Tekin AKDEMİR, Şahin YEŞİLYURT

12235

Tanzimat’tan Sonra Modern Bütçe Anlayışı ve Osmanlı Bütçelerinin Güvenilirliği Meselesi: Bütçe Etiği Açısından Bir Değerlendirme

Son zamanlarda “bütçe etiği”ne artan bir ilgi vardır. Ancak bütçe etiğini tarihsel açıdan ele alan çalışmalara rastlamak mümkün değil. Halbuki bütçenin var olduğu her dönemde, bütçe sürecine dair işleyişi etik açıdan ele almak mümkündür. Bu noktadan hareketle bu çalışma, Osmanlı Devleti’ndeki 19. yüzyıl bütçe uygulamalarını ve bütçenin güvenirliliğini bütçe etiğinin kavramsal çerçevesi bağlamında incelemektedir. Osmanlı bütçelerine ilişkin çalışmalarda; bütçenin hukuki yapısı, bütçe gelir ve giderleri yoğun tartışmalara konu olurken bu bütçelerin niteliği ve bütçe kaynak tahsisi sürecini düzen-leyen değerler ve normlar yeterince incelenmemiştir. Oysa bütçenin kendisine atfedilen fonksiyonları icra edebilmesi, etik değerlerle de yakından ilişkilidir. Etik değerler, bütçe kaynak tahsisinde bireysel menfaatler ile sosyal faydalar arasındaki çatışmaları önleye-bilir ve bütçe uygulamalarında etkinsizliğe neden olan yanlış davranış ve uygulamaları azaltabilir. Bu çalışma, Osmanlı bütçe uygulamalarının etik boyutunun daha iyi anlaşıl-masına katkıda bulunmak için 19. yüzyıl Osmanlı bütçelerini bütçe etiği bağlamında Os-manlı ve İngiliz arşivleri ile İngiliz gazeteleri vasıtasıyla incelemeyi amaçlamaktadır.

Modern Budget Insight after the Tanzimat and the Issue of Reliability of the Ottoman State’s Budgets: An Assessment from the Budget-Ethics Perspective

Recently, there has been growing interest in budget ethics. However, it is not possible to come across studies on budget ethics from a historical perspective. Whereas it is possible to examine budgetary operations from an ethical point of view at every time in which budget prevails. From this point of view, this study examines the Ottoman’s 19th century budget practices and its reliability in terms of budget ethics framework. In the studies on the Ottoman budgets, the legal nature of the budget, budget revenues and ex-penditures were the subject of extensive discussions, but the nature of these budgets and the values and norms that regulate the budget resource allocation process have not been thoroughly examined. However, the capacity of the budget to perform the tasks attributed to it is closely linked to ethical values. Ethical values can prevent conflicts between indi-vidual interests and social benefits in the budget process and minimizes abuses and prac-tices that cause ineffectiveness in budget practices. Through the Ottoman and English archives as well as the English newspapers, this study aims to examine the 19th-century Ottoman budgets in the context of budget ethics to contribute to a better understanding of the ethical dimension of Ottoman budgetary practices.

___

  • Ahmet Cevdet Paşa (1986). Tezâkir, Cilt 2. (Yay. Haz. C. Baysun), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. Aimee L. F. ve Jos C.N. R. (2004) “Ethics in Local Government Budgeting: Is There A Gap Between Theory And Practice?”. Public Administration Quarterly, 27(3/4), 456-490.
  • Akarlı, E. D. (1982). “1872-1916 Bütçeleri Işığında Osmanlı Maliyesinin Sıkıntıları”. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Dergisi, Cavit Orhan Tütengil’e Armağan, Özel Sayı: 1, 225-253.
  • Akdemir, T. ve Yeşilyurt, Ş. (2017). “Borç Etiği ve Borç Etiği Perspektifinden Osmanlı Devleti’nde Dış Borçlar”. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(2), 379-405.
  • Akdemir, T. ve Yeşilyurt, Ş. (2018). “Tanzimat Sonrası Osmanlı’da Bütçe Açıkları Sorunu ve Mali Konsolidasyon Uygulamaları”. Maliye Dergisi, 174, 240-269.
  • Alexander, Jennifer (1999). “A New Ethics the Budgetary Process”, Administration & Society, 31(4), 542-565.
  • Amundsen, Inge (2009). “Introduction to Public Sector Ethics”. Public Sector Ethics. (Ed. I. Amundsen ve V. P. de Andrades). Chr. Michelsen Institute, Bergen.
  • Basria, H. ve Siti Nabiha, A. K. (2014). Accountability of Local Government: The Case Of Aceh Province, Indonesia, Asia Pacific Journal of Accounting and Finance, 3(1), 1-14.
  • Carol W. L. (1997). “Power Without Privilege: Ethics in Public Budgeting and Financial Management”. Public Budgeting and Finance. (Ed. R. T. Golembiewski ve J. Rubin), Fourth Edition, New York: Marchel Dekker, Inc. Canbay, T. (1998). “Bütçe Etiği ve Türk Kamu Bütçelerinin Etik Değeri”. Amme İdaresi Dergisi, 31(4), 37-50.
  • Çakır, Ç. (2012). Tanzimat Dönemi Osmanlı Maliyesi. İstanbul: Küre Yayınları.
  • Dorotinsky, W. ve Pradhan, S. (2007). “Exploring Corruption in Public Financial Management”. The Many Faces of Corruption: Tracking Vulnerabilities at the Sector Level. (Ed. J. E. Campos ve S. Pradhan). The World Bank, 267-294.
  • Frecknall-Hughes, J. (2020). “The Moral Basis for Taxation”. Ethics and Taxation. (Ed. R. F. Van Brederode). Singapore: Springer, 23-45.
  • Güran, T. (2011). Osmanlı Mali İstatistikleri, Bütçeler 1841-1918. Ankara: T. C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası.
  • Gürsoy, B. (1980). Kamusal Maliye (Bütçe). Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayını.
  • Just, R. E., Hueth, D. L. ve Schmitz, A. (2004). The Welfare Economics of Public Policy: A Practical Approach to Project and Policy Evaluation. Cheltenham: Edward Elgar Publishing Limited.
  • Kazgan, G. (2006). Tanzimat’tan 21. Yüzyıla Türkiye Ekonomisi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. Lewis, Carol W. (1997). “Power Without Privilege: Ethics in Public Budgeting and Financial Management”. Public Budgeting and Finance. (Ed. R. T. Golembiewski), Fourth Edition, 211-225.
  • Menson¸ T. P. (1990). “Ethics and State Budgeting”. Public Budgeting & Finance, 10(1), 95-108.
  • Özvar, E. (2006). “Osmanlı Devletinin Bütçe Harcamaları (1509-1788)”. Osmanlı Maliyesi, Kurumlar ve Bütçeler 1. (Yay. Haz. M. Genç ve E. Özvar). İstanbul: Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi, 197-238.
  • Pamuk, Ş. (2011). Osmanlı-Türkiye İktisadi Tarihi 1500-1914. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Reck, Jacqueline L. (2000). “Ethics and Budget Allocation Decisions of Municipal Budget Officers”. Journal of Business Ethics, 27(4), 335-350.
  • Shaw, S. J. ve Shaw, E. K. (1977). History of the Ottoman Empire Modern Turkey. Volume II Reform, Revolution and Republic, The Rise of Modern Turkey: 1808-1975. Cambridge: Cambridge University Press.
  • Smith, R. W. (2003). “Ethical norms in public budgeting: Evolution or devolution?”. Journal of Public Budgeting, Accounting & Financial Management, 15(2). https://search.proquest.com/scholarly-journals/ethical-norms-public-budgeting-evolution/docview/205011686/se2?accountid =142289.
  • Şener, A. (2007). Sona Doğru Osmanlı. İstanbul: Birleşik Kitabevi.
  • Teulon, F. (2014). Ethics, Moral Philosophy and Economics. IPAG Working Paper, WP No: 2014-288, Paris, 3-11. http://www.ipagcn.com/wp-content/uploads/ recherche/WP/IPAG_WP_2014_288.pdf (11.12.2016).
  • Bâb-ı Âlî Evrak Odası (BEO); 877/65714;
  • Dahiliye Nezâreti Mektubî Kalemi (DH. MKT), 1730/20.
  • Düstur, 1. Tertip, C. II, Bütçe Nizamnamesi, sene 1289, s. 70-71.
  • Düstur, 1. Tertip, C. III, Devleti Aliye’nin Bütçe Nizamıdır, sene 1289, s. 226-231.
  • İrade Dahiliye (İ. DH), 12265; 33173.
  • İrade Dosya Usulü (İ. DUİT), 59/2; 59/4.
  • İrade Hariciye (İ. HR), 255/15161.
  • İrade Hususi (İ. HUS), 50/117.
  • İrade Meclis-i Mahsus (İ. MMS), 338.
  • İrade Mesail-i Mühimme (İ. MSM), 419; 19/451.
  • Maliye Nezâreti Defterleri (ML), 1062.
  • Maliyeden Müdevver Defterler (MAD), 10557.
  • Ruzname-i Ceride-i Havadis
  • Tercüman-ı Ahval
  • Umûr-ı Mahalliye-i Vilayât Müdüriyeti Belgeleri (DH. UMVM), 130/72.
  • Yıldız Esas Evrakı (Y. EE), 26/10; 10/35.
  • Yıldız Esas Evrakı (Y.EE); 10/35.
  • Yıldız Perakende Evrakı Evrakı Maliye Nezareti Maruzatı (Y. PRK. ML), 4/28; 1/68
  • Yıldız Sadaret Hususi Maruzat Evrakı (Y. A. HUS), 231/7.
  • Yıldız Sadaret Resmi Maruzat Evrakı (Y. A. RES), 12/31.
  • Yıldız Tasnifi Perakende Evrakı Dahiliye Nezareti Maruzatı (YPRK.HR), 8/2.
  • FO, 195/742; Foreign Office: Embassy and Consulates, Turkey (formerly Ottoman Empire): General Correspondence. Turkish Finances. 1858-1861.
  • FO, 198/64; Turkey (Finances), 1894-1895.
  • FO, 424/318; Turkey: correspondence; finances of Turkey; parts 7-18, 1862.
  • FO, 424/585; Turkey: finances; various papers, 1860, 1860-1915.
  • FO, 881/4084; TURKEY: Report. Finances of Turkey. (Mr. E. F. Harrison).
  • Foreign and Colonial Summary; The York Herald (York, England), Saturday, December 23, 1871; pg. 5; Issue 5166. British Library Newspapers, Part II: 1800-1900.
  • Foreign News; The Bradford Observer (Bradford, England), Thursday, June 24, 1875; pg. 5; Issue 3896. British Library Newspapers, Part II: 1800-1900.
  • Foreign News; The Bradford Observer (Bradford, England), Tuesday, October 12, 1875; pg. 2; Issue 3990. British Library Newspapers, Part II: 1800-1900.
  • Foreign News; The Bradford Observer (Bradford, England), Tuesday, October 12, 1875; pg. 2; Issue 3990. British Library Newspapers, Part II: 1800-1900.
  • Freeman's Journal and Daily Commercial Advertiser (Dublin, Ireland), Thursday, October 27, 1853; Issue N/A. British Library Newspapers, Part I: 1800-1900.
  • Latest News; The Dundee Courier & Argus and Northern Warder (Dundee, Scotland), Tuesday, October 12, 1875; Issue 6933. British Library Newspapers, Part II: 1800-1900.
  • Multiple News Items; The Morning Post (London, England), Tuesday, June 02, 1863; pg. 4; Issue 27911. British Library Newspapers, Part II: 1800-1900.
  • Multiple News Items; The Sheffield & Rotherham Independent (Sheffield, England), Wednesday, December 20, 1871; pg. 3; Issue 4865. British Library Newspapers, Part II: 1800-1900.
  • Multiple News Items; The Standard (London, England), Tuesday, October 12, 1875; pg. 5; Issue 15978. British Library Newspapers, Part II: 1800-1900.
  • Our Contemporaries; Lloyd's Weekly Newspaper (London, England), Sunday, June 7, 1863; Issue 1072. British Library Newspapers, Part I: 1800-1900
  • The Leeds Mercury; The Leeds Mercury (Leeds, England), Tuesday, October 27, 1863; Issue 7969. British Library Newspapers, Part I: 1800-1900.
  • Topics of the Week; The Graphic (London, England), Saturday, May 1, 1880; Issue 544. British Library Newspapers, Part I: 1800-1900.
  • Topics of the Week; The Graphic (London, England), Saturday, May 1, 1880; Issue 544. British Library Newspapers, Part I: 1800-1900.
  • Trade and Finance; Daily News (London, England), Tuesday, October 12, 1875; Issue 9194. British Library Newspapers, Part I: 1800-1900.
  • Turkey and The Powers; The Yorkshire Herald, and The York Herald (York, England), Monday, December 31, 1896; pg. 5; Issue 14218. British Library Newspapers, Part II: 1800-1900.
Amme İdaresi Dergisi-Cover
  • ISSN: 1300-1795
  • Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
  • Başlangıç: 1968
  • Yayıncı: -
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Büyükşehir Yönetimlerinde Bütünleşmeci Düzenlemelerin Kırsal Mahallelere Çok Boyutlu Etkisi

Feriştah YILMAZ

Tanzimat’tan Sonra Modern Bütçe Anlayışı ve Osmanlı Bütçelerinin Güvenilirliği Meselesi: Bütçe Etiği Açısından Bir Değerlendirme

Tekin AKDEMİR, Şahin YEŞİLYURT

John Locke’un Siyaset Felsefesi Ekseninde Doğal Hukukun Politikleştirilmesi

ŞEFİK TAYLAN AKMAN

II. Abdülhamid Dönemi Velâdet-i Hümâyûn Törenlerinin Diplomatik ve Toplumsal Fonksiyonları

Yunus ÖZGER

Kant’ın Tıp Fakültesi Eleştirisi

Özkan AGTAŞ