibi gıda katkı maddelerleri ile karıştırılması önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Asteraceae, Achillea millefolium, Cynara scolymus, Türkiye, etnobotanik, yerel bilgi, tıbbi bitkiler, kullanım yerleri, Ege Bölgesi, Marmara Bölgesi, yerel isimler

Asteraceae species used as indigenous remedies at the western anatolia

This study was conducted for four years, between 2002 and 2005 at the Aegean and the South Marmara regions of Turkey to find out plant species used to prepare folk remedies. The data related to family of Asteraceae was presented in this manuscript. Total 53 usages was reported by 41 people, 12 female and 29 male, for 20 species. The highest number of record was obtained from Uşak, Muğla and İzmir provinces, respectively. The majority of information about plants and their usage were gathered from middle aged and elementary school graduated people. The plants used for healing were wild crafted at the rate of 77%, the rest was obtained from aktar, a shop selling herbs and spices, or from local market. Some plants were reported more frequently than others. The most reported species were Matricaria chamomilla L., Helichrysum stoechas ssp. barrelieri, Achillea millefolium, respectively.Some plants were alone to prepare remedies while others were suggested to be mixed with other plants or ingredents such as sugar and honey.

Keywords:

Asteraceae, Achillea millefolium, Cynara scolymus, Turkey, ethnobotany, indigenous knowledge, medicinal plants, uses, Aegean Region, Marmara Region, local names,

PDF

___

Başer, H. C. 1998. Tıbbi ve aromatik bitkilerin endüstriyel kullanımı. TAB Bülteni. 13-14:19-43. Anadolu Üniversitesi. Eskişehir.
Baytop, T. 1984. Türkiye'de Bitkilerle Tedavi, İstanbul Üniversitesi Yayınları No: 3255. Eczacılık Fakültesi. İstanbul.
Duran, A., F. Satıl ve G. Tümen. 2001. Balıkesir Yöresinde Yenen Yabani Meyvalar ve Etnobotanik Özellikleri. OT Sistematik Botanik Dergisi, 8 (1): 87-95.
Ertuğ, F. 2002. Bodrum yöresinde halk tıbbında yararlanılan bitkiler. 14. Bitkisel İlaç Hammaddeleri Toplantısı, 29-31 Mayıs 2002 Eskişehir. Sayfa. 76-93. ISBN 975-94077-2-8.
Kala, C. P. 2005. Ethnomedicinal botany of the Apatani in the Eastern Himalayan region of India. Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine 1: 11.
Owuor, B. O. and D. P. Kisangau. 2006. Kenyan medicinal plants used as antivenin: a comparison of plant Usage Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine 2:7.
Özpençe, Ö. ve A. Özen. 2006. Hızlı şehirleşme, sanayileşme ve çevre sorunları: Sorunların çözümünde siyasi erkin rolü. http://birimweb.icisleri.gov.tr/ tid/dergi/444_125_l 38.doc
Sarı, A. O., B. Oğuz, A. Bilgiç, N. Tort, A. Güvensen ve S. G. Şenol. 2006. Batı Anadolu'da Halk İlacı Olarak Kullanılan Lamiaceae Türleri. Anadolu (Yayın aşamasmda bulunmaktadır).
Sayar, A., A. Güvensen, F. Özdemir ve M. Öztürk. 1995. Muğla (Türkiye) İlindeki Bazı Türlerin Etnobotanik Özellikleri. OT Sistematik Botanik Dergisi, 2 (1): 151-160.
Şimşek, I., F. Aytekin, E. Yeşilada ve Ş. Yıldınmlı. 2002. Anadolu'da halk arasında bitkilerin kullanılış amaçlan üzerinde etnobotanik bir çalışma. 14. Bitkisel İlaç Hammaddeleri Toplantısı, 29-31 Mayıs 2002 Eskişehir. Sayfa. 434-457. ISBN 975-94077-24.
Tanker, M. ve İ. Sucu. 1983. Ege Bölgesi Halk İlaçları. Ankara Ecz. Fak. Mec, (13): 130-140.
Togola, A., D. Diallo, S. Dembele, H. Barsett and, B. S. Paulsen. 2005. Ethnopharmacological survey of different uses of seven medicinal plants from Mali, (West Africa) in the regions Doila, Kolokani and Siby. Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine 1: 7.
Tuzlacı, E. 2002. Datça Yarımadası (Muğla) florası ve bu yörede halkın yararlandığı bitkiler. K.H.C. Başer ye N. Kırımer (Eds.) 14. Bitkisel İlaç Hammaddeleri Toplantısı, 29-31 Mayıs 2002 Eskişehir. Sayfa. 394-417. ISBN 975-94077-2-8.
Tümen, G. ve O. Sekendiz. 1989. Balıkesir ve Merkez Köylerinde Halk İlacı Olarak Kullanılan Bitkiler. VIII. BİHAT Bildiriler Kitabı, İstanbul. S: 347-354.
Uniyal, S. Kr, K. N. Singh, P. Jamwal and B. Lal. 2006. Traditional use of medicinal plants among the tribal communities of Chhota Bhangal, Western Himalaya. Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine. 2: 14.
Yamak, R. ve N. Yamak. 1999. Türkiye'de gelir dağılımı ve iç göç. Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 1(1). http://www. sbe.deu.edu.tr/Yayinlar/dergi/dergiO1/dergiOl .htm.