Türkiye'de Siyasal İktidar Sorunsalı Açısından Başbakan

Bu çalışma ile, Türkiye 'de siyasal kurum inceleme yöntemleri sorgulanarak, bir örnek olarak başbakanın, farklı bir bakış açısıyla incelenmesi amaçlanmıştır. Türkiye 'de siyasal ve yönetsel kurum incelemesinde, bizim ölçücülük olarak adlandırdığımız bir yöntemden kaynaklanan ciddi bir sorun yaşanmaktadır. Bu yöntem, Türkiye 'de bilimsel üretimi değil bağımlı bilim tüketimini teşvik ettiğinden bahsedilen sorun artık bir bilimsel tartışma konusu olmanın ötesinde bir aydın sorunu haline gelmiştir. Bu aydın sorununun temelini oluşturan ölçücülük, belli yapıları, kurumları, kavramları veya kuramları ideal, değişmez hatta aşkın olarak alan, bu aşkın, ideal yapı, kurum, kavram, kuram veya olguların temel özelliklerini her yerde ve her zaman geçerli bilimsel doğrular olarak sunan ve bunlara ulaşma derecesini belirlemeyi bilimsellik olarak gören tüketici bilim anlayışı odaklı bir yöntemdir. Bu yöntem, sosyal-siyasal bilimler alanında çalışan Türk akademisyenini üzerinde çalıştığı nesneye yabancılaştırmakta, bu nesneye ilişkin özgün kavram, kuram üretebilmesini zorlaştırmaktadır. Bu çalışma, hem yöntem tartışması yapıp hem de somut olarak bir konuyu, eleştirilen yöntemler dışında incelemektedir. Bu kapsamda, başbakan, sadrazam veya padişah gibi unvanların bir ülkenin tarihsel süreklilik çizgisi içinde incelenebilmesi, bunları önce üretim biçimlerine/ilişkilerine ve bu biçimlerdeki/ilişkilerdeki farklılaşmalara göre değişen siyasal düzen kavramına oturtmak, buradan da siyasal iktidarı kullanan siyasal özneler kavramını çözümlemeye katmakla olanaklı olabilir. Bu açıdan, Osmanlı ve Türk toplumsal düzeninde, siyasal iktidarı kullanan siyasal özneleri, toplumsal güç-üretim ilişkilerinin siyasal iktidara taşıyıcıları ve siyasa uygulayıcıları olarak okumak gerekir. Dolayısıyla, Osmanlı toplumsal düzeninde siyasal iktidarı kullanan özneleri, yani yönetici tabakayı, artığı büyük ölçüde denetliyen bir siysal güç olarak değerlendirmek gerekecektir.Cumhuriyet döneminde ise ,kapitalistleşmenin artmasıyla birlikte yükselen sınıfların, siyasal iktidarın en önemli etkileyicileri oldukları görülecektir.Başbakanlarda genel olarak ,farklı toplumsal güçleri temsil eden siyasalar bütünü baglamında anlam kazanan siyasal özneler şeklinde değerlendirilmelidir.
Anahtar Kelimeler:

Türkiye

Prime Minister in the Context of Political Power Problematic in Turkey

It is aimed with this study to examine the prime minister's position through analyzing the methods used in studies on political institutions in Turkey. The author has a claim that in political and administrative institutions' analysis made in Turkey includes a serious problem stems from what he called the method of "ölçücülük". The method support or provokes a kind of dependently science consumption instead of conducting specific scientific studies and so, the mentioned problem has became an intellectual problem rather than being just a topic in scientific discussions. "Ölçücülük" which constitutes the basis of this intellectual problem, is a method taking some structures, institutions, concepts or theories as ideal, unchangeable and even transcendental, presenting the basic characteristics of this transcendental, ideal structure, institution, concept, theories or facts as scientific truths which are valid at every time and in everywhere, and having consumptive science comprehension which regard the determination of reaching level to them as scientific. This method alienates Turkish academicians studying on the field of social-political sciences to the subject, which s/he studies, and makes difficult to produce an original concept, theory about the subject. This study both discusses the method and examines the prime minister by the alternative method proposed by the author. Within this scope, examining the titles like prime minister, grand vizier or sultan in the historical continuity line of a country can only be possible firstly via basing them upon mode of production/production relations and political regime concept changing as to differentiation of these modes/relations, and later via articulating political figures using political power into analysis. In this respect, it should be read political figures using political power in Ottoman and Turkish social formation as bearers of social power relations/production relations to the political power and as policy implementers. Consequently, political figures using political power in Ottoman social formation, that is to say, administrative group should be evaluated a political power greatly controlling surplus. As for Republican Era, classes which has been appeared with the settling of capitalism would be seen as the most influential ones over political power. Prime ministers, in general, should also be evaluated as political figures gaining meaning in the context of policy sum representing different political forces.
Keywords:

Turkey,

___

  • Abadan, Yavuz ve Bahri Savcı (1959), Türkiye'nin Anayasal Gelişmelerine Bir Bakış, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayını, Ankara.
  • Abou-El-Haj, Rıfa'at Ali (2000), Modern Devletin Doğası-16.Yüzyıldan 18. Yüzyıla Osmanlı İmparatorluğu, Çev. Oktay Özel ve Canay Şahin, İmge Kitabevi, Ankara.
  • Ahmad, Feroz (1999), Modern Türkiye'nin Oluşumu, Çev. Yavuz Aloğan, Kaynak Yayınları, İstanbul.
  • Akbulut, Örsan Ö. (2002), "Türkiye'de Planlama Kültürü Üzerine Bir Deneme", Amme idaresi Dergisi, C.35, S. l, Mart.
  • Akbulut, Örsan Ö. (2003), "Siyasal İktidarı Kullanma Aracı Olarak Başbakan", Amme idaresi Dergisi, C. 36, S. l, Mart.
  • Arsel, İlhan (1959), Türk Anayasa Hukuku, Mars Matbaası, Ankara.
  • Avcıoğlu Doğan (2001), Türkiye'nin Düzeni, Birinci Kitap, Tekin Yayınevi, İstanbul.
  • Avcıoğlu, Doğan, (1998), Türkiye'nin Düzeni, İkinci Kitap, Tekin Yayınevi, İstanbul.
  • Balta, Tahsin Bekir (1960), "Türkiye'de Yasama-Yürütme Münasebetleri", İncelemeler, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayını, Ankara.
  • Bora, Tanıl (2001), "Celal Bayar", Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce-Kemalizm-, İkinci Cilt, Ed. Ahmet İnsel, İletişim Yayınları, İstanbul.
  • Boratav, Korkut (1989), Türkiye İktisat Tarihi-1908-1985, Gerçek Yayınevi, İstanbul.
  • Boratav, Korkut (1995), 1980 'li Yıllarda Türkiye 'de Sosyal Sınıflar ve Bölüşüm, Gerçek Yayınevi, İstanbul.
  • Bozarslan, Hamit (2001), "Bülent Ecevit", Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce-Kemalizm-, İkinci Cilt, Ed. Ahmet İnsel, İletişim Yayınlan, İstanbul.
  • Demirci, Ahmet (2001), "İsmet İnönü", Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce-Kemalizm-, İkinci Cilt, Ed. Ahmet İnsel, İletişim Yayınları, İstanbul.
  • Divitçioğlu, Sencer (1981), Asya Üretim Tarzı ve Osmanlı Toplumu, Sermet Matbaası, Kırklareli.
  • Dunleavy, Patrick ve Rhodes, R.A.W. (1990), "Core Executive Studies in Britain", Public Administration, Vol.68, Spring.
  • Duran, Lütfi (1983), "Düzenleme Yetkisi Özerk Sayılabilir mi?", İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi, Y. 4, s. 1-3.
  • Duran, Lütfi (1988), Türkiye Yönetiminde Karmaşa, Çağdaş Yayınları, İstanbul.
  • Elgie, Robert (1997), "Models of Executive Politics: a Framework for the Study of Executive Power Relations in Parlimentary and Semi-presidential Regimes", Political Studies, Vol. 45, No.2.
  • Eroğul, Cem (1977), Türk Anayasa Düzeninde Cumhuriyet Senatosu 'nün Yeri, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayını, Ankara.
  • Eroğul, Cem (1998), "Çok Partili Düzenin Kuruluşu:1945-71", Geçiş Sürecinde Türkiye, Der. I. Cemil Schick ve E. Ahmet Tonak, Belge Yayınları, İstanbul.
  • Eroğul, Cem (2003), Demokrat Parti-Tarihi ve İdeolojisi, İmge Kitabevi, Ankara.
  • Gözler, Kemal (1999), Anayasa Hukukunun Metodolojisi, Ekin Yayınevi, Bursa.
  • Güler, Birgül Ayman (1998), Yerel Yönetimler- Liberal Açıklamalara Eleştirel Yaklaşım, Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayını, Ankara.
  • Güneş, Turan (1983), Araba Devrilmeden Önce, Kaynak Yayınları, İstanbul.
  • İlhan Attila (2001), "Kemalizm: Müdafaa-i Hukuk Doktrini", Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce-Kemalizm-, İkinci Cilt, Ed. Ahmet İnsel, İletişim Yayınları, İstanbul.
  • Kılıçbay, Mehmet Ali (1982), Feodalite ve Klasik Dönem Osmanlı Üretim Tarzı, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Yayını, Ankara.
  • Koçak, Cemil (2001), "Tek Parti Yönetimi,Kemalizm ve Şeflik Sistemi: Ebedi Şef/Milli Şef, Modern Türkiye 'de Siyasi Düşünce-Kemalizm-, İkinci Cilt, Ed. Ahmet İnsel, İletişim Yayınları, İstanbul.
  • Kuruç, Bilsay (2001), "Kemalist Ekonomiden Kesitler", Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce-Kemalizm-, İkinci Cilt, Ed. Ahmet İnsel, İletişim Yayınları, İstanbul.
  • Mardin, Şerif (1999), "Türk Siyasasını Açıklayabilecek Bir Anahtar: Merkez-Çevre İlişkileri", Çev. Şeniz Gönen, Türkiye'de Politik Değişim ve Modernleşme, Ed. Ersin Kalaycıoğlu ve Ali Yaşar Sarıbay, Alfa Yayıncılık, İstanbul.
  • Okandan, Recai G. (1957), Amme Hukukumuzun Ana Hatları, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayını, İstanbul.
  • Okandan, Recai G. (1966), Umumi Amme Hukuku, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayını, İstanbul.
  • Onar, Sıddık Sami (1960), İdare Hukukunun Umumi Esasları, 2.Cilt, İsmail Akgün Matbaası, İstanbul.
  • Ortaylı, İlber (1976), "Türkiye'de Taşra Yönetimi ve Yöneticiliğinin Evrimi", Türkiye'de Mülki İdare Amirliği, Ed. Kurthan Fişek, Türk İdareciler Derneği Yayını, Ankara.
  • Ortaylı, İlber (1979), Türkiye İdare Tarihi, Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayını, Ankara.
  • Ortaylı, İlber (1995), İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, Hil Yayınevi, İstanbul.
  • Özbudun, Ergun (1990), Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayıncılık, Ankara.
  • Savcı, Bahri (1960), "Türkiye'de Meclis-Hükümet Münasebetlerine Bakış", İncelemeler, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayını, Ankara.
  • Sencer, Muzaffer (1986), Türkiye'nin Yönetim Yapısı, Alan Yayıncılık, İstanbul.
  • Soysal, Mümtaz (1969a), Anayasaya Giriş, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayını, Ankara.
  • Soysal, Mümtaz (1969b), Dinamik Anayasa Anlayışı- Anayasa Diyalektiği Üzerine Bir Deneme-, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayını, Ankara.
  • Tan, Turgut (1984), "1982 Anayasası Yönünden Yürütme Görevi ve Yetkisinin Niteliği (Güçlü Devlet ya da Güçlü Yürütme)", Anayasa Yargısı, Anayasa Mahkemesi Yayını, Ankara.
  • Tanör, Bülent (1990), Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, Der Yayınları, İstanbul.
  • Tanör, Bülent (1991), İki Anayasa, Beta Yayını, İstanbul.
  • Timur, Taner (1998), "Osmanlı Mirası", Geçiş Sürecinde Türkiye, Der. I. Cemil Schick ve E. Ahmet Tonak, Belge Yayınları, İstanbul.
  • Timur, Taner (2001a), Türk Devrimi ve Sonrası, İmge Kitabevi, Ankara.
  • Timur, Taner (2001 b), Osmanlı Toplumsal Düzeni, İmge Kitabevi, Ankara.
  • Tunaya, Tarık Zafer (1975), Siyasi Müesseseler ve Anayasa Hukuku, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayını, İstanbul.
  • Turhan, Mehmet (1993), "Başbakanın Seçimi ve Atanması", Amme idaresi Dergisi, C. 26, S.3, Eylül.
  • Turhan, Mehmet (1993), Hükümet Sistemleri, Gündoğan Yayıncılık, Ankara.
  • Yerasimos, Stefanos (1998), "Tek Parti Dönemi", Geçiş Sürecinde Türkiye, Der. I. Cemil Schick ve E. Ahmet Tonak, Belge Yayınları, İstanbul.
  • www.tbmm.gov.tr.
  • www.basbakanlik.gov.fr/dundenbuguneftasbakanlar/basbakanlar.htm.