‘İlk Kentler’in Kurulması ve ‘Erken Devlet’in Doğuşu Aşamalarında Yönetim ve Yönetsel Aygıtlar Üzerine Bir Değerlendirme
Bir disiplin olarak Yönetim Bilimi’nden 18. yüzyıldan itibaren bahsedebiliyor olsak da yönetimin ve yönetsel aygıtların kökenlerinin, bu kadar yakın bir tarihte aranması mümkün değildir. Kökeni çok daha eskilere dayanan yönetim düşüncesinin, aygıtlarıyla birlikte kurumsallaştığı ve açıkça gözlemlenebileceği zaman ve mekân, M.Ö. IV. binyılın sonu ve M.Ö. III. binyılın başında Aşağı Mezopotamya’dır. Bu dönemde iktisadi, siyasi, yönetsel, ideolojik, dinsel, toplumsal, sosyal, kültürel pek çok nedeni ve sonucu bulunan büyük bir yapısal değişim ve dönüşüm süreci yaşanmıştır. Tüm bunlara bağlı olarak da bazılarına göre ‘ilk kentler’ kurulmuş, bazılarına göre de ‘erken devlet’ doğmuştur. Kentlerin kuruluşunu Arkeoloji’ye, devletin doğuşunu da Antropoloji’ye bırakan Yönetim Bilimi, bu aşamaları neredeyse hiç görmemektedir. Bu doğrultuda, ilk kentlerin ortaya çıkışını ve erken devletin doğuşunu, yönetim açısından ele almayı hedefleyen çalışmanın iki amacı bulunmaktadır. İlki, Yönetim Bilimi disiplininin kenti ve devleti, bu dönemden itibaren ele almasının gerekliliğini gösterebilmektir. İkincisi ise yönetimin ve yönetsel aygıtların ‘ilkel’ ya da ‘erken’ halleriyle var oldukları bu aşamalarda, Yönetim Bilimi ile Arkeoloji ve Antropoloji arasında, kavramsal olarak sorun yaratabilecek olan ifadelerin doğru kullanımlarını belirleyebilmektir.
An Evaluation on Administration and Administrative Apparatus at the Stages of Establishment of ‘the First Cities’ and the Birth of ‘the Early State’
Although the Science of Administration may be considered as a discipline from the 18th century onwards, it is not possible to search for the origins of the administration and administrative apparatus within the same period. In fact, since the administration had institutionalized with all its apparatus, thereby can be fully observed, in the Lower Mesopotamia region at the end of 4000 B.C. and beginning of 3000 B.C, the origins of the administrative thought dates back to the older times. During this period, there had been a great structural change and a transformation process with many economic, political, administrative, ideological, religious, social, cultural reasons and their following results. Therefore, according to some, ‘the first cities’ had been esta blished, but according to others, ‘the early state’ had been born. Abandoning the establishment of cities to Archeology and the birth of the state to Anthropology, the Science of Administration almost turns a blind eye to these stages. Accordingly, this study, which tries to deal with the emergence of the first cities and the early state as a matter of administration, has two aims. The first is to indicate the necessity to deal with the city and the state within these earlier periods for the Science of Administration. The second aim is to determine the correct use of expressions that may cause problems between the Science of Administration and Archeology or Anthropology in conceptual terms indicating the administration and administrative apparatus existed in ‘primitive’ or ‘early’ stages of history.
___
- Adams, R. McC. ve H. J. Nissen (1972). The Uruk Countryside-The Natural Setting of Urban Societies. Chicago: The University of Chicago Press.
- Adams, R. McC. (1966). The Evolution of Urban Society: Early Mesopotamia and Prehispanic Mexico. Chicago: Aldine Pub. Co.
- Algaze, G. (2013). “The End of Prehistory and the Uruk Period”. The Sumerian World. (Ed. H. Crawford). London-New York: Routledge, 68-94. Algaze, G. (1993). The Uruk World System-The Dynamics of Expansion of Early Mesopotamian Civilization. Chicago: The University of Chicago Press.
- Carneiro, R. L. (1970). “A Theory of the Origin of the State”. Science, 169(3947), 733-738.
- Childe, V. G. (1950). “The Urban Revolution”. The Town Planning Review, 21(1), 3-17.
- Childe, V. G. (1964). What Happened in History. Harmondsworth: Penguin Books.
- Childe, V. G. (1982). Tarihte Neler Oldu. (Çev. M. Tunçay ve A. Şenel). İstanbul: Alan Yayıncılık.
- Childe, V. G. (2004). Kendini Yaratan İnsan. (Çev. F. Ofluoğlu). İstanbul: Varlık Yayınları.
- Claessen, H. J. M. (1978). “The Early State: A Structural Approach”. The Early State. (Ed. H. J. M. Claessen ve P. Skalnik). Paris-New York: The Hague-Mouton Publishers, 533-596.
- Claessen, H. J. M. (1993). “Erken Devlet: Yapısal Bir Yaklaşım”. Erken Devlet. (Ed. H. J. M. Claessen ve P. Skalnik). (Çev. A. Şenel). Ankara: İmge Kitabevi, 156-245.
- Claessen, H. J. M. ve P. Skalnik (1993a). “Erken Devlet: Kuramlar ve Varsayımlar”. Erken Devlet. (Ed. H. J. M. Claessen ve P. Skalnik). (Çev. A. Şenel). Ankara: İmge Kitabevi, 3-42.
- Claessen, H. J. M. ve P. Skalnik (1993b). “Modellerde ve Gerçeklikte Erken Devlet”. Erken Devlet. (Ed. H. J. M. Claessen ve P. Skalnik). (Çev. A. Şenel). Ankara: İmge Kitabevi, 301-320.
- Çevik, Ö. (2005). Arkeolojik Kanıtlar Işığında Tarihte İlk Kentler ve Kentleşme Süreci. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
- Çıvgın, İ. (2015). “Orta ve Geç Uruk Dönemi’nde (M.Ö. 3700-3100) Kentler, Devletleşme, Ticaret, Kültürel Etkileşim ve Kolonileşme”. Çağdaş Yerel Yönetimler, 24(1), 75-124.
- Diakonoff, İ. M. (2004). Tarihin Yörüngeleri, (Çev. M. Tunçay). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- Düvenci, S. (2018). “Devletin Köken Teorileri Açısından Devleti Doğuran Etmenler: Çeşitli Uygarlıklar ve Topluluklar Üzerinden Bir Değerlendirme”. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 1(2), 66-93.
- Engels, F. (2008). “Birinci Baskının Önsözü”. Ailenin, Özel Mülkiyetin ve Devletin Kökeni. (Çev. K. Somer). Ankara: Sol Yayınları, 11-13.
- Engels, F. (2008). Ailenin, Özel Mülkiyetin ve Devletin Kökeni. (Çev. K. Somer). Ankara: Sol Yayınları.
- Erarslan, A. ve İ. A. Kolay (2005). “Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri’nin Kentleşme Sürecinin Öncü Kent Döneminin Ubaid ve Uruk Evreleri (M.Ö. 5000-3100)”. İTÜ Dergisi B: Sosyal Bilimler, 2(1), 80-86.
- Ergun, T. ve A. Polatoğlu (1992). Kamu Yönetimine Giriş. TODAİE Yayını No: 241. Ankara: İlksan Matbaası.
- Falay, N. (1985). “Kentlerin Kökenlerine Toplu Bir Bakış”, İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi, 6(1-3), 95-108.
- Fişek, K. (2005). Yönetim. Ankara: Paragraf Yayınevi.
- Frangipane, M. (2002). Yakındoğu’da Devletin Doğuşu. (Çev. Z. Z. İlkgelen). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
- Fried, M. H. (1967). The Evolution of Political Society: An Essay in Political Anthropology. New York: Random House.
- Heimann, E. (1944). “Franz Oppenheimer’s Economic Ideas”. Social Research, 11(1), 27-39.
- Huot, J. L. (2000). “İlk Aşamalar”. Kentlerin Doğuşu. (J. L. Huot, J. P. Thalmann ve D. Valbelle). (Çev. A. B. Girgin). Ankara: İmge Kitabevi, 25-103.
- Kenyon, K. (1957). Digging Up Jericho: The Results of the Jericho Excavations 1952-1956. New York: Praeger.
- Khazanov, A. M. (1978). “Some Theoretical Problems of the Study of the Early State”. The Early State. (Ed. H. J. M. Claessen ve P. Skalnik). Paris-New York: The Hague-Mouton Publishers, 77-92.
- Khazanov, A. M. (1993). “Erken Devlet Çalışmasının Bazı Kuramsal Sorunları”. Erken Devlet. (Ed. H. J. M. Claessen ve P. Skalnik). (Çev. A. Şenel). Ankara: İmge Kitabevi, 113-133.
- Maisels, C. K. (1993). The Emergence of Civilization: From Hunting and Gathering to Agriculture, Cities and the State in the Near East. London and New York: Routledge.
- Maisels, C. K. (1999). Uygarlığın Doğuşu: Yakındoğu’da Avcılık ve Toplayıcılıktan Tarıma Kentlere ve Devlete Geçiş. (Çev. A. Şenel). Ankara: İmge Kitabevi.
- Mellaart, J. (1964). “A Neolithic City in Turkey”. Scientific American, 20(4), 94-105.
- Nissen, H. J. (2004), Ana Hatlarıyla Mezopotamya-Yakındoğu Arkeolojisinin İlk Dönemleri. (Çev. Z. Z. İlkgelen). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları. Oppenheimer, F. (2005). Devlet. (Çev. A. Şenel ve Y. Sabuncu). Ankara: Phoenix Yayınevi.
- Service, E. R. (1962). Primitive Social Organization: An Evolutionary Perspective. New York: Random House.
- Service, E. R. (1975). Origins of the State and Civilization: The Process of Culturel Evolution. New York: Norton.
- Skalnik, P. (1978). “The Early State as a Process”. The Early State. (Ed. H. J. M. Claessen ve P. Skalnik). Paris-New York: The Hague-Mouton Publishers, 597-618.
- Skalnik, P. (1993). “Bir Süreç Olarak Erken Devlet”. Erken Devlet. (Ed. H. J. M. Claessen ve P. Skalnik). (Çev. A. Şenel). Ankara: İmge Kitabevi, 247-276.
- Steward, J. H. (1972). The Theory of Culture Change-The Methodology of Multilinear Evolution. Urbana-Chicago: University of Illinois Press. Şenel, A. (1996). Siyasal Düşünceler Tarihi. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
- Şenel, A. (2006). Kemirgenlerden Sömürgenlere İnsanlık Tarihi. Ankara: İmge Kitabevi.
- Thalmann, J. P. (2000). “Doğu Akdeniz Tunç Çağı Kentleri”. Kentlerin Doğuşu. (J. L. Huot, J. P. Thalmann ve D. Valbelle). (Çev. A. B. Girgin). Ankara: İmge Kitabevi, 107-247.
- Van de Mieroop, M. (2006). Antik Yakındoğu’nun Tarihi: İÖ 3000-323. (Çev. S. Gül). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları
- Weber, M. (2003). Şehir-Modern Kentin Oluşumu. (Çev. M. Ceylan). İstanbul: Bakış Yayınları.
- Wittfogel, K. A. (1957). Oriental Despotism-A Comparative Study of Total Power. New Haven: Yale University Press.
- ISSN: 1300-1795
- Yayın Aralığı: 4
- Başlangıç: 1968
- Yayıncı: -