Nurettin BİROL

II. ABDÜLHAMİD DÖNEMİ HAYIR KURUMLARINDAN DARÜLACEZE'NİN YAPIMI VE HALİL RIFAT PAŞA’NIN ÇALIŞMALARI

II. Abdülhamid devrinde 1877-78 Osmanlı-Rus savaşından sonra başta Balkanlar olmak üzere kitleler halinde Müslüman ahali Osmanlı topraklarına hicret etmişti. Bu muhacirlerin içinde kimsesiz, yaşlı, dul sakat, hasta ve çocukların önemli bir kısmı İstanbul’da dilencilik yaparak hayatlarını idame ettiriyorlardı. Bunların bir kısmı çalışacak durumda olduğu halde dilenciliği tercih ediyorlardı. Abdülhamid bu yardıma muhtaç Müslüman ve Gayr-i Müslim aceze için Darülaceze adında din ve milliyet farkı gözetmeyen bir yardım müessesesi kurmaya karar verdi. Müessesenin inşası ve işletilmesi işi Dâhiliye Nezaretine havale edilmişti. O tarihlerde Dâhiliye Nazırı olan Halil Rıfat Paşa da bu müessesenin Yapı Komisyonu Başkanı olarak hizmet vermişti. Valilik yaptığı dönemlerde bayındırlık alanında yaptığı çalışmalarla haklı bir şöhrete sahip olan Halil Rıfat Paşa bu müessesenin yapım işini üstlenmişti. Başta padişah olmak üzere Müslim ve Gayr-i Müslüm vatandaşların yardımlarıyla 1500 ihtiyaç sahibine hizmet vermek üzere inşa edilen bu müessesede Cami, Kilise ve Havra yan yana bulunuyordu. Bir hoşgörü ve merhamet evi olan Darülaceze’de iki hastane ve çeşitli sanat dallarında eğitim veren atölyeler de bulunmaktaydı. Günümüzde hala hizmetine devam eden Bu müessesenin yapımında dönemin Dâhiliye Nazırı ve açılışta ise Sadrazam olan Halil Rıfat Paşa’nın büyük emeği olmuştur. Bundan dolayı Darülacezenin girişinde onun büstü ve altında da Darülaceze’nin banisi yazısı kaydedilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

DarŸlaceze, II. AbdŸlhamid, Halil Rıfat Paşa

THE CONSTRUCTION OF DARÜLACEZE WHICH WAS FROM CHARITY ORGANIZATIONS OF ABDÜLHAMİD THE SECOND AND THE WORKS OF HALİL RIFAT PASHA

In the period of AbŸlhamid the second after the war of The Ottoman – Russian, 1877-78 mainly in the Balkans, the Muslim people, in groups, migrated to the Ottoman lands. In these emigrants, an important section of the orphan, old, widow, disabled, sick and children was living by begging in İstanbul. A part of them preferred to beg although they were in a position to work. Abdülhamid decided to bu ild a charity named ‘Darülaceze’, for these needy muslim and non-muslim persons, which doesn’t discriminate the difference of religion and nationality. It was given to The Internal Affairs Ministry the work of the management and the construction of the Institution. Halil Rõfat Pasha, who was The Internal Affairs Minister at that time, worked as The Head of Building Commission of this Institution, too. Halil Rõfat Pasha, who had a right fame with his workings in the field of public works in the periods of his governorship, assumed the building work of this institution. The mosque, church and synagogue were side by side in this institution which was built to serve for 1500 needy persons with the help of the muslim and non-muslim people, mainly being the Sultan. In Darülaceze (hospice) which was a house of tolerance and mercy, there were two hospitals and also ateliers educated in the different art branches. The Internal Affairs Minister of that period in the contstruction of this institution which is still in service today and even in opening the Grand Vizier Halil Rõfat Pasha made a great effort. Therefore, it was registered that his statue in the entrance of Darülaceze and even under that the writing of The Darülaceze’s founder.

Keywords:

Darülaceze, Abdülhamid The Second, Halil Rıfat Pasha,

PDF

___

KAYNAKÇA BAŞBAKANLIK OSMANLI ARŞİVİ (BOA) BELGELERİ BOA., İ.Hus. 1310.Ş/5. BOA., İ. Hus. 1310. Ra/12. BOA., İ.Hus. 1310.Ş/5. BOA., İ. Hus. 1310. Za/35 BOA., İ. Hus. 1310. Za/35 BOA., İ. Hus. 1312. R. /34. BOA., İ. Hus. 1313. B/65 BOA., İ. Hus. 1313. R/65 BOA., İ. Hus. 1313. Ş/43 BOA., İ. Hus. 1313 L/51 BOA., İ. Dh. 97046 BOA., i. Dh. 1310. Ra./59. BOA., Y.A. Hus. 266/157-2 BOA., Y.A. Hus. 266/157-3 BOA., Y.A. Hus. 279/158. BOA., Y.A. Hus. 280/43 BOA., Y.A. Hus. 279/158. BOA., Y.A. Hus. 280/43 BOA., Y.A.Res. 266/157-2 BOA., Y.A. Res. 76/44–2–6 BOA., Y.A. Res. 76/44–6 BOA., Y.A.Res. 80/109 BOA., Y.A. Res. 76/44–3. BOA., Y. Mtv. 54/32 BOA., Y. Mtv. 67/37. BOA., Y.Mtv. 70/95–1. BOA., Y.Mtv. 70/95 BOA., Y. Mtv. 96/92. BOA., Y. Mtv. 96/92. BOA., M. V. 62/94 BOA., Yıldız Tasnifi Defterler Bölümü Def. No: 280, s. 68.
YAYIMLANMIŞ ESERLER VE MAKALELER
Akyol, Esra Demirci, (2013); “Sultan II. Abdülhamid Döneminde Sosyal Politika Uygulamaları” Sosyal Politika Çalışmaları. Yıl: 13, Sayı: 31 Temmuz-Aralık Ankara. Birol, Nurettin,(2009), Halil Rıfat Paşa Dönemi ve İcraatı 1827-1901 Cedit Neşriyat Ankara. Cezar, Mustafa, (1971); Sanatta Batıya Açılış ve Osman Hamdi, İstanbul. Danişmend, İsmail Hami, (1972; Osmanlı Tarihi Kronolojisi IV. İstanbul. Dokuman, Öz, (1969); “İçimizdeki Işık Dârülaceze” Hayat Tarih Mecmuası II, Yıl: 5, Sayı. 7, 1 Ağustos 1969. Duymaz, A. Şevki, (2003); II. Abdülhamid Devri İmar Faaliyetleri, Süleyman Demirel Üni. Sos. Bil. Enst. (Yayımlanmamış Doktora Tezi) Isparta. Düstur I. Tertib Cild. VII., 1311–1319 Ankara 1949, 29 Ocak 1896 (H. 13 Şaban 1313) Dârülaceze Nizâmnâme-i Dâhilîsi, s. 43–49 Güngör, Servet ,(2009);“Osmanlı’dan Cumhuriyete Bir Hayır Kurumu Olarak Darülaceze Müessesesi” Türk İdare Dergisi Yıl.81, Sayı: 463-464 Haziran-Eylül. Ankara İnal, İbnü’l Emin Mahmut Kemal,(1969); Son Sadrazamlar III. İstanbul. Karatay,Abdullah. (2007),Cumhuriyet Dönemi Korunmaya Muhtaç Çocuklara İlişkin Politikanın Oluşumu, Marmara Üniversitesi S.B.E. (Basılmamış Doktora Tezi), İstanbul. Koçu, Reşat Ekrem;(1974); Dârülaceze (1895–1974) İstanbul . Nuhoğlu, Hidayet Y. (1993); “Dârülaceze’” D.İ.A., VIII, İstanbul. Önel, Tayyibe (2008). “Zaman Tünelinde Darülaceze” Kutsal Çatı, Darülaceze Müessesesi Süreli Yayını, Yıl:2008, Sayı:1 Özbek, Nadir,(2002); Osmanlı İmparatorluğu’nda Sosyal Devlet, Siyaset, İktidar ve Meşrutiyet (1876-1914), İstanbul. Pakalın, Mehmet Zeki; Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü C.II İstanbul. 1983 Ünal, Vehbi” Osmanlının Son Dönemlerinde Korunmaya Muhtaç Çocuklar İçin Kurulan Sosyal Hizmet Kuruluşları” CÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Aralık 2012, Cilt: 36, Sayı: 2 Tuğlacı, Pars, (1981); Osmanlı Mimarlığında Batılılaşma Dönemi ve Balyan Ailesi, İstanbul. Türkmen, Bekir ,(2015); Sosyal Hizmetler Tarihi, İzmir. Yıldırım, Nuran,(1994);“Dârülaceze’” Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi II, İstanbul. _____________, (1996); İstanbul Darülaceze Müessesesi Tarihi, İstanbul. (yazarı yok), (1324); Ehâsin-i Müessesât-ı Hayriyye-i Hilâfetpenâhiden Dârülaceze İstanbul.