İslâm Ceza Hukukunun Karakteristik Özelliklerinden Bazı Örnekler

Fert ve toplum düzenini bozan ve bir fesat unsuru olduğu kabul edilen suçların özel ve genel maslahatın korunması ve devamlılığı için birtakım yaptırımlara tabi tutulması zaruri bir durumdur. Ancak bu yaptırımların hukuka aykırılık teşkil etmemesi ve önceden belirlenen amaçlara hizmet etme gereksinimini karşılaması gerekir. Zira ceza vermekten maksat, suçluya acı ve ızdırap çektirmek değil, cezanın iki asıl amacı olan özel ve genel önleyicilik prensibini ön plana çıkarmaktır. İslâm ceza hukuku da bu iki temel amacı gerçekleştirmeyi gaye edinmiştir. Suçluyu hiçbir cezalandırma aşamasında yalnızlığa terk etmemiş, cezalandırmanın öncesi ve infazında bu hususa ne kadar titizlik göstermişse, cezalandırma sonrasında da o derece titizlik göstermiştir. Bu özen göstermenin sonucunda da hiçbir kimse tarafından inkâr edilemeyen çok önemli sonuçlar elde etmiştir. Çünkü İslâm, cezanın olumsuz taraflarından ziyade hep olumlu taraflarını ön plana çıkarmış, suça en uygun cezaları vaz etmiştir. Bu çalışma İslâm ceza hukukunun suçluyu merkeze alarak cezalandırmanın öncesi, infazı ve sonrasında bazı karakteristik özelliklerini kendine özgü bir sistematikle ele almayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler:

İslâm Ceza Hukuku, Suç, Ceza, Cezanın Karakteristik Özellikleri, Cezalandırma Aşamaları

Some Examples from the Characteristic Features of Islamic Criminal Law

It is imperative that crimes which are considered to be a separate and irregular element that disrupts individual and social order are subjected to certain sanctions for the protection and maintain of private and general charges. However, these sanctions should not be contrary to the law and meet the need to serve pre-determined purposes. Because the purpose of punishment is not to cause suffering and suffering, but to put the principled principle of private and general preventive, which are the two main aims of punishment. Islamic Criminal Law aims to achieve these two basic aims. The guilty did not abandon the lonely stage of any punishment, no matter how careful he was in this matter before and during punishment, he showed such rigor after punishment. As a result of this care, it has achieved very important results which cannot be denied by anyone. Because Islam has always given the most appropriate punishment, which has always brought its positive sides to the forefront from the negative side of the sentence. The aim of this study is to take some principled Islamic criminal law in a systematic way by taking criminal charges centered before, during and after punishment.

Keywords:

Islamic Penal Law, Crime, Punishment, Characteristic Features of Punishment, Stages of Punishment,

PDF

___

Akşit, M. Cevat. İslâm Ceza Hukuku ve İnsani Esasları. İstanbul: Gümüşev Yayıncılık, 2011.
Âmidi, Seyfuddin Ebü’l-Hasen Ali b. Ebi Ali b. Muhammed. el-İhkam fi usuli’l-ahkâm. 4 cilt. Beyrut: el-Mektebü’l-islâmi, ty.
Âmir, Abdülaziz Musa. et-Ta‘zîr fi’ş-şerîati’l-islâmiyye. 4. bs. Mısır: Dâru’l-fikri’l-arabî, 1969.
Artuk, Mehmet Emin, Ahmet Gökçen ve Caner Yenidünya. Ceza Hukuku Genel Hükümler. 6. bs. Ankara: Adalet Yayınevi, 2012.
Avcı, Mustafa. Osmanlı Ceza Hukuku Genel Hükümler. 2. bs. Konya: Mimoza Yayınları, 2014.
Avvâ, Muhammed Selim. Fî usûlin’nizâmi’l-cinâiyyi’l-islâmî. 1. bs. Kahire: yy., 2006.
Aydın, Hakkı. İslâm ve Modern Hukukta İşkence. İstanbul: Beyan Yayınları, 1997.
Bardakoğlu, Ali. “Ceza”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 1993, 7: 470-478.
Bebek, Adil. “Ceza”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 1993, 7: 469-470.
Behnesi, A. Fethi. el-Mevsûatü’l-cinâiyye fi’l-fıkhi’l-islâmî. 4 cilt. Beyrut: yy., ty.
Behnesi, A. Fethi. el-Ukûbe fi’l-fıkhi’l-islâmî. Kahire: Dâru’ş-şurûk, 2004.
Behnesi, A. Fethi. et-Ta‘zir fi’l-islâm. 1. bs. Kahire: Müessesetü’l-halîci’l-arabî, 1988.
Behnesi, A. Fethi. es-Siyâsetü’l-cinâiyye fi’ş-şerîati’l-islâmiyye. Kahire: Dâru’ş-şurûk, 1989.
Behnesi, A. Fethi. Medhalü’l-fıkhi’l-cinâiyyi’l-islâmî. Kahire: Dâru’ş-şurûk, 1989.
Beyhâkî, Ahmed b. Hüseyn Ebû Bekir. es-Sünenü’l-kübra. thk. Muhammed Abdülkadir Ata. 10 cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2003.
Bilmen, Ömer Nasûhî. Hukuk-i islâmiyye ve ıstılâhat-ı fıkhiyye kamusu. 10 cilt. İstanbul: Bilmen Yayınları, 1976.
Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail. el-Câmiu’s-sahîh. 9 cilt. byy.: yy., 1422.
Büyükbaş, Nazım. “İslâm Ceza Hukukunda Cezalandırma ve Maslahatların Korunması Arasındaki İlişki”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 34 (2013/1): 144-170.
Cessas, Ebû Bekr Ahmed b. Ali er-Râzi. Ahkâmu’l-Kur’an. 5 cilt. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-arabî, 1405.
Cürcânî, Ali b. Muhammed b. Ali Seyyid Şerif. et-Ta‘rîfât. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1983.
Çalışkan, İbrahim. “İslâm Hukukunda Ceza Kavramı ve Had Cezaları”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 31/1 (1990): 367-397.
Çolak, Abdullah. “İslâm Ceza Hukukunda Hafifletici Sebepler”. Doktora tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1999.
Çolak, Abdullah. İslâm Hukuk Tarihi ve İslâm Hukukunun Delilleri. Malatya: Medipres Yayıncılık, 2014.
Çolak, Abdullah. İslâm Hukuku (Ceza ve Borçlar). Ankara: Öncü Yayınevi, 2017.
Dağcı, Şamil. İslâm Ceza Hukukunda Şahıslara Karşı Müessir Fiiller. Ankara: DİB Yayınları, 1996.
Demir, Bayram. “İslâm Ceza Hukukunda Cezaların Geçmişe Yürürlülüğü”. Iğdır Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5 (2015): 63-98.
Derdîr, Ebü’l-Berakât Sîdî Ahmed b. Muhammedi’l-Adevi. Şerhu’l-kebir ale’l-muhtasar-ı Halîl. 4 cilt. byy.: Dâru’l-fikr, ty.
Dolu, Osman, Aytekin Geleri ve H. İbrahim Bahar. Suç Sosyolojisi. Ankara: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2013.
Döndüren, Hamdi. “Zamanın ve Şartların Değişmesiyle İslâmi Hükümler Değişir mi?”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7/7 (1998): 77-113.
Dönmez, İbrahim Kâfi. “Maslahat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 2003, 28: 79-94.
Dönmezer, Sulhi ve Sahir Erman. Nazarî ve Tatbikî Ceza Hukuku Genel Kısım. 12. bs. 3 cilt. İstanbul: Beta Yayınevi, 1997.
Ebû Davud, Süleyman b. el-Eş’as es-Sicistanî el-Ezdî. Kitâbu’s-sünen. thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid. 4 cilt. Beyrut: yy., ty.
Ebû Yusuf, Yakub b. İbrahim. Kitabu’l-harac. ter. Ali Özek. İstanbul: yy., 1973.
Ebû Zehra, Muhammed. el-Ukûbe fi’l-fıkhi’l-islâmi. Kahire: Daru’l-fikri’l-arabi, ty.
Ebû Zehra, Muhammed. el-Cerîme. Kahire: Dâru’l-fikri’l-arabî, 1998.
Ebû Zehra, Muhammed. Usûlü’l-fıkh. Kahire: Dâru’l-fikr, ty.
Erem, Faruk, Ahmet Artuk ve Mehmet Emin. Ceza Hukuku Genel Hükümler. Ankara: Seçkin Yayınları, 1997.
Erturhan, Sabri. İslâm Ceza Hukuku Etrafındaki Tartışmalar. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2008.
Erturhan, Sabri. “İnsan Onuru Bağlamında İslâm Ceza Hukukuna Genel Bir Bakış”. İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi. 21 (2013): 185-214.
Fazlurrahman, İslâm. çev. Mehmet Dağ ve Mehmet Aydın. 3. bs. Ankara: Selçuk Yayınları, 1993.
Güngör, Erol. Ahlak Psikolojisi ve Sosyal Ahlak. İstanbul: Ötüken Yayınevi, 2008.
Hakeri, Hakan. Ceza Hukuku Genel Hükümler. Ankara: Seçkin Yayınları, 2012.
Heysemî, Ebü’l-Hasen Nuruddîn Ali b. Ebî Bekr, Mecmaü’z-zevâid ve membau’l-fevâid. 10 cilt. Kahire: Mektebetü’l-kutsi, 1414/1994.
İbn Âbidîn, Muhammed Alâuddîn. Reddü’l-muhtâr ale’d-dürri’l-muhtâr. 6 cilt. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1992.
İbn Âşur, Muhammed Tahir. Tahrîrul’-ma’nâ’s-sedîd ve tenvîru’l-akli’l-cedîd. 30 cilt. Tunus: Dâru’t-tunusî, 1984.
İbn Âşur, Muhammed Tahir. Makâsıdü’ş-şerîati’l-islâmiye. 3 cilt. Katar: Vizaratü’l-evkaf, 2004.
İbn Ebî Şeybe, Abdullah b. Muhammed. el-Musannef. 7 cilt. Riyad: Mektebetü’r-rüşd, 1409.
İbn Ferhûn, Burhâneddin İbrahim b. Ali b. Muhammed. Tebsıratü’l-hükkâm fî usûli’l-akziyeti ve menâhici’l-ahkâm. Kahire: Mektebetü’l-külliyye, 1986.
İbn Hişam, Abdülmelik. es-Sîretün’n-nebeviyye. 2. bs. 2 cilt. Mısır: yy., 1955.
İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdillah Şemsüddîn. İ‘lâmü’l-muvakkıîn an rabbi’l-âlemîn. 1. bs. 4 cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1991.
İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdillah Şemsüddîn. et-Turuku’l-hükmiyye fi’s-siyâseti’ş-şer’iyye. byy.: Daru’l-beyân, ty.
İbn Kesîr, İsmail b. Ömer. Tefsîru’l-Kur’ani’l-azîm. 3. bs. 8 cilt. Riyad: Dâru tayyibe, 1999.
İbn Kudâme, Muvaffakuddîn Ebû Muhammed Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd. el-Muğnî. 3. bs. 15 cilt. Riyad: Dâru’l-âlemi’l-kütüb, 1997.
İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed. Sünenü ibni mâce. thk. M. Fuad Abdülbaki. 2 cilt. byy.: Dâru ihyâi’l-kütübi’l-arabî, ty. İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-arab.15 cilt. Beyrut: Dâru sâdır, 1414.
İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrahim. el-Bahru’r-râik şerhu kenzi’d-dekâik.8 cilt. byy.: Dâru’l-kitâbi’l-islâmî, ty.
İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrahim. el-Eşbah ve’n-nazâir. Beyrut: Daru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1999.
İbn Rüşd, Muhammed b. Ahmed b. Muhammed. Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muktesid. 3. bs. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2007.
İbn Teymiyye, Takıyyuddin Ebü’l-Abbas. Mecmûu’l-fetâvâ. 35 cilt. Medine: Mecmau’l-melik fahd, 1995.
İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddîn Muhammed b. Abdilvâhid. Fethu’l-kadîr. 10 cilt. Beyrut: Daru’l-fikr, ty.
İçel, Kayıhan ve Süheyl Donay. Karşılaştırmalı ve Uygulamalı Ceza Hukuku. İstanbul: Filiz Kitabevi, 1993.
İsfahani, Mahmud b. Abdirrahman. Beyânü’l-muhtasar şerhi muhtasarı ibn Hâcib. 3 cilt. Cidde: Daru’l-medeni, 1986.
Karaman, Hayreddin. Mukayeseli İslâm Hukuku. 3 cilt. İstanbul: İz Yayınları, 1999.
Kâsânî, Alauddîn Ebû Bekir b. Mesud b. Ahmed. Bedâiu’s-sanâi’ fî tertîbi’ş-şerâi’. 2. bs. 7 cilt. Beyrut: Daru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1986.
Kaya, Ali. “İslâm Hukukuna Göre Hukuka Uygunluk Nedeni Olarak İhkâk-ı Hak”. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 23 (2007): 115-133.
Koşum, Adnan. “İslâm Hukukunda Cezayı Ağırlaştırıcı Nedenler”. Doktora tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1999.
Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed. el-Câmi‘ li ahkâmi’l-Kur’an=Tefsîru’l-kurtubî. 20 cilt. Kahire: Dâru’l-kütübi’l-mısriyye, 1964.
Kutub, Muhammed. el-İnsân beyne’l-mâddiyyeti ve’l-islâm. Kahire: Daru’ş-şurûk, 1995.
Makdisî, Şerefuddin Musa b. el-Hicâbî. el-İknâ‘ fi fıkhi’l-imâm Ahmed b. Hanbel. 4 cilt. Beyrut: Daru’l-marife, ty.
Mâverdî, Ebü’l-Hasan Ali b. Muhammed Habib. Ahkâmü’s-sultâniyye ve’l-velâyâtü’d-dîniyye. Kahire: Dâru’l-hadis, ty.
Mevsılî, Ebü’l-Fadl Mecdüddîn Abdullah b. Mahmûd. el-İhtiyâr li ta‘lîli’l-muhtâr. 5 cilt. Kahire: Matbaatü’l-halebî, 1937.
Münâvî, Zeynüddîn Muhammed. Feyzü’l-kadîr. 6 cilt. Mısır: el-Mektebetü’t-ticariyye, 1356.
Müslim, Ebû Hüseyin b. Haccac el-Kuşeyrî. Sahîhu müslim. thk. Muhammed Fuad Abdülbaki. 5 cilt. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-arabî, ty.
Nesâî, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Şuayb b. Ali. Sünen. thk. Abdülfettah Ebû Gudde. 8 cilt. Halep: Mektebü’l-matbûâti’l-islâmiyye, 1986.
Nesefî, Necmüddin Ebû Hafs. Tılbetü’t-talebe fi’l-ıstılahâti’l-fıkhiyye. byy.: el-Matbaatü’l-âmire, 1311.
Önder, Ayhan. Ceza Hukuku Dersleri. İstanbul: Filiz Kitabevi, 1992.
Özay, İlhan. İdari Yaptırımlar. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 1985.
Özbek, V. Özer. Ceza Hukukunda Suçtan Doğan Mağduriyetin Giderilmesi. Ankara: Seçkin Yayınevi, 2000.
Özen, Şükrü. “İnfaz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 2000, 22: 290-292.
Polat, Murat. “İslâm Ceza Hukukunda Suç ve Ceza Arasındaki Denge”. Doktora tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2015.
Râzî, Ebu Bekir b. Abdilkadir. Muhtâru’s-sihâh. 5. bs. Beyrut: el-Mektebetü’l-asriyye, 1999.
San’ânî, Ebû Bekir Abdurrezzak b. Hemmam. el-Musannef. 11 cilt. Beyrut: el-Mektebü’l-islâmî, 1403.
San’ani, Ebu Urve Ma'mer b. Raşid, el-Câmi. 11 cilt. Pakistan: Meclisü’l-ilmiyye, 1403.
Serahsî, Şemsu’l-Eimme Ebû Bekir Muhammed. Mebsûd. 30 cilt. Beyrut: Daru’l-marife, 1993.
Serahsî, Şemsu’l-Eimme Ebû Bekir Muhammed. Usûlü’s-serahsî. 2 cilt. Beyrut: Dâru’l-marife, ty.
Şener, Abdülkadir. Kıyas İstihsan İstıslah. Ankara: DİB Yayınları, 1981.
Şeybânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Hasan. el-Aslü’l-ma’rûf bi’l-mebsûd. 5 cilt. Karaçi: İdâratü’l-kur’an ve’l-ulumi’l-islâmiyye, ty.
Şirâzî, Ebû İshak İbrahim b. Ali b. Yusuf. el-Mühezzeb fî fıkhi’l-imâmi’ş-Şâfiî. 3 cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1995.
Tarhan, Nevzat. İnanç Psikolojisi. İstanbul: Timaş Yayınları, 2009.
Teymî, Ebü’l-Kāsım İsmâîl b. Muhammed. et-Terğîb ve’t-terhîb. Kahire: Daru’l-hadis, 1993.
Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa. Sünenü’t-tirmizî. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. 5 cilt. Mısır: yy., 1975.
Toroslu, Haluk. Ceza Müeyyidesi. Ankara: Savaş Yayınları, 2010.
Toroslu, Nevzat. Ceza Hukuku Genel Kısım. 9. bs. Ankara: Savaş Yayınevi, 2006.
Udeh, Abdülkadir. et-Teşrîu’l-cinâi’l-islâmî mukâranen bi’l-kânûni’l-vaz’iyyi. 12. bs. 2 cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1993.
Yaman, Ahmet. Siyaset ve Fıkıh. İstanbul: İz Yayıncılık, 2015.
Yiğit, Yaşar. “İslâm Ceza Hukukunda Kanunilik İlkesi ve Kanunu Bilmemenin Cezalara Etkisi”. Diyanet İlmi Dergi, 36/1 (2000): 55-84.