20755

Encümen-i daniş'in kurumsal yapısı

19. yüzyılın ikinci çeyreğinden itibaren kapsamlı bir modernleşme çabasına giren Osmanlı İmparatorluğu, hem mevcut kurumlarında bazı değişiklikler yapmış hem de yeni kurumlar oluşturmuştur. Avrupa 'daki bilimsel kuruluşlar gibi faaliyet göstermesi amaçlanarak 1851 yılında kurulan Encümen-i Daniş, hem Osmanlı tarihinde hem de İslam âleminde bir ilktir ve kurumsal yapısı İmparatorluğun diğer kurumlarına göre farklılıklar içermektedir. Bu farklılıkların bazıları bilimsel bir kurum olmasından, bazıları ise devlet yöneticilerinin tecrübesizliklerinden ve kafa karışıklıklarından kaynaklanmıştır. Her ne kadar 12 yıl gibi kısa bir süre faaliyet göstermiş olsa da Encümen-i Daniş 'in incelenmesi bize Osmanlı Devletinde modern kurumların nasıl oluşturulmaya çalışıldığı ve bu dönemdeki devlet zihniyeti hakkında ipuçları sağlamaktadır. Bu çalışmada özellikle kuruluş nizamnamesi bağlamında bu özel kuruluşun kurumsal yapısı incelenecektir.

The institutional structure of encumen-i daniş

From the second quarter of nineteenth century, the Ottoman Empire initiated an extensive modernization. In this framework, the Empire made a number of alterations to its existing foundations, and established new ones. Encümen-i Daniş, which was established in 1851 to operate like the scientific institutions in Europe, was the first of its kind in both the Ottoman history and the Islamic world. Its organizational structure was significantly different from other institutions of the Empire. Some of these differences stemmed from its being a scientific institution, while some from the inexperience and confusion of state administrators. Despite Encümen-i Daniş operated for a short period of time, like 12 years, studying Encümen-i Daniş will give us some clues about how modern foundations in the Ottoman Empire were attempted to be established as well as the mentality of the government of the era. This study will primarily focus on the institutional structure of this special institution in the context of the founding charter.

___

Ahmet Cevdet Paşa (1991), Tezakir, (Haz. Cavit Baysun), Tetimme 40, TTK Basımevi, Ankara.
Aktepe, Münir (1968), "Türkiye'de Akademi Meselesi ve II. Abdülhamit'e Dil Akademisi Hakkında Sunulan Lâyiha", Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Sayı 8-9.
Akyıldız, Ali (1993), Osmanlı Merkez Teşkilatında Reform, Eren Yayıncılık, İstanbul.
Akyüz, Kenan (1975), Encümen-i Daniş, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara.
Bilim, Cahit (1985), "İlk Türk Bilim Akademisi: Encümen-i Daniş", Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt III, Sayı 2, Ankara.
Chambers, Richard (1976), "The Encümen-i Daniş and Otoman Modernization", VIII. Türk Tarih Kongresi Bildiriler, Cilt II, TTK Basımevi, Ankara.
Eryılmaz, Bilal (1999), Kamu Yönetimi, Erkam Matbaası, İstanbul.
Gözübüyük, A. Şeref (1982), Yönetim Hukuku, Sevinç Matbaası, Ankara.
Hatemi, H. Hüsrev - Işıl, Yeşim (1989), Bir Bilim Dili Mücadelesi ve Tanzimat, İşaret Yayınları, İstanbul.
İhsanoğlu, Ekmeleddin (Ed.) (1999), Osmanlı Medeniyeti Tarihi CI, Feza Gazetecilik, İstanbul.
Karaçavuş, Ahmet (2006), Tanzimat Dönemi Osmanlı Bilim Cemiyetleri, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Mahmut Cevat (1338), Maarif-i Umumiye Nezareti Tarihçe-i Teşkilat ve İcraatı, Mat-baa-yı Amire, İstanbul.
Seyitdanlıoğlu, Mehmet (1995), "Türkiye'de Yönetim Tarihi Araştırmalarının Gelişimi ve Durumu (Osmanlı Dönemi) ", Kamu Yönetimi Disiplini Sempozyumu Bildirileri, C L, Ankara, s. 337-344.
Şapolyo, E. Behnan (1968), "Encümen-i Daniş'in Tarihçesi", Türk Kültürü Dergisi, Cilt VI, Sayı 67, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, s. 439-444.
Ülkütaşır, M. Şakir (1964) "Encümen-i Daniş (İlk Türk Akademisi)", Türk Kültürü Dergisi, Cilt II Sayı 17-18, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, s. 162-166.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi Belgeleri:
Maarif Mektubi Kalemi Dosya No: 93, Gömlek No: 145.
Maarif Mektubi Kalemi Dosya No: 779, Gömlek No: 13.
Maarif Melctubi Kalemi Dosya No: 131, Gömlek No:87.
İrade Dahiliye Dosya No: 259, Gömlek No: 16023.
İrade Dahiliye Dosya No: 264, Gömlek No: 16459.
Sadaret Teşrifat Kalemi Dosya No: 11, Gömlek No:84.
Sadaret Amedi Kalemi Dosya No: 35, Gömlek No: 18.
Sadaret Amedi Kalemi Dosya.No: 35, Gömlek No: 46.
Takvim-i Vekayi,
No: 449, 1 Haziran 1851(1 Şaban 1267).
No: 303, 21 Temmuz 1846 (27 Recep 12621).
Ceride-i Havadis,
No: 557 6 Aralık 1851 (11 Safer 1268).