YALÇIN KAYA, İbrahim K. ATAKİŞİ, Enver ESENDAL, Özer KOLSARICI

Ayçiçeğinde (Helianthus annuus L.) farklı verim öğelerinde melez gücü ve azmanlığının tespiti

Araştırmada yer alan 25 adet melez, 2000 ve 2007 yıllarında üç lokasyonda ekilmiş ve 5 önemli verim öğesinde performansları, melez gücü ve azmanlığı oranları belirlenmiştir. İncelenen öğeler arasında, en yüksek heterosis 16. melez (0704-A x 2644-R) ile % 66 oranında bin tane ağırlığında ve en yüksek heterobeltiosis ise, yine 16. melezde % 39,7 oranında tabla çapında, en düşük heterosis 19. melezde (0704-A x 257U-R) % -17,8 ile bin tane ağırlığında, en düşük heterobeltiosis ise, % -38,7 oranında aynı melezde, yine bin tane ağırlığında gerçekleşmiştir. Melez gücünde ise, ehyüksek değer 18. melezde (0704-A x 2280-R) % 42,5 ile tabla çapında, en düşük değer ise 24. melez (HA89-A x 25711-R) ile % -25,3 oranında bin tane ağırlığında ölçülmüştür. Ayçiçeğinde önemli verim öğelerinden bin tane ve hektolitre ağırlığı ve tabla çapında elde edilen bu yüksek melez gücü ve azmanlığı değerleri 2644-R, ana hatlarında ise, tabla çapı ve bin tane ağırlığında 0704-A, hektolitre ağırlığında HA89-A ve üç özellik birlikte ise, 2453-A kullanılan melezlerde elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Helianthus annuus, ayçiçeği, hibrit çeşitler, melez azmanlığı, verim ögeleri, 1000 tane ağırlığı

Determining hybrid vigor and heterosis in different yield components in sunflower (Helianthus annuus L.)

The experiments consisting 25 sunflower hybrids were conducted in three locations in 2000 and 2001. These hybrids were evaluated based on 5 important yield components by their performance, heterosis, heterobeltiosis and hybrid vigor. The highest heterosis as % 66 rate at 16 h cross (0704-A x 2644-R) in 1000 seed weight, the highest heterobeltiosis as % 39.7rate in the same cross at head diameter and the highest hybrid vigor as % 42.5 rate at 18lh cross (0704-A x 2280-R) was measured in head diameter. The lowest heterosis as % -17.8 rate at 19"1 cross (0704-A x 25711-R) in 1000 seedweight, the lowest heterobeltiosis as % -38.7 rate at the same cross in the same character and the lowest hybrid vigor as % -25.3 at 24 cross (HA89-A x 25711-R) was observed again at the same yield component in the experiments. 2644-R was the best male inbred line in three important yield characters. However, 0704-A athead diameter and 1000 seed weight, HA89-A at hectoliter weight, 2453-A at all 3 components evaluated together was determined as the best female in the research.

Keywords:

Helianthus annuus, sunflowers, hybrid varieties, heterosis, yield components, 1000 seed weight,

PDF

___

Chaudhary, S. K. and I. J. Anand. 1984. Heterosis and inbreeding depression in sunflower. Crop Improvement. 11 (1): 15-19.
Fehr, W. R. 1993. Principles of cultivar development. Vol. 1. Macmillan Publ. Co. New York, USA 536 s.
Fick, G. N. and J. F. Miller. 1997. Sunflower Breeding. In A. A. Schneiter (ed.) Sunflower Technology and Production. ASA, SCSA, and SSSA Monograph. No: 35. Madison, WI. 395-440.
Gill, H. S. and M. S. Punia. 1996. Expression of heterosis in single, double and three-way cross hybrids of sunflower {H. annuus L.). Helia. 19 (25): 111-118.
Giriraj, K. and K. Virupakshappa. 1992. Heterotic effect for seed yield and component characters in sunflower over season.In Proceedings of The 13th Int. Sunflower Conf. Pisa, Italy. September 7-11.1043-1047.
Göksoy, A. T., Z. M. Turan ve Ş. Karan. 1999. Ayçiçeğinde (H. annuus L.) kombinasyon yeteneği ve melez gücü üzerine araştırmalar. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi. 15-18 Kasım. Adana.
Göksoy, A. T. ve Z. M. Turan. 2000. Ayçiçeğinde (H. annuus L.) yeni geliştirilen sentetik çeşitlerin bazı tarımsal özellikleri ve melez performansları üzerine araştırmalar. Turkish J. of Agriculture and Forestry. 24: 247-254.
Guo-zhan, L. and G. Chun-Fang. 1985. Heterosis and its utilization in sunflower. In Proc. The 11th Int. Sunflower Conf. Mar Del Plata, Argentina. March 10-13.805.
Kaya, Y. ve H. Mutlu. 2001. Türkiye'de üçlü melezlerin ayçiçeği üretiminde kullanılma olanakları üzerine bir araştırma. Türkiye 4. Tarla Bitkileri Kongresi. 17-21 Eylül. Tekirdağ. 1-6.
Mezzarobba, A., J. L. Laffont, J. L. D'Hautefeuille, and G. Sosa. 2000. Heterotic groups in sunflower. In Proceedings of The 15th International Sunflower Conference. Toulouse, France. June 12-15. E: 13-17.
Miller, J. F. 1987. Sunflower. In W.R. Fehr (ed.) Principles of Cultivar Development. Vol. II. Macmillan Publ. Co. New York, USA. 626-668.
Miller, J. F. and G. N. Fick. 1997. Sunflower Genetics. In A. A. Schneiter (ed.) Sunflower Technology and Production. Agron. Monogr. 35. ASA, CSSA and SSSA, Madison, "WI, USA. 441-495.
Reddy, P. S., M. V. Reddy, M. Lawrence and N. D. R. K. Sarma. 1985. Heterobeltiosis for seed yield and oil content in sunflower (H. annuus L.). Indian J. Genet. & Plant Breeding. 45 (1): 166-170.
Singh, S. B., K. S. Labana and D. S. Virk. 1984. Heterosis in variety x inbred crosses of sunflower. Crop Improvement. 11(1): 33-38.
Tan, A. Ş. 1993. Ayçiçeğinde (Helianthus annuus L.) melez varyete ıslahında kendilenmiş hatların çoklu dizi (Line x Tester) analiz yöntemine göre kombinasyon yeteneğinin saptanması. Doktora Tezi. Ege Ü. Z. F. Bornova -İzmir.