Okan TÜRKAN

15890

Türkiye’de İlçe Büyüklüğünün TBA ve AHP Yöntemiyle Yeniden Değerlendirilmesi

Türkiye’de cumhuriyetin kuruluşundan günümüze ilçe sayısı çeşitli sebeplerle arta-rak 973’e ulaşmıştır. İlçe sayısındaki artışa etki eden sebeplerden biri ilçe kurulmasını düzenleyen Anayasası’nın 126. maddesi ve 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu’ndaki hüküm-lerin ayrıntı barındırmamasıdır. Türkiye’deki mevcut ilçelerin bir kısmı kamu yararı ol-madan popülist politikalar sebebiyle kurulmuş olup bunlar kamu kaynaklarının israfına sebep olmaktadır. Bu bağlamda çalışma, mevcut koşullarda idari merkez vasfını sağla-mayan ilçelerin ilgili kanunlara atıfla geliştirilen kriterlere göre tespit edilmesini ve ge-lecekte kurulması tasarlanan ilçeler için asgari ilçe büyüklüğü kriterleri geliştirmeyi amaçlamaktadır. Çalışma kapsamında il merkezi durumunda olmayan 871 ilçe yeniden değerlendirmeye alınmıştır. Kriterlere göre ilçelerin değerlendirilmesinde Analitik Hiye-rarşi Sürecine (AHP) dayalı yeni bir yaklaşım ve Temel Bileşenler Analizi (TBA) kulla-nılmıştır. Analiz sonuçlarına göre mevcut ilçelerin belirlenen yöntemler uyarınca skor değerleri elde edilmiştir. Her iki yöntemde öneri kriterleri en az karşılayan, dolayısıyla en düşük skor değerlerine sahip olan ilçeler karşılaştırılarak ortak olanlar ayıklanmıştır. Analizler sonucunda ayıklanan 134 ilçenin idari merkezlik vasfını karşılayamadığı gö-rülmüştür. Bu ilçelerin mevcudiyetinin kamu yararına uygun olmadığından tüzel kişilik-lerinin kaldırılması, birleşme ve/veya bölünme gibi seçeneklerle durumlarının gözden ge-çirilmesi gerekmektedir. Asgari ilçe büyüklüğü bağlamında çalışmada kullanılan değiş-kenler içerisinden de yeni ilçe kurulmasında dikkate alınması gereken kriterler belirlen-miştir.

Re-Evaluation of District Size in Turkey by TBA and AHP Method

Since the establishment of the republic in Turkey, the number of districts has increased and reached 973 for various reasons. One of the reasons affecting the increase in the number of districts is that the 126th article of the Constitution regulating the es-tablishment of districts and the Provincial Administration Law No. 5442 do not contain details. Some of the current districts in Turkey were established due to populist policies without public benefit and they cause public loss. In this context, the study aims to deter-mine the districts that do not qualify as administrative centers in the current conditions, according to the criteria developed concerning the relevant laws. It also aims to develop optimal district size criteria for districts that are planned to be established in the future. Within the scope of the study, 871 districts that were not in the provincial center position were re-evaluated. a new approach based on Analytical Hierarchy Process (AHP) method and Principal Components Analysis (PCA) were used to evaluate districts ac-cording to criteria. According to the results of the analysis, the score values of the dis-tricts were obtained by the determined methods. In both methods, the districts that least meet the recommendation criteria and have the lowest score values are compared and the common ones are selected. As a result of the analysis, the 134 districts that were selected are those that cannot meet the administrative centrality qualification. Since the existence of these districts does not comply with scale economy, their status should be reviewed with options such as abolishing their legal entities, mergers, and/or divisions. In addition, among the variables used in the study for the optimal district size, the criteria to be considered in the establishment of a new district were created.
PDF

___

  • Akdede, S. H. ve E. Acartürk (2005). “Türkiye’de İlçe ve Belediyelerin Optimizasyonu”. Çağdaş Yerel Yönetimler, 14(3), 5-17.
  • Aliz, M. (1999). “İlçe Kurulmasında Bir Ölçüt Getirilemez mi?”. Türk İdare Dergisi, 423, 109-117.
  • Apan, A. (2014). Türkiye’de Mülki İdare: Tarihsel Gelişimi ve İşlevsel Dönüşümü. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Asghar, M. U. (2012). “Demand For New Provinces In Pakistan”. ISSRA Papers, 4(1), 59-78. https://ndu.edu.pk/issra-papers/doc/ISSRA-Papers-2012-Issue-I.pdf
  • Bakan, H. (2013). “Analitik Hiyerarşi Yöntemiyle Üniversite Kurulması Uygun Olan İlçelerin Belirlenmesi”. Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 2(2), 43-66.
  • Bakarić, I. R. (2012). “A Proposal for A New Administrative-Territorial Division of the Republic of Croatia”. Economic Research-Ekonomska Istraživanja, 25(2), 397-411. https://doi.org/10.1080/1331677X.2012.11517514
  • Balık, H. (2014). Developing Criteria to Determine the Size And Boundaries of Administrative Districts in Turkey: Case of Manisa Province. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Başarır, A. (1976). “Mülki İdare Bölümleri”. Türk İdare Dergisi, 356, 37-65.
  • Canpolat, H. (2010). “Türk Yerel Yönetim Sisteminde Ölçek Reformları ve 5747 Sayılı Kanunla İlgili Yargı Kararlarının Değerlendirilmesi”. Türk İdare Dergisi, 467, 79-113.
  • Çadırcı, M. (1989). “Türkiye’de Kaza Yönetimi”. Belleten, LIII (206), 237-257.
  • Çimen, A. (2007). “İlçeler İçin ‘Optimal Ölçek’ Belirleme Sorunu: 104 Kanun Teklifi Üzerine Bir İnceleme”. Türk İdare Dergisi, 457, 55-86.
  • Emre, C. (2002). İyi Yönetim Arayışında Türkiye’de Mülki İdarenin Geleceği. Ankara: TİAV Yayını.
  • Güngördü, N. (1988). Tanzimat ve Meşrutiyet (I-II) Dönemlerinde Osmanlı Mülki İdareleri. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü.
  • Gürsoy, E. Z. (2008). “Cumhuriyet Döneminde Yeni İl ve İlçe Kurulmasındaki Yaklaşımlar”. Türk İdare Dergisi, 458, 81-94.
  • Honka, N. (2014). “Is a New Administrative Division Reform Necessary? A Voice in the Ddiscussion on Self-Government Reform”. Central European Political Studies, 3, 169-184. https://doi.org/10.14746/ssp.2014.3.9
  • Ivan, A. L. ve C. A. Iov (2010). “Croatia: Administrative Reform and Regional Development in the Context of EU Accension”. Transylvanian Review of Administrative Sciences, 6(31), 93-113. https://rtsa.ro/tras/index.php/tras/article/view/182/178
  • Jolliffe, I. T. (2002). Principal Component Analysis. Second Edition. New York: Springer-Verlag.
  • Karagel, H. (2011). “Türkiye’de Mülki İdare Alanlarının Belirlenmesi ve Sorunları Üzerine”. Nature Sciences, 6(1), 57-69.
  • Kartal, N. (2013). “Tanzimat’tan Cumhuriyete Osmanlı’da Mülki İdare”. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 4(1), 1-24.
  • Kerimoğlu, E. ve S. Sözer (2017). “Türkiye’de Bölgesel Rekabet ve Rekabetçi Bölgeler”. Planlama, 27(3), 236-253. DOI: 10.14744/planlama.2017.08208
  • Keskin, N. E. (2008). “İl Yönetimi Sisteminde Değişim”. Memleket Siyaset Yönetim, 3(6), 88-117.
  • Koçdemir, K. (1998). “Önce İdari Taksimat Reformu Sonra Yeniden Yapılanma”. İller ve Belediyeler, 633, 412-420.
  • Kuhlmann, S. ve H. Wollmann (2011). “The Evaluation of İnstitutional Reforms at Sub-National Government Levels: A Still Neglected Research Agenda”. Local Government Studies, 37(5), 479-494. DOI:10.1080/03003930.2011.604542
  • Łukomska, J. (2021). “Striving for a Restitution of the Former Splendor? Reasons for Municipal Splits in Poland”. Miscellanea Geographica, 25(1), 71-81. DOI: 10.2478/mgrsd-2020-0047
  • Magaš, D. (2003). “Contemporary Aspects of The Geographical Regıonalization and Administrative-Territorial Organization of Croatia”. Geoadria, 8(1), 127-147. https://core.ac.uk/download/pdf/14383312.pdf
  • Muir, R. (1981). Modern Political Geography. London: Macmillan Education Ltd.
  • Mutlu, S. (1989). “Kamu Yönetiminde Mekânsal Örgütlenmenin Esasları ve Türkiye İçin Bazı Öneriler”. Amme İdaresi Dergisi, 22(4), 21-46.
  • Ortaylı, İ. (2010). Türkiye Teşkilat ve İdare Tarihi. Üçüncü baskı. Ankara: Cedit Neşriyat.
  • Özçağlar, A. (2015). Yönetsel Coğrafya. Ankara: Nika Yayınevi.
  • Özçağlar, A. (2016). “Büyükşehir Belediyeli İllerde Kır ve Kent Nüfusunun Tespiti Mümkün mü?”. TÜCAUM Uluslararası Coğrafya Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 271-291.
  • Özdemiray, S. M. ve Ö. Kutlu (2019). “Tarihsel Kurumsalcılık Ekseninde Türk Mülki İdare Sistemi”. Türk İdare Dergisi, 489, 233-266.
  • Özonur, D., D. Kılıç, H. T. K. Akdur ve H. Bayrak (2019). “Temel Bileşenler Analizi ve Yanıt Yüzey Yöntemi Kullanılarak Gıda Sektöründe Çoklu Yanıtların Optimizasyonu”. Erzincan Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 12(2), 734-744. DOI:10.18185/erzifbed.485762
  • Pıtırlı, A. (1993). “8. Cumhurbaşkanı Turgut Özal’ı Uğurlarken”. Türk İdare Dergisi, 399, 1-7.
  • Saaty, T. L. (2008). “Decision Making with the Analytic Hierarchy Process”. Int. J. Services Sciences, 1(1), 83-98. DOI: 10.1504/IJSSCI.2008.01 7590
  • Sanal, R. (2000). Türkiye’de İllerin Yeniden Düzenlenmesi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Scholl A., L. Manthey , R. Helm ve M. Steiner (2005), “Solving Multiattribute Design Problems With Analytic Hierarchy Process and Conjoint Analysis: An Empirical Comparison”. European Journal of Operational Research, 164(3), 760-777. DOI: 10.1016/j.ejor.2004.01.026
  • Tekin, S. (2007). Karayolları Yol Ağı Sınıflandırması ve Çorlu Örneğinde Sınıflandırma Değerlendirmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
  • Temurlenk, M. ve H. Abar (2019). “Türkiye’deki İllerin Sosyoekonomik Gelişmişlik Seviyeleri: 2008-2016 Dönemi”. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 33 (4), 1115-1135.
  • Ushatova, D. (2020). “Conditions for Establishing Administrative-Territorial Units - Municipalities in the Republic of Bulgaria”. Trakia Journal of Sciences, 18 (1), 507-515. DOI:10.15547/tjs.2020.s.01.082
  • Wang, K. ve F. Wang (2020). “Theory and Measurement Model of Administrative Region Potential from A Perspective of Administrative Division Adjustment: Taking Chongqing City as a Case Study”. Journal of Geographical Sciences. 30(8), 1341-1362. https://doi.org/10.1007/s11442-020-1785-9.
  • Xhafa, S. ve E. Yzeiri (2015). “Administrative Division Reform and Sustainable Development in Albania”. Academic Journal of Interdisciplinary Studies, 4(2), 143-154. DOI:10.5901/ajis.2015.v4n2p143
  • Yaralıoğlu K. (2001). “Performans Değerlendirmede Analitik Hiyerarşi Proses”. Dokuz Eylül Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 16(1), 129-142.
  • Yetiz, F. (2016). “Bankacılığın Doğuşu ve Türk Bankacılık Sistemi”. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(2), 107-117.
  • Yılmaz, F., S. Acar, L. B. Kazancık, L. Gültekin, M. C. Meydan, M. E. Özsan ve M. Işık (2019). İlçelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması 2017 . Ankara: Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü Yayını.
  • Yu, H., Y. Deng ve S. Xu (2018). “Evolutionary Pattern and Effect of Administrative Division Adjustment During Urbanization of China: Empirical Analysis on Multiple Scales”. Chinese Geographical Science, 28, 758-772. https://doi.org/10.1007/s11769-018-0990-2. İnternet Kaynakları
  • anayasa.gov.tr. (2021). https://www.anayasa.gov.tr/tr/mevzuat/onceki-anayasalar/1924-anayasasi/ (10.03.2021).
  • icisleri.gov.tr. (2020a). https://www.icisleri.gov.tr/illeridaresi/il-idaresi-ve-mulki-bolumler-istatistikleri (10.03.2020).
  • icisleri.gov.tr. (2020b). https://www.icisleri.gov.tr/illeridaresi/il-ve-ilce-kurulus-tarihleri (02.05.2020).
  • resmigazete.gov.tr. (2021). https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/9644.pdf (10.03.2021).
  • mevzuat.gov.tr. (2021a). https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.3.5442.pdf (10.03.2021).
  • mevzuat.gov.tr. (2021b). https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.3392.pdf (10.03.2021).
  • mevzuat.gov.tr. (2021c). https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.3644.pdf (10.03.2021).
  • tbmm.gov.tr. (2021a). https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_ KARARLAR/kanuntbmmc070/kanuntbmmc070/kanuntbmmc07003392.pdf (10.03.2021).
  • tbmm.gov.tr. (2021b). https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d10/ c020/tbmm10020083ss0221.pdf (10.03.2021).
  • tbmm.gov.tr. (2021c). https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d17/ c043/tbmm17043119ss0585.pdf (10.03.2021).
  • tbmm.gov.tr. (2021d). https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d18/ c045/tbmm18045111ss0275.pdf (10.03.2021).
  • tbmm.gov.tr. (2021e). https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d07 /c022/tbmm07022036ss0088.pdf (10.03.2021).
  • TÜİK (2020). https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?locale=tr (11.04.2020).
  • HGM (2020). https://www.harita.gov.tr/urun/il-ve-ilce-yuzolcumleri/176 (02.05.2020).
  • KGM (2020). https://www.kgm.gov.tr/Sayfalar/KGM/SiteTr/Uzakliklar/ ililcelerArasiMesafe.aspx (02.05.2020).
  • TBB (2020). https://www.tbb.org.tr/tr/bankacilik/banka-ve-sektor-bilgileri/banka-bilgileri/subeler/65 (12.05.2020).
  • KAGM SEGE (2020). https://www.sanayi.gov.tr/merkez-birimi/b94224510b7b/sege/ilce-sege-raporlari (02.05.2020).
  • MBS (2020). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=8610782& MevzuatTur=21&MevzuatTertip=5 (02.05.2020).
  • KAGM YER-SİS (2020). https://yersis.gov.tr/web/# (02.07.2020).
  • HSK (2020). https://www.hsk.gov.tr/Eklentiler/Dosyalar/f034f8bf-0834-42c8-8fb0-4270b6cfe09e.pdf (13.06.2020).
  • MEB (2019). https://www.meb.gov.tr/baglantilar/okullar/index.php (21.02.2020).
  • YÖK (2020). https://istatistik.yok.gov.tr/ (16.05.2020).
  • PTT (2020). https://enyakinptt.ptt.gov.tr/Enyakinptt/ (16.05.2020).
Amme İdaresi Dergisi-Cover
  • ISSN: 1300-1795
  • Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
  • Başlangıç: 1968
  • Yayıncı: -
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Bürokrasinin Siyasallaşması Kavramının Farklı Anlamları: Dilbilim Temelinde Bir Çözümleme Önerisi

Levent DEMİRELLİ

‘İlk Kentler’in Kurulması ve ‘Erken Devlet’in Doğuşu Aşamalarında Yönetim ve Yönetsel Aygıtlar Üzerine Bir Değerlendirme

M. Burcu BAYRAK

Türkiye’de İlçe Büyüklüğünün TBA ve AHP Yöntemiyle Yeniden Değerlendirilmesi

Okan TÜRKAN

Meta-Governance: The Effective and Democratic Administration in the Face of Complexity

Sevinç SOYOCAK ÖZALP